Nguyễn Quang Duy - Vì sao bầu cử Úc trái ngược dự đoán?

Thủ tướng Úc Scott Morrison và vợ con mừng chiến thắng tại Sydney, 18/05/2019.

Úc vừa trải qua một cuộc bầu cử với kết quả bất ngờ đến nỗi Thủ Tướng Scott Morrison phải thốt lên rằng ông luôn tin tưởng có phép lạ nhiệm mầu (“I have always believed in miracles”).

Hơn hai năm qua, tất cả các cuộc thăm dò cử tri đều đưa ra cùng một kết quả là đảng Lao Động sẽ thắng và thắng lớn. Lần thăm dò ngay trước ngày bầu cử vẫn cho thấy đảng Lao Động sẽ không thể thua được (the unlosable election).

So với bầu cử Tổng Thống Mỹ 2016

Năm 2016 ông Trump cũng “bất ngờ” thắng cử Tổng Thống làm nhiều người liên tưởng, nghi ngờ sự khách quan và trung thực của giới truyền thông Úc.

Đương nhiên một số cơ quan truyền thông Úc thiên về Tự Do hay ngả theo Lao Động, nhưng đa số đều đưa tin một cách rất công bằng. Nhưng vì sao kết quả lại đảo lộn mọi dự đoán?

Thăm dò nội bộ chính đảng

Theo Đài ABC, thăm dò nội bộ của hai chính đảng ở từng đơn vị bầu cử cho kết quả trái ngược với thăm dò của báo chí. Vì thế, chỉ một ngày trước ngày bầu cử, Thủ tướng Morrison còn bay sang Tasmania để vận động và đã giành lại được hai ghế lần bầu cử trước rơi vào tay Lao Động. Thủ tướng Morrison cũng dành khá nhiều nỗ lực vận động ở miền quê Queensland và NSW, với hứa hẹn sẽ bảo vệ công ăn việc làm cho khu vực nên đã giành được một số ghế khác.

Ngược lại, Thủ lãnh Lao Động Bill Shorten tập trung vận động tại các khu vực ngoại ô thuộc tiểu bang Victoria với mong muốn chiến thắng lớn, nhưng kết quả đã không thực sự xảy ra. Đảng Xanh cũng tập trung vận động các khu vực ngoại ô thuộc tiểu bang Victoria với kỳ vọng thắng thêm hai ghế, nhưng kết quả cũng ngoài ý muốn.

Nhìn chung, Liên đảng Tự Do – Quốc Gia đã không thảm bại như thăm dò tiên đoán mà ngược lại còn thắng 6 ghế, chỉ mất 3 ghế và theo ước đoán đã vượt qua số ghế để thành lập chính phủ đa số. Ngoài 3 ghế bị mất, hầu hết các đơn vị do Liên đảng Tự Do – Quốc Gia nắm giữ số phiếu đều tăng thêm, chứng tỏ Liên đảng đã gặt được một chiến thắng khá toàn hảo.

Về chính sách 

Chính sách tranh cử của đảng Lao Động tập trung vào tăng lương tối thiểu, bảo đảm đời sống cho công nhân, tăng chi tiêu giáo dục, y tế, an sinh, bảo vệ môi trường, bằng cách tăng thuế người giàu và thuế các đại công ty. Còn Liên Minh Tự Do và Quốc gia tập trung vào việc việc cắt giảm thuế, xây dựng cầu đường, tạo công ăn việc làm, hay ít nhất là bảo vệ công ăn việc làm.

Qua hai lần tranh luận, chính sách tổ chức tại Tây Úc và Queensland lãnh tụ Lao Động Bill Shorten đều được đánh giá cao hơn. Trong hoàn cảnh kinh tế Úc đang bắt đầu gặp khó khăn, các chính sách của đảng Lao Động mặc dầu được đánh giá cao hơn nhưng có thể là một nguyên nhân cử tri từ chối bỏ phiếu cho đảng này.

Cử tri chán ngán các đảng chính trị

Ngay khi Thủ tướng Morrison thông báo ngày bầu cử, Cơ quan nghiên cứu Roy Morgan tổ chức thăm dò cử tri công bố kết quả đáng ngạc nhiên. So với lần bầu cử năm 2016, chỉ 4 phần trăm cử tri chưa quyết định sẽ bầu cho ai, thì lần này lên đến 24 phần trăm vẫn chưa quyết định sẽ bầu cho ai. Tỉ lệ 24 phần trăm là quá lớn, cho thấy kết quả sẽ quyết định bởi lá phiếu của thành phần cử tri này.

Trong số này có nhiều cử tri chán ngán các đảng chính trị đến độ không còn muốn theo dõi thời sự. Nhưng đi bầu là bắt buộc, không đi bầu sẽ bị phạt tiền.

Cách bỏ phiếu ưu tiên (Preferential Voting System), còn bảo đảm mọi lá phiếu hợp lệ đều được tính cho một trong hai ứng cử viên cuối cùng. Cử tri sẽ đánh số thứ tự ưu tiên bầu cho các ứng cử viên trên lá phiếu. Nếu ứng cử viên mà cử tri bỏ phiếu là số một bị thua, thì phiếu bầu sẽ được chuyển cho ứng cử viên cử tri chọn thứ hai và cứ như thế cho đến khi được tính.

Các đảng chính trị đều hướng dẫn cử tri thứ tự ưu tiên bầu. Đảng Lao Động và đảng Xanh thường cho nhau phiếu ưu tiên, bằng cách hướng dẫn cử tri bầu để hoặc đảng này hoặc đảng kia được trúng cử.

Một doanh nhân từng là Nghị sĩ, ông Clive Palmer đã chi 60 triệu Úc kim cho đảng United Australia tranh cử. Các quảng cáo của đảng United Australia đều công kích chính sách thuế và khả năng quản lý kinh tế của đảng Lao Động, công kích cá nhân thủ lãnh Lao Động Bill Shorten và nhấn mạnh đe dọa bành trướng của nhà cầm quyền cộng sản Bắc Kinh. Mặc dù đảng United Australia không giành được ghế nào, nhưng các quảng cáo này có ảnh hưởng đến kết quả bầu cử.

Ảnh hưởng Trung Cộng

Theo Chủ bút tờ Hoàn Cầu Thời báo, cơ quan truyền thông đối ngoại chính của Bắc Kinh, kết quả bầu cử Úc sẽ làm tồi tệ hơn quan hệ Úc-Trung, còn nếu đảng Lao Động thắng cử tình trạng sẽ trở nên tốt hơn. Quan điểm này thiếu chính xác.

Việc nhà cầm quyền cộng sản Bắc Kinh công khai tung tiền lũng đoạn chính trị Úc là nỗi lo ngại chung của cả chính phủ, lẫn đối lập. Các Đạo Luật chống lại ảnh hưởng ngoại bang được ban hành gần đây đều được tất cả các đảng chính trị đồng thuận thông qua. Ngược lại vì quyền lợi nước Úc, các đảng chính trị đều muốn duy trì quan hệ đồng minh chiến lược với Mỹ.

Đơn vị Chisholm có đa số cử tri gốc Hoa nên cả hai đảng Tự Do Lao Động đều đưa người gốc Hoa ra tranh cử. Như thế chắc chắn sẽ có một dân biểu gốc Hoa thắng cử. Cô Gladys Liu, di dân gốc Hoa sinh trưởng tại Hong Kong, đại diện cho đảng Tự Do đã vượt hơn đối thủ Lao Động 1.200 phiếu nên vào tối thứ ba 21/5 được loan báo thắng cử. Đây là một chiến thắng thật sự bất ngờ của đảng Tự Do, vì hầu hết báo chí tiếng Hoa tại Úc bị cho là chịu ảnh hưởng của Bắc Kinh, đều ngả về đảng Lao Động. 

Ai ban “phép mầu” ?

Trong khi đảng Lao Động luôn dẫn trước Liên đảng cầm quyền thì thật thảm thương, tất cả các cuộc thăm dò dân Úc đều không chọn Bill Shorten làm Thủ tướng. Dân Úc vốn không ưa những người gây rối loạn chính trị, vẫn không quên và không tha thứ, vào năm 2010, Bill Shorten đã ngấm ngầm lật đổ Thủ tướng Lao Động Kevin Rudd. Khi tranh cử Thủ lãnh Đối Lập, Bill Shorten chỉ nhận được 40% phiếu ủng hộ từ đảng viên, chỉ thắng cử nhờ vào 64% phiếu của các dân biểu và nghị sĩ Lao Động. Rõ ràng ông có khả năng thu xếp nội bộ, nhưng lại thiếu khả năng thu hút quần chúng đảng viên và thu hút quần chúng cử tri.

Thủ tướng Scott Morrison thì ngược lại, “bất đắc dĩ” bị đưa lên thay Thủ tướng Malcolm Turnbull bị các cánh khác trong đảng Tự Do lật đổ vào tháng 8/2018. Bảy tháng qua ông không ngừng xây dựng để trở thành một hình ảnh quần chúng gần gũi với dân, bảo vệ công ăn việc làm cho dân và lo cho đời sống của dân.

Trong khi Bill Shorten luôn biểu lộ tự tin thắng cử, thì Scott Morrison luôn bày tỏ mong muốn và cố gắng để được cử tri ban cho ông một cơ hội được tiếp tục điều hành đất nước.

Trong vai trò Bộ Trưởng Ngân Khố, Scott Morrison đã thành công trả được nợ do các chính quyền Lao Động tạo ra và chứng tỏ có khả năng lèo lái kinh tế Úc vượt qua mọi khó khăn. Scott Morrison khéo léo xây dựng chiến lược tranh cử để cử tri chọn lựa giữa ông và Bill Shorten, thay vì chọn lựa giữa Tự Do và Lao Động.

Nhờ thế “phép mầu” đã xảy ra, cử tri đã ban cho Scott Morrison lá phiếu để ông thắng một cuộc bầu cử vẫn được nhiều người tin rằng đảng Lao Động không thể nào thua (the unlosable election).

Bill Shorten và tôi !!!

Bill Shorten là dân biểu đại diện cho Maribyrnong, nơi tôi đang sống. Khu vực vừa mất đi cơ hội có được Thủ Tướng đầu tiên.

Tôi biết Bill gần 20 năm nay. Trước khi ông lập gia đình, ông ở cạnh nhà của bạn thân với gia đình tôi. Nhà họ cũng chỉ cách nhà tôi vài phút đi bộ. Tôi đã nhiều lần trò chuyện với ông về việc cộng đồng, về nhân quyền, về tự do, dân chủ cho Việt Nam. Gần đây tôi có nói đùa với bạn bè rằng Bill Shorten không có số làm Thủ tướng, ngờ đâu đó là sự thật.

Maribyrnong là một đơn vị bầu cử có rất đông người Việt sinh sống nhưng lại là khu vực thành trì của đảng Lao Động, nghĩa là ông Bill Shorten chắc chắn sẽ thắng tại đơn vị này. Tôi không bầu cho ông mà bầu cho đảng Tự Do với lý do riêng. Tôi muốn Maribyrnong trở thành khu vực tranh chấp giữa các đảng chính trị. Lá phiếu của cử tri Việt khi đó sẽ thực sự có giá trị.

Như trường hợp đơn vị Chisholm nơi có đông người Hoa sinh sống, nói đến bên trên, chỉ cần vài trăm phiếu có thể thay đổi được người đại diện. Vì thế cả hai đảng đều phải đưa người gốc Hoa ra tranh cử và cô Gladys Liu đã trở thành dân biểu di dân gốc Á châu đầu tiên tại Úc.

Khi Maribyrnong trở thành khu tranh chấp giữa các đảng chính trị, họ sẽ đưa người gốc Việt ra tranh cử, tạo cơ hội cho giới trẻ Việt thực sự tham gia vào chính trị Úc.

Công bằng nhận xét, trong các vai trò chính trị, Bill Shorten đã làm rất tốt, làm tất cả những gì ông có thể làm được, nhưng đáng tiếc cơ hội để làm Thủ tướng đã không đến với ông.

NGUYỄN QUANG DUY 22.05.2019

Melbourne, Úc Đại Lợi

(Tác giả gởi blog Thụy My)