Cù Mai Công - Trận cuối cùng dữ dội nhất ở Sài Gòn ngày 30-4-1975 ở Bảy Hiền-Lăng Cha Cả

Dù sáng 30-4-1975, Tổng thống Dương Văn Minh đã yêu cầu binh sĩ Việt Nam Cộng hòa “ngưng nổ súng", vẫn còn trận cuối cùng dữ dội, đến tận trưa, chiều ngày 30-4 ở Sài Gòn: cửa ô Bảy Hiền - Lăng Cha Cả, sát bên Ông Tạ.

Tiếng bom đạn liên tục dội lên ở khu vực này từ rạng sáng 30-4. Dân Ông Tạ báo nhau: “Ở Bảy Hiền, Lăng Cha Cả đánh nhau lớn lắm”. Như một số gia đình khu này, ba tôi chuẩn bị cho mỗi người trong gia đình một ba lô với đầy đủ những gì cần cho một cuộc di tản đến nơi an toàn hơn. Một thói quen thời chiến tranh của nhiều gia đình miền Nam. Tôi lúc ấy 13 tuổi cũng có một cái - dù vai bên trái đã trúng miểng đạn từ chiều 29-4.

Lực lượng chủ yếu của Quân Giải phóng tấn công vào đây là Sư đoàn 10 (Quân đoàn 3) và Trung đoàn xe tăng 273. Trong đó có một chiến sĩ sau này là nhà văn Bảo Ninh, tác giả cuốn tiểu thuyết nổi tiếng “Nỗi buồn chiến tranh”. Lúc ấy, ông là lính trinh sát của Tiểu đoàn 5, Trung đoàn 24 và đã viết rất chi tiết trong bài ký “Đêm cuối cùng ngày đầu tiên”: “Mãi tới 14 giờ 30, quân ta mới dứt điểm được ổ đề kháng cuối cùng ở góc phía Tây phi trường”. “Nỗi buồn chiến tranh” trong ông hẳn cũng có nỗi buồn của trận chiến nơi đây?

Lực lượng Quân lực Việt Nam Cộng Hòa phòng thủ khu vực này chủ yếu là 1.000 quân của Bộ chỉ huy số 3 chiến thuật của Liên Đoàn 81 Biệt cách dù và một số lính Nha Kỹ thuật. Cụ thể là lính của Sở Liên lạc (Biệt kích Lôi Hổ) do thiếu tá Lê Minh chỉ huy từ Pleiku vào để cùng bảo vệ Bộ Tổng Tham mưu với Chiến đoàn 3 Biệt cách Nhảy Dù của thiếu tá Phạm Châu Tài (dù đơn vị này đã giải tán vào ngày 28-4-1975 theo lệnh miệng của đại tướng Tổng Tham mưu trưởng Việt Nam Cộng Hòa thời điểm đó).

Trận chiến ở đây ác liệt với các bức ảnh nổi tiếng: ba chiếc xe tăng của Quân Giải phóng bị bắn cháy bên tường rào Lăng Cha Cả do phóng viên Hãng thông tấn Corbis chụp.

* Cựu binh Quân Giải phóng Nguyễn Đình Thi, lúc đó là chính trị viên phó đại đội 2, tiểu đoàn 4, trung đoàn 24, Sư đoàn 10, đại đội đi trên ba chiếc xe tăng bị cháy này nhớ lại (lược trích):

"...Tám giờ sáng 30-4, sau khi vượt qua ngã tư Bảy Hiền, đội hình xe tăng đi cùng Đại đội 2 tiến tới Lăng Cha Cả. Sau khi chiếm được một phần khu vực Lăng Cha Cả, xe tăng, xe bọc thép của Đại đội 2 và 7 đánh phát triển theo dãy phố bên phải đường Võ Tánh (nay là Hoàng Văn Thụ).

Xe tăng đầu tiên 875 vừa vượt hết dãy phố, nhô đầu ra khoảng trống thì bị hỏa tiễn M72 đặt trên một cái tháp đang xây dở ở phía trước cổng Bộ Tổng tham mưu bắn. Đứng cách xe tăng 875 chừng 30 m, tôi thấy một quả cầu lửa lớn bùng lên ở phía đầu xe, bộ đội ngồi trên xe rơi tự do xuống đất.

Từ phía sau chiếc xe tăng thứ hai tiếp tục lao lên. Cũng như chiếc xe tăng 875, chiếc xe này vừa nhô đầu ra khỏi dãy phố, lại trúng hỏa tiễn của địch, xe bốc cháy dữ dội. Hai chiếc xe tăng vừa cháy chặn mất đường. Bất chấp nguy hiểm, lách sang trái hai chiếc xe vừa cháy, chiếc xe tăng thứ ba húc tung dải phân cách đường, tiếp tục lao lên, nhưng vừa nhô ra khỏi khoảng trống của dãy nhà, lại bị bắn cháy".

Cựu binh Nguyễn Đình Thi nhớ lại: "Khi tiếng súng ở các nơi trong nội đô Sài Gòn thưa dần sau tuyên bố đầu hàng của Dương Văn Minh thì tại khu vực Lăng Cha Cả cuộc chiến của tiểu đoàn 5 Trung đoàn 24 vẫn diễn ra rất ác liệt. Lính dù ở đây vẫn coi như chưa biết gì về lệnh đầu hàng của Dương Văn Minh. Thế là trong vòng chưa đầy 20 phút cả ba chiếc xe tăng của ta đã cháy tại đây - Lăng Cha Cả”.

“Thật đau xót - ông Thi nghẹn lời và kể tiếp - Trung đoàn trưởng Vũ Tài quyết định điều hai khẩu pháo 85 ly nòng dài lên hỗ trợ Tiểu đoàn 5 tấn công. Khẩu đội pháo đầu tiên của Trung đoàn 4 Pháo binh do đại đội trưởng Chính - quê Ninh Bình chỉ huy vừa vào tới khu vực bên trái Lăng Cha Cả, đang triển khai pháo, chưa kịp nổ súng, lại trúng hỏa tiễn của địch. Pháo hỏng, cả khẩu đội cùng đại đội trưởng Chính hy sinh. Tại cổng số 5, địch vẫn chống trả rất quyết liệt, thêm ba xe tăng nữa của ta lại bị địch bắn hỏng nặng".

* Thiếu tá chỉ huy trưởng Bộ chỉ huy số 3 chiến thuật của Liên đoàn 81 Biệt cách dù Phạm Châu Tài kể: "Đến sáu giờ sáng, năm chiến xa T54 và đoàn quân tùng thiết của Việt cộng trên đường tiến vào Sài Gòn đã bị lực lượng của Sư đoàn Nhảy dù và Liên đoàn 81 chặn đánh trước cổng phi trường Tân Sơn Nhất. Bốn chiến xa của Việt cộng bị phá hủy".

Trung đoàn 24 bị nghẽn ở Lăng Cha Cả do xe tăng Quân Giải phóng bị bắn cháy trên đường Võ Tánh chặn mất lối sang Bộ Tổng tham mưu. Chỉ huy Trung đoàn 28 quyết định chuyển hướng tấn công, đi theo đường Trương Minh Ký (nay là cuối đường Lê Văn Sỹ) qua nhà thờ Tân Sa Châu, rẽ sang đường Thoại Ngọc Hầu rồi quẹo trái ra Võ Tánh đánh trực diện cổng chính Bộ Tổng tham mưu lúc 9g40.

Các xe tăng M48, xe thiết giáp M113 của Quân lực Việt Nam Cộng Hòa trước cổng Bộ Tổng tham mưu bắn chặn quyết liệt và lính Biệt cách dù phục sẵn (từ mấy hôm trước) trên các nóc nhà hai bên đường bắn vào đội hình.

Bên kia phản pháo lại. Trong khoảng nửa tiếng, ba xe tăng M48, thiết giáp M113 của Quân lực Việt Nam Cộng Hòa bị bắn cháy ở khu vực trước cổng Bộ Tổng tham mưu. Một số lính Nhảy dù phòng thủ ở đây cũng tử trận. Những xe tăng, xe thiết giáp của lực lượng phòng thủ rút lui. Có chiếc M48 chạy ra tới ngã tư Phú Nhuận mới chịu ngừng cho lính trong xe leo ra đi đâu không rõ.

Thiếu tá Tài nhớ lại: "Một đoàn chiến xa khác của Việt cộng hướng vào cổng chính Bộ Tổng tham mưu. Một toán của Liên đoàn 81 phòng thủ trên cao ốc (đầu ngã ba Thoại Ngọc Hầu - Võ Tánh; đối diện Bệnh viện dã chiến số 3 Mỹ bên kia đường, hiện nay là Bảo tàng Lực lượng Vũ trang miền Đông Nam bộ - CMC) đã dùng M72 bắn cháy chiếc đầu tiên. Chiếc thứ hai đã dùng đại pháo trên pháo tháp bắn vào cao ốc làm tê liệt tuyến phòng thủ đó, nhưng chiến xa này cũng bị bắn cháy trước cổng Bộ Tổng tham mưu".

Tổng cộng trận đánh vào Sài Gòn sáng 30-4 của Trung đoàn 24 và Trung đoàn xe tăng 273 của Quân Giải phóng, theo cựu binh Nguyễn Đình Thi, "mũi tấn công này của ta bị địch bắn cháy tất cả bảy xe tăng và một xe bọc thép (tại ngã tư Bảy Hiền ta bị địch bắn cháy hai xe tăng, tại Lăng Cha Cả ta bị địch bắn cháy năm xe tăng, một xe bọc thép".

Khoảng 10 giờ 30, Trung đoàn 28 đánh chiếm xong tòa nhà Tổng hành dinh Bộ Tổng tham mưu Việt Nam Công Hòa và cắm cờ. Đến 11 giờ, Trung đoàn 24 làm chủ sân bay.

Các cánh Quân Giải phóng hướng cửa ô này vô Sài Gòn là cánh quân cuối cùng hội quân ở Dinh Độc Lập trưa 30-4.

Bà con gần Bộ Tổng tham mưu nói rối rít với các sĩ quan, binh sĩ Nhảy dù: "Các ông ơi, đừng đánh nhau nữa. Hòa bình rồi. Về nhà đi"; rồi ùa tới mang rất nhiều quần áo dân sự, đặc biệt là áo thun, đưa cho cả lính lẫn sĩ quan: "Đừng mặc đồ lính nữa, thay đồ đi".

Thiếu Tá Phạm Châu Tài tập họp binh sĩ dưới quyền lần chót, nói với những chiến hữu của ông một lệnh cuối cùng: "Chúng ta là Biệt cách dù, không có vụ đầu hàng. Thôi tan hàng, và lặn cho kỹ...".

… Khoảng 10 – 10 giờ 30 sáng 30-4-1975, một hình ảnh “lạ” diễn ra trong mắt bà con trên đường Trương Minh Ký, Trương Minh Giảng (nay đều là Lê Văn Sỹ), trong mắt và trong ống kính của chàng trai 19 tuổi gan lì Nguyễn Đạt: hàng trăm lính dù cởi áo trận, cởi trần, bỏ giày bốt-đờ-sô (botte de sault), đi chân không trên đường theo hướng Sài Gòn.

Không rõ trong đó có thiếu tá Tài không vì ông vốn là dân Sài Gòn - Gia Định gốc. Nhà ông, vợ con ông gần Viện đại học Vạn Hạnh trên đường Trương Minh Giảng (sau này là Trường đại học Sư phạm TP.HCM mà tôi học).

Theo sau những nhóm lính dù này không xa là hàng trăm bộ đội. Họ cũng chẳng buồn đuổi theo, bắn theo những người lính trước đó ít phút còn bắn vào họ, thiêu cháy nhiều đồng đội và gần chục xe tăng, xe thiết giáp của họ.

Đoàn gần chục người của gia đình tôi và họ hàng đi trong khung cảnh kỳ lạ này. Cũng không hiểu chuyện gì đang và sẽ xảy ra.

… Bom đạn đã yên. Lính cả hai bên đều đi không vội vã. Không một nụ cười trên môi những người lính cùng màu da, cùng dòng máu Việt ấy. Đánh nhau mấy tháng nay, chiến tranh đẫm máu hơn 20 năm, chắc bên nào cũng mệt mỏi, ngán ngẩm lắm rồi.

CÙ MAI CÔNG 30.04.2023