Xây nghĩa trang, vì ai ?

Nghĩa trang Père-Lachaise ở Paris, nơi an nghỉ của nhiều danh nhân Pháp.

(Người Đô Thị 03/02/2018) Một câu hỏi thật vô lý! Nhưng không thể không đặt câu hỏi đó đối với dự án 1.400 tỉ đồng cho Nghĩa trang quốc gia sắp đựợc xây dựng ở ngoại thành Hà Nội. 

Theo Quy hoạch được Thủ tướng phê duyệt, nghĩa trang Yên Trung sẽ phục vụ nhu cầu an táng cán bộ cao cấp của Đảng và Nhà nước; các anh hùng, danh nhân của đất nước. 

Mục đích đã rõ! Nhưng trong tình hình hiện nay nợ công còn quá nặng nề, nhiều loại thuế, phí đã tăng và sẽ còn tăng như dự thảo nhiều luật thuế, nạn tham nhũng chưa có dấu hiệu giảm bớt dù đã xét xử nhiều trọng án... Vì sao dự án xây dựng nghĩa trang lên đến 1.400 tỉ đồng từ ngân sách nhà nước vẫn được tiến hành, trong khi đó chưa phải là nhu cầu bức thiết nhất? 

Ngân sách đó là từ những đồng tiền thuế đẫm mồ hôi nước mắt, vắt kiệt trí tuệ chất xám của mọi tầng lớp nhân dân. Đó là đồng tiền chắt chiu từ việc khai thác cạn kiệt nguồn tài nguyên khoáng sản, là đồng tiền bán cho nước ngoài từ con cá, cân lúa đến sức lao động của người Việt Nam... 

Không thể đòi hỏi sự công bằng tuyệt đối nhưng vì sao việc tiêu tốn hàng ngàn tỉ đồng ngân sách cho một nghĩa trang, một công trình tượng đài lại dễ dàng hơn rất nhiều lần việc xây dựng bệnh viện, trường học, cây cầu cho người dân ở những vùng còn rất nghèo đói?

Nhớ ơn trả nghĩa, nghĩa tử nghĩa tận... Đấy là đạo lý của dân ta. Những năm sau chiến tranh dù còn vô cùng khó khăn nhưng việc đền ơn đáp nghĩa luôn được thực hiện theo chủ trương chính sách của nhà nước: xây dựng những tượng đài di tích chiến tranh, nhiều nghĩa trang liệt sĩ, chăm sóc các bà mẹ Việt Nam anh hùng, xây dựng những ngôi nhà tình nghĩa, nhà tình thương... Những công việc ấy hiện nay vẫn được thực thi từ nguồn ngân sách nhà nước và sự đóng góp to lớn của xã hội. 

Nhưng hiện nay, nhất là ở các thành phố lớn, nhà nước đã có chủ trương và vận động người dân thay đổi tập quán mai táng, từ việc chôn dưới đất đến việc hỏa thiêu trong những “Đài Hóa thân” đã được xây dựng tiện lợi, vệ sinh, hiện đại và không kém sự trang nghiêm thành kính. 

Sự thay đổi này từ nhiều nguyên nhân, trong đó có việc tốn quá nhiều đất đai cho người đã khuất nhất là ở các đô thị, chưa kể việc xây dựng mồ mả, tập quán cải táng... cũng là những khoản kinh phí rất lớn đối với mỗi gia đình. Thực tế sự thay đổi này đã được người dân chấp nhận và bắt đầu trở thành một tập quán mới trong việc xây dựng nếp sống văn minh, hiện đại.

Vậy mà nay Hà Nội lại quyết định xây dựng một nghĩa trang lớn ở ngoại thành với “tổng diện tích nghĩa trang là 120 ha, gồm khu an táng 72 ha và khu đệm cây xanh cảnh quan trên 47 ha. Nghĩa trang Yên Trung sẽ có 2.200 - 2.500 ngôi mộ; mỗi ngôi có khuôn viên 25 - 35m2. Khu vực cảnh quan có sức chứa 5.000 người”.

 

Chỉ có khoảng 2.500 ngôi mộ, nhưng mỗi mộ phần chiếm đến 25-35m2. Quy mô như vậy, nói không quá, như một khu lăng mộ của quan lại thời phong kiến! Trong khi đó người dân thường khi yên nghỉ chỉ cần “hai mét đất” cũng rất khó khăn! Chưa kể đến việc để dành đất cho người chết thì hơn 100 gia đình hiện sinh sống tại khu đất quy hoạch nghĩa trang đã phải di dời đi nơi khác. Sao lo cho người sẽ chết “an nghỉ” mà lại làm người sống không thể “an cư”?

Giai đoạn một của dự án “xây dựng đường kết nối, khu dịch vụ, nghỉ lễ, khu tưởng niệm và an táng. Các khu còn lại sẽ được đầu tư khi có nhu cầu”. Tức là khu vực cảnh quan quan cây xanh sẽ xây dựng sau. 

Như vậy, nếu cho rằng nghĩa trang mới xây dựng theo mô hình “công viên nghĩa trang” thì yếu tố công viên - cảnh quan là thứ yếu. Và trong khi chờ đợi “có nhu cầu” thì mới xây dựng, diện tích 47 hecta dành cho cảnh quan sẽ được quản lý và sử dụng thế nào để không bị lấn chiếm, sử dụng sai mục đích, thậm chí thay đổi cả quy hoạch?

Tại những quốc gia khác, nghĩa trang nhà nước chỉ dành cho những lãnh tụ có cống hiến to lớn, những danh nhân văn hóa khoa học, những anh hùng xuất chúng. Tại đó những ngôi mộ trang nghiêm và giản dị của những nhân vật được nhân dân yêu kính không lúc nào không có hoa tươi, kể cả khi người đó đã qua đời hàng trăm năm... 

Còn phần lớn các quan chức và “người có công” khi mất được đưa về mai táng trong nghĩa trang gia đình hoặc nghĩa trang của tư nhân, hoặc hỏa táng... Họ trở về bổn phận là một công dân bình thường vì chức vị của họ khi còn sống là để phục vụ nhân dân.

Hãy trở về lòng đất như mọi người dân bình thường, đừng để sự cách biệt giữa cán bộ, dù là “cao cấp” với người dân tiếp tục đến tận thế giới bên kia!

Đừng để người dân đặt ra câu hỏi: xây dựng nghĩa trang vì ai, vì người sẽ mất hay vì “người còn sống”?

NGUYỄN THỊ HẬU - Sài Gòn 3/2/2018