Cũng cần có lúc,
các nhà nghiên cứu về lịch sử nên đặt lại câu hỏi, vì sao ngày 21-6 hàng năm,
được gọi là ngày Báo chí Việt Nam, chứ không phải gọi đúng tên là ngày báo chí
của đảng Cộng sản Việt Nam?
Dĩ nhiên, việc
xét lại này, cần dựa trên lòng tự trọng và sự tử tế của trí thức Việt Nam có
suy nghĩ tự do, không tư tưởng nô lệ đảng phái nào.
Theo những gì mà
tư liệu của nhà nước hiện nay đưa ra, ngày 21-6-1925 là ngày mà ông Lý Thụy
(tức Hồ Chí Minh) cho ra đời tờ Thanh Niên, một tờ báo có nội dung cho phong
trào kháng Pháp. Nhưng quan trọng hơn, tờ báo này còn nhằm tạo ảnh hưởng cho
khuynh hướng chủ nghĩa cộng sản và phong trào cách mạng của ông Lý Thụy – một
bí danh được đặt từ Trung Quốc.
Tờ Thanh Niên, so
với những bậc tiền bối của báo chí Việt ngữ, ra đời muộn hơn và thật lòng mà
nói, ngoài chuyện chính trị, thì việc đóng góp mở mang nghề nghiệp không thể bì
được các tờ hàng đầu như Gia Định Báo (15-4-1865), Nông Cổ Mín Đàm (1-8-1901),
Nam Phong Tạp Chí (1-7-1917), Nữ Giới Chung (tháng 7-1918)… Về lịch sử, Thanh
Niên có hình thức như truyền đơn, in trên giấy sáp, tên báo viết bằng chữ Việt
và chữ Hán, đầu trang 1 bên trái có hình ngôi sao 5 cánh, giữa ngôi sao có chữ
số là số kỳ của tờ báo phát hành. Báo phát hành bí mật và bất định kỳ, (200 –
300 bản/kỳ), mỗi kỳ hai trang, có lúc 4 trang, khổ giấy nhỏ 13x18).
Nếu nói về truyền
đơn, thì lúc đó ở Việt Nam xuất hiện vô số, trong phong trào kháng Pháp, đặc
biệt phải nói là từ phía Việt Nam Quốc Dân Đảng. Với phương tiện và tài chánh
hùng hậu nhất thời đó, cũng như con người vào giữa thập niên 20 và 30, ngoài
truyền đơn kêu gọi yêu nước kháng Pháp, còn cả tin báo mỗi chi bộ tự phát hành
rất rộn rịp cho việc kêu gọi gia nhập phong trào, tin chống Pháp... Để hình
dung rõ hơn, vào thời điểm đó, không chỉ là tin báo, truyền đơn, Việt Nam Quốc
Dân Đảng có khả năng dàn trải, đủ để mua súng đạn, và tự thành lập các nơi sản
xuất bom (loại như tạc đạn ném tay) khắp tỉnh miền Bắc để xây dựng hệ thống
quân chính và chiến khu.
Báo Thanh Niên,
chủ yếu dựa vào sức viết của Lý Thụy là chính, được gọi là tuần báo nhưng phát
hành không đều đến tay người đọc và ít gây ảnh hưởng (ảnh kèm theo), một phần
cũng là tránh mật thám Pháp theo dõi. Thực tế, hai tờ báo mà đảng Cộng sản Việt
Nam tạo được sự chú ý nhiều nhất là tờ Cứu Quốc (25-1-1942) và tờ Nhân Dân
(11-3-1951). Mọi vấn đề của các tờ báo này đều xoay quanh trục tuyên truyền
chính trị của đảng Cộng sản.
Cần phải nói
thêm, công lao tạo ra những sức phát triển, khuynh hướng… cho báo chí Việt Nam,
không thể không kể đến nhiều tờ khởi xướng ban đầu (bao gồm có cả ý muốn phát
triển dân trí và quyền chính trị). Chẳng hạn như tờ Nữ Giới Chung (Chung có
nghĩa là tiếng chuông), là tờ báo đầu tiên chuyên về phụ nữ, với chủ trương
nâng cao dân trí, khuyến khích công nông thương và nhất là đề cao vai trò phụ
nữ trong xã hội. Tầm ảnh hưởng của tờ báo này khiến mật thám Pháp e ngại. Tháng
7/1918, tờ Nữ Giới Chung bị đình bản. Chủ bút tờ báo này là nữ sĩ Sương Nguyệt
Anh (1864-1922). Bà là con gái thứ tư của nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu.
Từ hơn thế kỷ
nay, báo chí Việt Nam vẫn có lệ tạo ra ấn bản báo xuân, bản đặc biệt khác với
ấn bản thường ngày, nhưng ít ai nhớ rằng, người tạo ra khuynh hướng đó là học
giả Phạm Quỳnh (1892-1945), ông là người tạo ra ấn bản đặc biệt chào xuân đầu
tiên của người Việt Nam, và từ đó trở thành truyền thống cho đến nay. Học giả
Phạm Quỳnh chết năm 1945, mà theo nhiều nguồn sử liệu khác nhau tổng hợp, là do
ông khác biệt quan điểm chính trị với những người Cộng sản. Hơn nữa, vào lúc đó
có tin người Pháp quay lại và xây dựng một nhà nước độc lập, lại có thể yểm trợ
Phạm Quỳnh trở thành người đứng đầu. Mãi đến năm 1956, người ta mới tìm thấy
thi hài của ông, trong rừng.
Giai đoạn từ 1939
đến 1947 ở miền Bắc là một bi kịch của người Việt Nam. Rất nhiều học giả, trí
thức bị chụp mũ ghép tội, giết chết, thủ tiêu… không chỉ do phía người Cộng sản
gây ra, mà còn từ nhiều phe phái khác nhau, bởi xung đột về lập trường Cộng sản
– Quốc gia – Quân chủ.
Phóng sự đầu tiên
của báo chí Việt Nam, được biết đến, là của ký giả Tam Lang. Năm 1932, tờ Hà
Thành Ngọ Báo đã khởi đăng phóng sự nổi tiếng nhan đề “Tôi kéo xe” của nhà báo Tam Lang (tên thật là Vũ Đình Chí), mở đầu
cho thể loại phóng sự của báo chí Việt Nam. Để thức tỉnh lương tâm trong xã hội
về cái nghề khốn khó này, nhà báo Tam Lang đã nhập vai, tự mình làm kéo xe để
lấy tư liệu một cách xác thực và sống động về nghề này.
Kể dài dòng như
vậy, để nói rằng, Báo chí của người Việt là một thiên sử thi, độc đáo và thú
vị. Lịch sử báo chí của những người Cộng sản chỉ là mảnh ghép rất nhỏ trong ấy.
Nếu như nhà nước hiện nay gọi tên 21-6 hàng năm là ngày báo chí cách mạng Cộng
sản, thì là điều bình thường. Nhưng nếu gọi đó là ngày báo chí chung của cả
Việt Nam thì trở nên lố bịch.
Đặc biệt, ngày
báo chí Việt Nam, nếu chỉ nhắc tên ông Hồ Chí Minh như một nhà báo vĩ đại, mà
cố ý không nhắc tên học giả Trương Vĩnh Ký thì thật nông cạn. Ông Trương Vĩnh
Ký (1837-1898) được người đương thời của ông, xếp vào danh sách 18 nhà bác học
hàng đầu thế giới. Ông là người yêu thương văn học quốc ngữ và được coi là
người đặt nền móng cho báo chí quốc ngữ Việt Nam.
Tháng 1/2017,
cuốn sách về danh nhân này, có tên
“Petrus Ký, nỗi oan thế kỷ” do nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Đầu tập hợp tài
liệu bị thu hồi không có lý do, dù có giấy phép xuất bản. Trong sách, ông Đầu
chứng minh được rất nhiều tư liệu, để thấy rằng học giả Petrus Ký là một người
yêu nước, chẳng hạn như ông Nguyễn Đình Đầu trần tình "Trong những lời đối đáp khi chính quyền Pháp yêu cầu Trương Vĩnh
Ký làm thông ngôn, có những văn thơ chứng tỏ là Trương Vĩnh Ký rất bất mãn
trong chuyện người Pháp cư xử với người Việt Nam, cho nên ông không muốn hợp
tác. Tôi viết ra sau khi xin được những tài liệu mà Trương Vĩnh Ký còn chưa xuất
bản mà mới chỉ là nháp".
Sau khi nắm quyền
vào năm 1945, những người cộng sản có chủ trương tạo tin tức, hình ảnh để nói
rằng những người có dính líu đến người Pháp, kể cả các đảng phái kháng Pháp
khác, và đặc biệt là nếu không phải là có cảm tình, hoặc đi theo chủ nghĩa cộng
sản đều là thành phần “tay sai”, bất chấp các dữ kiện lịch sử từ nhiều phía cho
thấy không như vậy.
Lịch sử Việt Nam
nói chung, bị đọa đày không nhiều thì ít, từ chủ trương này, với nhiều nạn nhân
như Phan Thanh Giản, Phạm Quỳnh, Trương Vĩnh Ký, Nguyễn Văn Vĩnh… Nên ngay cả
lịch sử báo chí Việt Nam, có tồn tại như thế nào, với con người nào, vẫn bị coi
là vô hình hoặc vô giá trị theo quan điểm của nhà cầm quyền.
Vì vậy, ngày
21-6, cũng cần có lúc, gọi lại cho đúng tên, của hệ thống truyền thông phục vụ
chính trị của đảng Cộng sản Việt Nam, như đúng những gì đang diễn ra hiện nay.
Và riêng ngày
21-6 cũng hoàn toàn không đủ tư cách để thay mặt cho cả nền báo chí của người
Việt.
TUẤN KHANH
21.06.2020
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire
Remarque : Seul un membre de ce blog est autorisé à enregistrer un commentaire.