Huỳnh Ngọc Chênh - Ủng hộ làm đường sắt cao tốc (2)

Một nghịch lý khá tức cười là lẽ ra phải đòi chính phủ làm công trình này công trình khác phục vụ dân sinh, thì người dân Việt Nam lại ngăn cản không cho chính phủ làm những công trình đại loại như vậy. Dự án đường sắt cao tốc là một ví dụ.

Đọc trên mạng xã hội thấy rất nhiều ý kiến phản đối dự án đường sắt cao tốc. Lý do là tuy nhà nước nói tự lực được tài chính, nhưng người dân e rằng trong thực tế lại vay nợ nước ngoài nhất là với Trung Quốc rồi sa vào bẫy nợ nước ngoài, sợ lệ thuộc vào phương bắc, sợ tham ô, sợ kéo dài dự án quá lâu … Tóm lại là người dân mất niềm tin vào nhà nước nên phản đối dự án.

Cũng có ý kiến nên làm đường sắt bình thường với tốc độ dưới 200 km/h với lý do là vừa với khả năng và túi tiền trong nước. Hơn nữa làm đường sắt loại này có thể vừa chở khách vừa vận chuyển hàng hóa thì lợi ích hơn.

Tui có viết một bài ủng hộ nên làm đường sắt cao tốc hiện đại, với một số lý do cơ bản để biện minh thì đã đón nhận rất nhiều ý kiến trái chiều từ nhiều bạn bè.

Nay tui xin trả lời một cách nghiêm túc với các phản biện của các bạn đó.

Trước hết phải xác quyết với nhau không thể không bắt tay ngay từ bây giờ (vì đã quá trễ) làm đường sắt cao tốc hiện đại nhất có thể. Ngay bây giờ không làm thì đến khi nào mới làm?

Đã làm thì phải làm hiện đại với tốc độ cao, vì đến sau 15, 20 năm khi công trình hoàn thành thì cũng đã lỗi thời so với thế giới vào thời điểm đó rồi.

Vấn đề đầu tiên là ngoại tệ.

Với đường sắt cao tốc hiện đại thì mọi thứ từ thiết bị, công nghệ, chất xám (chuyên gia nước ngoài) đều phải mua của nước ngoài nên rất cần ngoại tệ. Cái khó nhất là phải có ngoại tệ. Tui nói cái khó nhất ấy đã có cách giải quyết dễ dàng vì mỗi năm Việt Nam có 20 tỉ đô la kiều hối gởi về. Bốn năm kiều hối là dư tiền để trả dự án đường sắt cao tốc 70 tỉ.

Nhiều bạn chưa hiểu thấu đáo đã phản ứng lại tui khá nặng nề về ý này. Các bạn ấy cho rằng kiều hối là sở hữu tư nhân làm sao mà đưa vào đầu tư công trình đường sắt. Xin thưa rằng tất cả ngoại tệ đi vào trong đó có kiều hối, nhà nước đều quản lý, đều nắm trong tay, và để sở hữu nó thì nhà nước phải mua lại. Lấy tiền đâu mua lại? Tiền từ quỹ đầu tư dự án đường sắt cao tốc mà nhà nước nói rằng tự lực được thì phải bỏ ra.

Quỹ đó một phần trích từ ngân sách (thu thuế và bán tài nguyên) và một phần từ nguồn bán trái phiếu riêng cho dự án đường sắt cao tốc. Phần quan trọng vẫn là từ tiền bán trái phiếu, tức là vay mượn từ chính người dân và các tổ chức kinh tế trong nước (để khỏi phải vay mượn nước ngoài). Với hai nguồn tiền đó thì lẽ ra phải đủ tiền làm dự án 70 tỉ và có thể hơn nữa.

Tuy nhiên với tình hình quản lý như hiện nay mọi người nghĩ rằng sẽ rất khó huy động cho đủ tiền. Tiền bán tài nguyên và thu thuế bị thất thoát quá nhiều, phần lớn là vào túi các quan chức tham nhũng (riêng ông bí thư Bến Tre đã có tài sản lên đến trên 1.000 tỉ là ví dụ). Và do người dân thiếu tin tưởng vào nhà nước nên cũng rất e dè mua trái phiếu. Đây là vấn đề của quản lý nhà nước.

Nhiều bạn còn lấn cấn chuyện “tự lực và không phụ thuộc” khi cho rằng Việt Nam chưa có cái gì hết trong công nghệ làm đường sắt cao tốc, mà sao nói tự lực và không phụ thuộc. Xin thưa tự lực ở đây là tự lực tài chính. Còn mọi thứ phải thuê hay mua thôi. Chẳng lẽ nói Việt Nam chưa sản xuất được máy bay thì không tự lực mở được các hãng hàng không hay sao?

Với ý kiến nên làm đường sắt thông thường với tốc độ dưới 200 km/h để kết hợp vận chuyển hàng hóa bên cạnh vận chuyển hành khách cho có lợi về kinh tế. Xin thưa VN vẫn còn đường sắt cũ, khi có đường sắt cao tốc thì chuyển đường sắt cũ qua chuyên vận chuyển hàng hóa. Cái cần là cải tạo lại hệ thống quản lý đường sắt cũ này cho hiệu quả, như bán lại cho tư nhân hay cho tư nhân thuê, chứ không để quốc doanh làm như hiện nay.

Cái bây giờ người dân cần quan tâm là nhà nước làm sao có uy tín để bán được trái phiếu dự án. Làm sao bớt tham ô để ngân sách khỏi thất thoát quá lớn hầu có tiền để đầu tư, và phải làm sao giám sát việc đấu thầu minh bạch để chọn ra nhà thầu xây dựng đường sắt chuyên nghiệp và uy tín nhất. Đúng là mấy việc này quá khó với một nhà nước như hiện nay.

Nhưng không phải vì chuyện quá khó đó mà phản đối dự án đường sắt cao tốc vô cùng cần thiết. Cái phải phản đối là cái nhà nước không làm được cái dự án cần thiết trên.

HUỲNH NGỌC CHÊNH 03.10.2024

Huỳnh Ngọc Chênh - Ủng hộ làm đường sắt cao tốc (1)