Nguyễn Hồng Vũ - Seychelles, tại sao chiến lược vaccin lại kém hiệu quả?

Các bằng chứng khoa học cho đến hiện nay đều cho thấy rằng con đường ra khỏi đại dịch an toàn nhất đó là “chích ngừa vaccin”.

Các nước có tỉ lệ người dân chích ngừa vaccin Covid-19 trên 40% đều đã bắt đầu cho những tín hiệu tốt về việc quản lý được dịch bệnh lan tràn. Mỹ hiện nay có tỉ lệ người chích vaccin Covid khoảng 50% đã làm cho số người mắc bệnh và người phải nhập viện giảm rõ rệt.

Vài tuần trước CDC của Mỹ đã cho phép người chích vaccin đầy đủ (2 liều của Pfizer-BioNTech/Moderna hoặc 1 liều của Johnson&Johnson) bỏ sử dụng khẩu trang hoàn toàn. Nhiều nhà hàng đã được phép cho người ăn bên trong với số lượng nhiều hơn, người làm việc từ xa đã bắt đầu trở lại văn phòng, cuộc sống đã bắt đầu ổn định trở lại.

Tuy nhiên đây không phải là một hệ quả tất yếu cho tất cả, và chúng ta cần phải xem xét thật kỹ lưỡng trường hợp sau đây đang xảy ra trên đất nước có tên là Seychelles.

Seychelles là một quốc gia nhỏ, dân số khoảng 98 ngàn người, bao gồm các quần đảo nhỏ phía đông bắc Madagascar ở Ấn Độ Dương, và đây là quốc gia có tỉ lệ người được chích ngừa vaccin Covid nhiều nhất thế giới (khoảng hơn 71%) hơn cả Israel (gần 63%).

Tuy nhiên, không như Israel, chúng ta thấy một sự giảm đáng kể các ca nhiễm bệnh, số lượng người nhập viện và chính phủ đã cho người dân bỏ khẩu trang khi ra đường. Ngược lại ở Seychelles số ca mắc bệnh đã tăng đột biến gần đây, với 37% số ca mắc mới và 20% số ca nhập viện là những người đã được chích ngừa đầy đủ ;

Chính phủ đã phải áp dụng lại các quy định khắc khe về phòng ngừa Covid!

Điều gì đang xảy ra ở đất nước này?

Ở Seychelles có khoảng hơn 71% người đã tiêm ít nhất một liều vaccin Covid và 62% đã được tiêm chủng đầy đủ. Trong số này, 57% đã được chích ngừa bằng vaccin của Sinopharm (Trung Quốc), và 43% là AstraZeneca (Anh). Câu trả lời cho việc bùng dịch trở lại trong khi có tỉ lệ người chích vaccin rất cao có thể là do:

1) Sự kém hiệu quả của vaccin : Dữ liệu về giải trình tự gien cho các ca nhiễm ở Seychelles vẫn chưa có nhiều để có thể kết luận chủng biến thể nào đang hoành hành ở nước này. Tuy nhiên, các nhà khoa học dự đoán rằng sự tăng lây nhiễm ở đây có thể là do các biến thể virus mới như chủng Nam Phi với biến thể B.1.351 đã được tìm thấy ở Seychelles vào tháng Hai.

Các nghiên cứu khoa học gần đây cho thấy hai loại vaccin trên đều kém hiệu quả trong việc phòng ngừa các chủng này. Gần đây các nhà khoa học Trung Quốc cũng công nhận là vaccin nước họ “kém hiệu quả” và lên kế hoạch phối hợp với các vaccin khác để tăng hiệu quả!

2) Không đạt được “miễn dịch cộng đồng” như mong đợi: Nghiên cứu của ở viện Kirby cho thấy, ở New South Wales, Úc, nếu sử dụng vaccin có hiệu quả bảo vệ là 90% cho bệnh truyền nhiễm có R0 (chỉ số lây nhiễm) khoảng 2.5 thì có thể đạt được miễn dịch cộng đồng nếu 66% dân số được chích ngừa.

Nếu sử dụng vaccin hiệu quả thấp hơn thì cần nhiều người được chích ngừa hơn. Nếu sử dụng vaccin có hiệu quả dưới 60% thì khó mà có thể đạt được miễn dịch cộng đồng!

Tóm lại, trong bối cảnh đại dịch Covid hiện nay, việc chọn vaccin dựa trên tiêu chí “hiệu quả” và “an toàn” trong việc phòng ngừa dịch bệnh là rất quan trọng.

Mấy hôm nay mình thấy chính phủ Việt Nam cũng đang đưa ra nhiều phương hướng để nhập vaccin về chích ngừa. Mình cảm thấy hơi lo lắng khi có nhiều ý kiến về việc mua vaccin của Trung Quốc vì dễ và rẻ! Mình hy vọng rằng các nhà chính sách trong bộ Y tế nên cẩn trọng hơn về vấn đề “lựa chọn” để có một chiến lược thật hiệu quả.

TS.NGUYỄN HỒNG VŨ 03.06.2021