Ngô Nhân Dụng - Tập Cận Bình nuốt được bao nhiêu đậu nành?

Đậu nành chiếm một nửa số nông sản Mỹ bán qua Trung Quốc. (Hình: STR/AFP via Getty Images)

(Người Việt 21/01/2020) Tập Cận Bình không qua Washington, cũng không mời Donald Trump sang Bắc Kinh ký thỏa hiệp hưu chiến thương mại “Đợt Một.” Họ Tập cử một phó thủ tướng, thay vì thủ tướng, đến ký kết với ông tổng thống Mỹ.

Tập Cận Bình muốn cho thế giới thấy ông ta không coi chuyện này quan trọng lắm!

Bởi vì Bắc Kinh khó giữ được đúng những lời hứa hẹn. Trung Cộng có thể rút ra khỏi bản thỏa hiệp bất cứ lúc nào, và đổ lỗi cho Mỹ!

Một điều khoản quan trọng trong thỏa ước về mua nông phẩm của Mỹ thòng vào một câu này: Theo giá thị trường, và theo đúng các quy luật của WTO, Tổ Chức Thương Mại Thế Giới.

Ngay sau khi Lưu Hạc ký kết với Donald Trump và trở về ngân hàng, ông ta tuyên bố: “Trong cuộc thương thuyết, chúng ta kiên quyết đòi hai điều quan trọng, một là không làm phương hại đến quyền lợi các nước khác, hai là theo sát các quy tắc của WTO.”

Nếu theo đúng WTO thì Trung Cộng không thể mua đậu nành của Mỹ nếu có những nước khác bán với giá thấp hơn.

Ngày Thứ Ba, 21 Tháng Giêng, 2020, Li Xingqian, giám đốc nha ngoại thương Trung Cộng, mới họp báo nhắc lại rằng: “Chúng ta sẽ mua thêm hàng hóa của Mỹ trên căn bản các nguyên tắc của WTO và sẽ không gây ảnh hưởng tới việc nhập cảng từ các nước khác.”

Trong bản thỏa hiệp hưu chiến, Trung Cộng hứa mỗi năm sẽ mua $40 tỉ nông sản của Mỹ. Nếu Trung Cộng nhất định chỉ mua đậu nành của Mỹ theo giá thị trường, thì họ sẽ có lý do để từ chối không mua đúng số lượng đã ký kết.

Đậu nành chiếm một nửa số nông sản Mỹ bán qua Trung Quốc trước khi Tổng Thống Trump khai chiến, Tháng Tư, 2018. Năm 2017, Mỹ bán $24 tỉ nông sản cho nước Tàu, trong số đó đậu nành mang về hơn $12 tỉ. Trong năm 2018, số đậu nành bán tụt xuống mất ba phần tư, chỉ còn hơn 3 tỉ, chiếm một phần tư số nông sản bán cho Trung Quốc.

Trước khi khai chiến, giá mỗi thùng đậu nành Mỹ là $10. Sau đó đã giảm xuống $9, và không lên được nữa, khiến các nhà nông Mỹ thiệt hại. Nhiều trại chủ đã giảm bớt diện tích canh tác đậu nành.

Trong năm qua, sau khi thương chiến bắt đầu, Trung Cộng đánh thuế nặng trên đậu nành mua từ Mỹ, các thương gia Tàu đã đi dạo mua khắp nơi, Brazil chiếm được thị trường mới. Cho đến nay, các nhà buôn Trung Quốc đã ký hợp đồng nhập cảng một nửa số đậu nành cần dùng trong thời gian tới. Phần lớn họ mua từ Brazil, đúng lúc năm nay đậu nành đang được mùa, hàng sắp giao trong Tháng Hai, 2020. Và các trại chủ đã khai phá thêm mở nông trại mới khi thấy khách hàng Trung Quốc đến, và họ sẽ hạ giá khi số đậu nành sản xuất tăng thêm.

Giá đậu nành của Mỹ không thể cạnh tranh với giá của Brazil. Tháng Chín năm ngoái, khi Bắc Kinh tỏ thiện chí bằng cách miễn thuế quan trên đậu nành mua của Mỹ, thì giá hàng Mỹ đã cao hơn giá của Brazil rồi.

Trong khi đó, nhu cầu mua đậu nành của nước Tàu sẽ giảm trong năm nay. Đậu nành nhập cảng dùng để nuôi heo, mà nước Tàu nuôi một nửa số heo trên thế giới. Những bệnh dịch đang lan tràn làm chết một nửa số heo ở bên Tàu. Hơn nữa, kinh tế Trung Quốc đang trì trệ, người tiêu thụ cũng không còn tiền mua thịt heo nhều như trước.

Trước các vấn đề đó, nhu cầu ở nước Tàu xuống thấp trong khi giá đậu nành của Mỹ vẫn cao hơn giá của các nước khác, không biết làm cách nào ông Tập Cận Bình giữ đúng lời hứa mua thêm đậu nành của Mỹ trong lúc ông vẫn đòi phải theo quy tắc tự do cạnh tranh, theo các quy luật của WTO!

Các trại chủ trồng đậu nành ở Mỹ đang lo vì mất thị trường Trung Hoa, các khách hàng cũ của họ đã đi ký hợp đồng mua từ những nước khác. Những nhà buôn mua nông phẩm không thể thay đổi nguồn cung cấp nhanh chóng như buôn quần áo hay xe hơi. Trong nghề nông, người ta phải làm kế hoạch sản xuất hằng năm trước. Người bán phải yêu cầu người mua ký những hợp đồng dài hạn, trước khi mở rộng nông trại sản xuất hàng bán.

Cho nên khi các nông gia mất một phần thị trường, họ biết khó lấy lại trong một thời gian ngắn! Nông gia Mỹ đã mở cửa thị trường Trung Quốc và bành trướng trong hai thập niên qua. Bây giờ muốn chiếm lại địa vị cũ cũng khó khăn, ngay cả sau khi hai chính phủ tuyên bố hưu chiến!

Thị trường đã nhìn thấy những vấn đề này, mà các nhà ngoại giao không để ý khi thương thuyết. Đáng lý ra, khi hai nước ký thỏa hiệp trong đó Bắc Kinh hứa mua thêm nhiều đậu nành của Mỹ thì giá đậu nành phải tăng. Nhưng ngược lại, ngày Thứ Tư tuần trước, khi hai ông Trump và ông Lưu Hạc ngồi ký kết thì giá đậu nành trên thị trường Mỹ đã tụt giảm.

Ông Roger Johnson, chủ tịch Hiệp Hội Nông Gia Toàn Quốc (National Farmers Union), khen ngợi bản thỏa hiệp hưu chiến “Đợt Một” của Tổng Thống Trump, vì “sau bao nhiêu tháng căng thẳng mà không biết tương lai thế nào, hai chính phủ đã ngồi lại là một tin mừng.” Nhưng ông nói thêm, “Với kinh nghiệm bao nhiêu thỏa hiệp đã ký rồi lại xóa trong các năm qua, chúng tôi còn nghi ngại. Khi chưa có các chi tiết cụ thể thì chúng tôi lo rằng tất cả những cái đau do cuộc chiến tranh thương mại gây ra không đáng để gây chiến.”

Điều ông Johnson lo ngại hơn cả là “không những cuộc chiến thương mại làm các trại chủ thiệt hại bao nhiêu tỉ đô la vì không bán được hàng qua Trung Quốc, mà tiếng tốt của chúng ta còn bị sứt mẻ, khi thế giới nghi ngại không biết sau này còn mua bán với chúng ta nữa hay không.”

Tập Cận Bình đã thủ sẵn một món võ để đối đầu với Mỹ khi không thể mua đủ số nông sản như đã ký kết.

Trong bản thỏa hiệp có những khoản Bắc Kinh nhượng bộ Mỹ có những chi tiết nói về hành động Bắc Kinh phải thi hành nhưng tất cả đều viết một cách mơ hồ để hiểu rằng những quy tắc đó cũng áp dụng cho phía Mỹ. Như vậy thì bất cứ lúc nào Trung Cộng cũng có thể đòi hỏi thêm các việc chính phủ Mỹ phải thi hành, giống như chính họ đã làm.

Bản thỏa hiệp ghi các biện pháp giải quyết khi bất đồng ý kiến. Mỗi bên có thể kiện bên kia đã không làm đúng thỏa hiệp, và nếu không chấp nhận phương pháp giải quyết mà bên kia đề nghị thì mỗi bên có quyền đánh trả đũa bằng các đòn thương mại khác mà bên kia không được đánh trả lại! Nếu không, coi như không còn thỏa hiệp nào nữa!

Có lẽ chưa có một bản thỏa hiệp thương mại nào lại chứa đầy nghi ngờ và dễ tan vỡ như vậy! Nhưng đó là thế thủ của Tập Cận Bình. Họ Tập biết không thể nào nuốt hết số đậu nành hứa mua! Tập đã thủ sẵn món võ “thị trường cạnh tranh theo quy luật của WTO.”

Khi các nhà buôn Trung Quốc từ chối không mua đậu nành của Mỹ, vì không có nhu cầu, và giá quá đắt, chính phủ Mỹ sẽ phải đánh trả đũa bằng các món quan thuế mới đánh trên hàng Trung Quốc. Tập Cận Bình sẽ tố cáo rằng chính nước Mỹ đã vi phạm và xóa bỏ bản thỏa ước hưu chiến “Đợt Một!”

NGÔ NHÂN DỤNG