Tâm Chánh - Tham nhũng & Cải cách chính trị (2)

Các siêu vụ án ở các tập đoàn, doanh nghiệp nhà nước hãy còn rối ren trong mớ bòng bong nhóm lợi ích, nhưng một ủy viên Bộ Chính trị đương nhiệm đã bị tước bỏ chức vụ để quy án.

Trong vụ việc ở lãnh đạo Đà Nẵng, tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng dường như chạm được lòng tin của người dân khi xử lý kỷ luật thẳng tay một “con ông cháu cha”. Chế độ “con vua làm vua” nở rộ trong độ 10 năm gần đây đang bị lưỡi hái “chống suy thoái” đưa lên đoạn đầu đài. Sau Nguyễn Xuân Anh là Lê Phước Hoài Bảo, “cậu ấm” giám đốc Sở Kế hoạch Quảng Nam của cựu bí thư tỉnh nảy, ông Lê Phước Thành. Rồi phó chủ tịch Thanh Hóa “nâng đỡ” không minh bạch với một người đẹp cũng bị xử lý...

Ván cờ chuột và bình

Từ việc bốc dỡ không ngần ngại các “đường dây” tiền - quyền không ngần ngại chuyện vỡ bình. Đến việc gỡ bỏ tập quán chuyện đã rồi trong việc xem xét trách nhiệm chính trị của quan chức. Cho đến khởi động tiến trình xem xét, xử lý một tệ nạn trong đảng là bố trí cất nhắc người nhà, người thân, cánh hẫu.

Có thể thấy tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng luôn tìm cách xử lý vấn đề trong khuôn khổ nguyên tắc: vấn đề dù có phức tạp tới đâu vẫn được xử lý là vấn đề cụ thể; xử lý vấn đề phải bảo đảm quyền lực tập trung nơi đảng.

Chống tham nhũng là phần chính yếu trong cuộc đấu tranh nội bộ chỉnh đốn đảng. Để bảo đảm mục tiêu đó, ông Trọng không ngần ngại siết chặt kỷ luật, cho dù phải viện đến các quan niệm bảo thủ nhất.

Trung ương đưa ra nghị quyết 27 điều đảng viên không được làm. 

Bộ Chính trị quy định những hành vi đòi đa nguyên đa đảng, tam quyền phân lập, xã hội dân sự...là những điều đảng viên không được ủng hộ. 

Một đảng nắm toàn bộ quyền lực từ nhà nước đến xã hội, chính thức xác lập húy kỵ những gì mà họ cho là thuộc về xã hội tư bản. 

Với những quyết sách mạnh mẽ ấy, ông Trọng như muốn tuyên bố, đảng của ông ấy không chấp nhận để ai nắm giữ ngọn cờ đổi mới từ đảng của ông ấy.

Theo vậy, có thể đồng chí X. là một trường hợp ông Trọng nhìn thấy nguy cơ ngọn cờ có thể sang tay kẻ khác.

Cuộc điểm danh “ai là ai”

Hãy nhìn thực tế chỉ đạo chống tham nhũng trong những biến đổi của nó.

Công luận trong vụ việc Trịnh Xuân Thanh theo từng mức độ phát triển luôn bám sát không gian nhận thức : thao túng quyền lực đã diễn cấp lãnh đạo cao nhất; tình trạng xài hoang nguồn lực doanh nghiệp nhà nước và tài nguyên quốc gia để củng cố quyền lực phe nhóm; những nhân tố phong trào chủ yếu là cán bộ đoàn thăng tiến trong quá trình lãnh đạo chính trị, và tình trạng con ông cháu cha chia chác chiếc ghế đặc quyền. 

Chính khuôn khổ nhận thức này, một mặt làm phân hóa nội bộ “ta” đẩy mũi dùi phẫn nộ của công chúng khỏi sự tập trung vào hệ thống; mặt khác tạo lập một nghị trình dự kiến mà nhiều phần cuộc chống tham nhũng phía sau đã làm theo. 

Công luận về vụ việc Trịnh Xuân Thanh đã giúp ông Trọng tạo ra cục diện hoàn toàn thay đổi. Ván cờ truy nã Trịnh Xuân Thanh thực chất là cú điểm danh “ai là ai” trong chính lực lượng mà ông Nguyễn Phú Trọng mỏng thao lược và ảnh hưởng hơn ông Nguyễn Tấn Dũng. 

Bộ trưởng Tô Lâm trong chức trách của mình đã tìm ra một cách xử lý còn để lại một chút rắc rối. 

Chủ tịch nước Trần Đại Quang đang được hình dung như một “nhân vật công an” tiêu biểu trong một bộ máy lãnh đạo quốc gia. Trên cương vị đứng đầu nhà nước, tướng Trần Đại Quang là người chỉ đạo giải quyết rắc rối ngoại giao cỡ sự kiện bắt cóc Trịnh Xuân Thanh. Ông lại là bộ trưởng công an khóa trước, người được đồn đoán đã giới thiệu vào giờ chót để ông Đinh La Thăng đường bệ bước vào Bộ Chính trị, dù đã có một tá hồ sơ cho thấy ông Thăng liên quan đến bê bối ở tập đoàn dầu khí, và liên đới với các sai phạm của Trịnh Xuân Thanh. 

Theo thông lệ ông Trần Đại Quang phải là người có ý kiến chấp thuận hay không giải pháp bắt cóc. 

Cuộc bắt cóc Trịnh Xuân Thanh về tự thú là một giải pháp chính trị vãn hồi uy tín của ông Nguyễn Phú Trọng, có lẽ là một trong những lần phản công hiếm hoi của “phe” tham nhũng từ sau khi cuộc đấu tranh này được triển khai. 

Nhưng có lẽ “phe” nào cũng biết thực chất sự việc Trịnh Xuân Thanh bất chấp luật pháp quốc tế ra đầu thú là kết quả điểm danh “ai là ai” từ sau khi ông Trọng cắt đặt ông Tô Lâm làm bộ trưởng Công an. 

Cải cách và quyền lực công an

Bộ Công an trong tổ chức quyền lực của Việt Nam là một lực lượng do trực tiếp tổng bí thư lãnh đạo, và xây dựng nhiều thân tín của mình trong lãnh đạo ngành. 

Tổng bí thư Lê Duẩn gần như chỉ bố trí chiếc ghế bộ trưởng và nhiều thứ trưởng cho những đồng chí thân cận. Dường như từ sau đó chiếc ghế bộ trưởng công an thành thông lệ dành cho người miền Nam, và thủ tướng được phân công theo dõi công viêc của ngành này.

Thừa hưởng di sản này, thủ tướng Võ Văn Kiệt cũng bố trí nhân sự lãnh đạo ngành là những người tâm phúc. Trung tướng Võ Viết Thanh, trung tướng Nguyễn Tấn Dũng, trung tướng Trương Hòa Bình là những gửi gấm của thủ tướng Võ Văn Kiệt trong bộ máy hết sức quan trọng này. 

Nhưng dù có là thân tín với ai, thì phẩm chất chuyên nghiệp của lực lượng này là sự tuân thủ. Điều đó được nhấn mạnh trong ý nghĩa, một cán bộ công an ít thích hợp với các vị trí chính trị đòi hỏi nhiều về khả năng thích ứng và đổi mới.

Những thảo luận công khai ở diễn đàn Hội đồng Nhân dân TPHCM trong việc bầu ông Võ Viết Thanh, một trung tưóng công an, làm chủ tịch UBNDTP trước đây ít nhiều đã phản ánh quan niệm đó.

Có lẽ vì vậy mà trước đây, ít có lãnh đạo ngành công an được cất nhắc giữ các vị trí đứng đầu nhà nước hay đứng đầu bộ máy chính quyền địa phương. 

Những nguyên tắc đúng đắn đó hầu như đã không còn duy trì kể từ sau khi trung tướng Nguyễn Tấn Dũng tham gia Bộ Chính trị, giữ vị trí thường vụ Bộ Chính trị, rồi điều chuyển sang công tác Chính phủ, thậm chí giữ ghế thống đốc Ngân hàng Nhà nước.

Có thể chưa có một quốc gia nào, nhà lãnh đạo chính trị cao nhất xuất hiện trên ti vi quốc gia chỉ đạo cả công việc cụ thể công việc điều tra, và thụ lý xét xử. 

Đó là một hình ảnh cô đọng mức độ quan trọng của việc xác lập vị trí siêu quyền lực của người đứng đầu đảng nhưng không thể điều động bộ máy có sức mạnh cưỡng chế như công an. 

Hầu như nền tư pháp với nỗ lực cải cách nhiều năm qua hiện không đủ sức xác lập các chứng cứ trực tiếp của các hành vi tham nhũng. Đã thế, các vụ án tham nhũng thường bị kéo dài đã nhiều khi biến kết quả chống tham nhũng thành một thực tế hài hước, người ta phải chờ đến khi người chịu trách nhiệm về hưu mới tiến hành được quy trình xử lý trách nhiệm chính trị. Công tác xử lý vì thế chỉ có thể chạm tới khả năng thể hiện ý chí chính trị của lãnh đạo, và hầu như không có tác dụng răn đe. 

Nói cách khác, khuôn khổ pháp trị có được từ sự nghiệp đổi mới, đã bất lực trước những chuyển biến của tham nhũng. 

Nội dung cải cách, trong thực tế của công cuộc cải cách tư pháp, thường không phải là nơi diễn ra cuộc phân hóa thành quan điểm bảo thủ hay đổi mới.

Thực tế chính trị ở Việt Nam cũng không xuất hiện rõ phe phái theo quan điểm chính trị. Chính trị Việt Nam, nhất là chính trị trong đảng, không phân hóa theo quan điểm chính trị, mà chuyển biến theo tương quan thực lực giữa các vị trí quyền lực.

Nơi thể hiện rõ nét tương quan ấy là lực lượng công an.

Có lẽ bất kỳ một nhà chính trị nào cũng nhìn thấy cải cách chính trị sẽ không thể bắt đầu, một khi quyền lực nhà nước có thể biến lệch thành quyền lực công an như hiện tại. Việc tạo ra một Công an ủy theo mô hình Quân ủy là một bước đi quả quyết của ông Trọng, dù thuộc cấp có nhiều ngăn cản.

Cải cách chính trị hay chống tham nhũng được tới đâu, có lẽ cần quan sát động tĩnh của đảng, với chuyển động của bộ máy công an sắp tới.

FB TÂM CHÁNH 17.12.2017