Vụ nổ Thiên Tân : Bắc Kinh chỉ thông tin tối thiểu

Khung cảnh hoang tàn sau vụ nổ

(AFP 14/08/2015) Sau các hình ảnh tận thế của các vụ nổ ở Thiên Tân, chính quyền Trung Quốc chỉ xì ra rất ít chi tiết, và kiểm duyệt tràn lan trên internet. Tình trạng thiếu minh bạch này là bằng chứng cho thấy cách thức đặc thù của Bắc Kinh - khóa chặt thông tin và kiểm soát truyền thông mỗi lần xảy ra thảm họa.

Những bức tường lửa, những chiếc xe hơi cháy đen, các container bị xé toạc, những đống đổ nát của các tòa nhà hãy còn bốc khói…Khung cảnh điêu tàn sau vụ nổ hôm thứ Tư tại thành phố cảng cách Bắc Kinh trên 100 km đã gây sốc cho công luận Trung Quốc. Và các câu hỏi khẩn thiết về nguy cơ khí độc nhanh chóng được đưa ra.

Dù vậy, trước những quan ngại và các câu hỏi hợp lý về nguyên nhân thảm họa, các câu trả lời miễn cưỡng từ phía chính quyền chỉ nhỏ giọt, quá sức ít ỏi.

« Tai nạn đã vượt quá tầm của họ » - Nicholas Dynon, giáo sư trường đại học Macquarie ở Sydney, chuyên gia về truyền thông Trung Quốc, bình luận. Ông nói với AFP, nhờ các mạng xã hội mà « các tin tức và hình ảnh đã được phổ biến trước khi chính quyền có thể chặn lại ».

Dù vậy sau đó Đảng Cộng sản Trung Quốc đã nhanh chóng nắm lại tình hình, đưa ra cho báo chí nhà nước các mệnh lệnh chỉ đạo…vốn không khác gì nhau trong tình huống thảm họa.

Người dân ở gần khu xảy ra tai nạn sơ tán.

Trong vụ động đất lịch sử ở Tứ Xuyên năm 2008, hay vụ xe lửa bị trật đường rầy ở Ôn Châu năm 2011, vụ nổ trong một nhà máy phụ tùng xe hơi năm ngoái, cho đến vụ đắm tàu trên sông Dương Tử hồi tháng Sáu, người ta chứng kiến cùng một thủ thuật tuyên truyền & che giấu.

«  Họ viện đến các thủ tục mà ai cũng biết từ lâu » - Lâm Hòa Lập (Willy Lam), chuyên gia về chính trị Trung Quốc của trường đại học Hồng Kông giải thích.  Ông nhấn mạnh trong trường hợp Thiên Tân, « rõ ràng là thiếu minh bạch. Họ không muốn công bố tất cả các thông tin cùng một lúc, và đặc biệt tìm cách trấn an dân chúng. Tầm cỡ thực sự của thảm họa hiện chưa được tiết lộ ».

Tháng 8/2014, sau vụ nổ tại một nhà máy phụ tùng xe hơi ở Côn Sơn (Kunshan) gần Thượng Hải, chính quyền ban đầu loan báo có khoảng 70 nạn nhân. Phải đến cuối tháng 12, tức 5 tháng sau đó, con số 146 người tử nạn mới được công bố.

Quân đội tham gia cứu nạn với khẩu trang sơ sài.

Những người hùng lên trang nhất

Báo chí chính thức Trung Quốc dành đất chủ yếu để kể lại những câu chuyện mang tính tích cực, tập trung vào nỗ lực của đội ngũ cứu hộ…Chẳng hạn hình ảnh của anh lính cứu hỏa bị mất tích trong « lò lửa » Thiên Tân được tìm thấy còn sống sót sáng nay.

Nhưng chính quyền không hề hé lộ các thông tin chi tiết và nguyên nhân vụ nổ cũng như về các loại hóa chất gây nổ, nhất là tác động của chúng đối với cư dân trong khu vực và đối với môi trường.

Thông báo tìm thân nhân mất tích dán tại một trường học ở Thiên Tân, 14/08/2015.

Sau khi tự giới thiệu trong cuộc họp báo hôm thứ Năm 132/8, giám đốc cơ quan bảo vệ môi trường Thiên Tân có vẻ chưa chuẩn bị kỹ cho việc trả lời câu hỏi của các phóng viên. Ông ta bỡ ngỡ nhìn sang những quan chức khác đang hiện diện…trước khi việc truyền hình trực tiếp buổi họp báo đột nhiên bị gián đoạn !

Tuy kêu gọi minh bạch, tờ Global Times đặc biệt khuyến cáo nên kiên nhẫn trong lúc hoạt động cứu hộ còn tiếp tục.

Cơ sở dữ liệu của các công ty đặt tại Thiên Tân lập tức trở nên không còn truy cập được trên internet sau vụ nổ. Và một làn sóng kiểm duyệt đã càn quét thế giới mạng. Theo một phần mềm do các nhà nghiên cứu trường đại học Hồng Kông thiết lập, các bài viết có từ khóa « trách nhiệm » (của chính quyền) đã bị lưỡi kéo kiểm duyệt xóa mất.

Cầu nguyện cho các nạn nhân thiệt mạng, 14/08/2015.

Một cư dân mạng viết : « Tôi hy vọng chính quyền sẽ nói sự thật cho dân chúng ». Người khác phẫn nộ : « Tổ chức họp báo làm gì nếu các vị thậm chí còn không biết các hóa chất nguy hiểm phải được trữ ở xa khu dân cư ? ». Một người nữa đặt câu hỏi về con số thiệt hại có vẻ khiêm tốn so với sức mạnh khủng khiếp của các vụ nổ. Tất cả các lời bình này đều đã nhanh chóng biến mất ít lâu sau khi đăng lên mạng.

Nicholas Dynon phân tích : « Khu vực bị tàn phá sau vụ nổ tuy bao la như thế, nhưng cũng không thể so sánh với tầm vóc của tác động tâm lý lên hàng triệu con người sống trong các thành phố lớn Trung Quốc ». Thực tế, những khu nhà sang trọng nằm cách địa điểm các kho hóa chất độc hại không đến một cây số, khiến tầng lớp trung lưu tại đây e ngại.

Ông Dynon nhận xét : « Rõ ràng đó là một trong số những lý do khiến chính quyền cảm thấy cần phải kiểm soát thông tin. Mỉa mai thay, toan tính kiểm soát và sự thiếu vắng thông tin kịp thời không thể giúp giảm đi tác động này, mà lại còn tăng cường thêm mối ngờ vực chung ».

Video: Vụ nổ Thiên Tân quay từ tầng thứ 33 một cao ốc

Bài viết liên quan:

Vụ nổ Thiên Tân : 50 chết, 700 bị thương, thông tin bị kiểm duyệt