Nguyễn Thông - Tiếng Việt bị méo mó

 

Trên báo chí thời nay, ta thường bắt gặp những câu có động từ "lọt", ví dụ: Việt Nam lọt vòng chung kết, thủy sản Việt Nam lọt nhóm nước xuất khẩu hàng đầu, người đẹp lọt Top 15...

Cách dùng từ như vậy sai trầm trọng. Điều nguy hiểm là nó sẽ thành thói quen, khiến người ta đọc mãi sẽ chấp nhận cái sai, tiếng Việt sẽ bị hỏng, không còn trong sáng nữa.

"Lọt" là động từ chỉ sự vượt qua một không gian thật nhỏ để từ chỗ này sang chỗ kia. Thành ngữ Việt có câu "lọt sàng xuống nia", sàng (chỗ này) vốn có những lỗ rất nhỏ, hạt gạo lọt qua sẽ rơi xuống nia (chỗ kia), chẳng mất đi đâu mà sợ.

Với những không gian khác nhau thì đi kèm với lọt phải là những từ như "vào", "ra", "xuống", "qua"... mới rõ nghĩa. Từ trên xuống dưới thì lọt xuống, từ trong ra ngoài thì lọt ra, từ ngoài vào trong thì lọt vào.

Chẳng hạn viết "đội tuyển Việt Nam lọt chung kết" dù vẫn có người hiểu là đội đã được vào vòng chung kết nhưng về ngữ nghĩa là sai hoàn toàn, mà phải viết thành "đội tuyển Việt Nam lọt vào chung kết". Tương tự, "người đẹp Nguyễn Thông lọt vào Top 5", chứ không phải lọt Top 5 (là lọt ra).

Rất buồn là các nhà báo bây giờ lại là những người dốt tiếng Việt, làm hỏng tiếng mẹ đẻ nhất. Cái ảnh chụp kèm theo đây là một ví dụ. "Việt Nam lọt top 3 nước xuất khẩu thủy sản lớn nhất thế giới". Nhóm 3 nước xuất khẩu kia cũng ở vị trí như cái sàng trong câu "lọt sàng..." vậy, tức là Việt Nam bị văng ra khỏi sàng, khỏi nhóm 3 nước, chứ đâu phải vào nhóm 3 nước.

NGUYỄN THÔNG 15.01.2023