Các điểm yếu của Trung Quốc phơi bày ra ánh sáng

Luật sư mù Trần Quang Thành (thứ ba từ trái sang) phát biểu trước báo chí khi vừa đến nơi tạm ngụ ở New York ngày 19/05/2012.

(Le Monde) Nắm quyền từ năm 1949, đảng Cộng sản Trung Quốc liệu có thể trụ được lâu dài như đảng Cộng sản Liên Xô (74 năm) hay Quốc dân đảng (tại Trung Quốc rồi đến Đài Loan, trong vòng 73 năm) hay không ? Không có gì là chắc chắn cả ! Giáo sư Pei viết : « Sự thống trị của đảng Cộng sản Trung Quốc bước vào một thời kỳ hiểm nghèo ».

Vốn nhanh chóng giải quyết những xung đột trong hậu trường và cáo buộc mọi sự chỉ trích là can thiệp vào việc nội bộ của nước khác, chính quyền Trung Quốc trong những tháng gần đây lại bị đặt trong một hoàn cảnh khó xử chưa từng thấy. Những vụ đấu đá bí mật nhất trong nội tình bỗng chốc bị lôi ra trước thanh thiên bạch nhật, phơi bày ra trước mắt toàn thế giới, với hai câu chuyện hình sự ly kỳ.

Tất cả bắt đầu vào tháng Hai, khi một viên chức công an cao cấp ở tỉnh cảm thấy nơi chốn tốt nhất để trốn tránh trận lôi đình của cấp trên, là lãnh sự quán Mỹ. Vị siêu cớm đó là Vương Lập Quân ở Trùng Khánh, đã được giao lại cho chính quyền trung ương Bắc Kinh. Còn thủ trưởng của ông Vương là Bạc Hy Lai thì bị cách chức, nay đang chờ đợi hình phạt, trong khi sự nghiệp chính trị của ông Bạc khởi đầu đầy hứa hẹn.

Một đột phá khẩu khác là từ một nhà ly khai khiếm thị. Bị công an quấy nhiễu bằng cung cách mafia, vị luật sư mù không có chọn lựa nào khác để kêu đòi công lý ngoài việc trông cậy vào sự bảo vệ của Mỹ, ngay tại thủ đô Trung Quốc. Sự hoảng loạn của ông Trần Quang Thành - khi phát hiện rằng, một khi đã được đưa vào bệnh viện ở Bắc Kinh hôm 02/05/2012 thì không còn có nhà ngoại giao nào được phép ở cạnh - đã trở thành một chủ đề chính trị tại nước Mỹ.

Tuần báo Time đã chạy tít « Cộng hòa Nhân dân Xì-căng-đan », và trang bìa này được cư dân mạng Trung Quốc truyền cho nhau. Đã hẳn là các cơn bão tố chính trị lan đi khá chậm chạp, và tiếng vọng ở thế giới bên ngoài đã được giảm sốc trong nội địa nhờ tuyên truyền. Nhưng dù sao đi nữa nó cũng cho thấy sự mong manh của mô hình chủ nghĩa toàn trị kiểu mới của Trung Quốc, trong lúc chỉ vài tháng nữa là đến đại hội Đảng lần thứ 18, lúc đó « thế hệ thứ năm » sẽ lên nắm quyền lãnh đạo. Nghệ sĩ ly khai Ngải Vị Vị nhận xét : « Giống như là một mảng lớn của bức tường thành đã bị lở ra, nó mang tính quốc tế, liên quan tới rất nhiều người, và tại Trung Quốc mọi con mắt đều đổ dồn vào đây ».

Ngay cả việc khóa kín thông tin trên báo chí về vụ Trần Quang Thành cũng không hoàn hảo. « Trong sự yên tĩnh của đêm thâu, đây là thời điểm để gỡ bỏ chiếc mặt nạ giả dối, để nói với cái nghiệp của chính mình điều gì là sự thực : Rất tiếc. Chúc ngủ ngon ». Thông điệp trên đây được Tân Kinh báo, một tờ báo có khuynh hướng tự do gởi đến 1,4 triệu thành viên trên tài khoản Vi Bác của tờ này. Đó là vào buổi tối 04/05/2012, sau khi toàn bộ các báo ở Bắc Kinh bị bắt buộc phải đăng các bài xã luận đả kích « âm mưu của Mỹ » trong vụ Trần Quang Thành.

Cho dù muốn tăng trưởng bằng mọi giá, sự thức tỉnh lương tri và những tiếng nói công dân trong nước đã xuẩt hiện rộng khắp. Đó là cuộc khủng hoảng của một Nhà nước phi luật lệ, hay đúng hơn là quản lý theo kiểu « cái lý của kẻ mạnh » – và thường thì ai mạnh nhất trong đảng là thắng – đã gây nhiều bất bình.

Minh họa mới nhất cho sự phẫn nộ này : Ngày 10/5 một phụ nữ trong lúc phải ký thỏa thuận giao lại căn nhà mình bị một địa phương ở Vân Nam trưng thu để đập bỏ, đã kích hoạt chất nổ mang theo bên mình, làm cho ba người khác chết cùng với bà ta. Hành động tuyệt vọng vừa bi thảm vừa kịch tính này, đã cộng thêm vào một loạt các vụ tương tự, trong đó có hơn một chục vụ tự thiêu của những người bị cưỡng chế và tiêu hủy nhà.

Sự chối bỏ Nhà nước pháp quyền là trung tâm của cuộc khủng hoảng đang đe dọa Trung Quốc. Hai vụ mới đây là điển hình. Trước hết, là trường hợp Vương Lập Quân được Bạc Hy Lai bổ nhiệm làm giám đốc công an đồng thời cũng đứng đầu về tư pháp, trong một địa phương có đến 30 triệu dân. Nhân danh lợi ích của Đảng, Vương Lập Quân đã tiến hành một chiến dịch chống mafia thuộc loại chóng vánh nhất. Còn ôngTrần Quang Thành từ nhiều năm qua là tù nhân của một khoảng trống luật pháp, vì không bị buộc vào một tội danh nào. Vị luật sư mù là hiện thân của những đòi hỏi không khoan nhượng của công dân, trong cuộc thập tự chinh vì công lý.

Theo giáo sư Minxin Pei ở Claremont McKenna College, California, « những triệu chứng thoái hóa của chế độ như thế là điềm báo cho một cuộc khủng hoảng hệ thống ». Trong một bài báo đăng trên Wall Street Journal ông đã viết rằng, đối với những người nghiên cứu các chuyển đổi dân chủ như ông, thì các chỉ số đã vượt ngưỡng, hoặc đang vượt. Trung Quốc đã vượt qua mức 6.000 đô la tổng sản phẩm nội địa trên đầu người. Đây là giới hạn mà « rất ít quốc gia không có nguồn tài nguyên dầu lửa có thể duy trì được sự trị vì (độc đoán) của Nhà nước ».

Nắm quyền từ năm 1949, đảng Cộng sản Trung Quốc liệu có thể trụ được lâu dài như đảng Cộng sản Liên Xô (74 năm) hay Quốc dân đảng (tại Trung Quốc rồi đến Đài Loan, trong vòng 73 năm) hay không ? Không có gì là chắc chắn cả ! Giáo sư Pei viết : « Sự cai trị của đảng Cộng sản Trung Quốc bước vào một thời kỳ hiểm nghèo ».

Trong số tháng Năm, tạp chí nghiên cứu lịch sử Viêm Hoàng Xuân Thu, cơ quan của các trí thức chủ trương cải cách trong đảng, đã dành bảy trang cho cuộc hội thảo tổ chức vào tháng Tư về sự cần thiết phải cải cách chính trị.

« Đảng chúng ta sinh ra từ cuộc nổi dậy, và điều này đã tạo ra thói quen coi thường pháp luật rất khó sửa chữa ».Hồ Đức Hoa, con của Hồ Diệu Bang - nhà lãnh đạo cải cách bị cách chức, mà đám tang ông đã khởi đầu cho các cuộc biểu tình ở Thiên An Môn năm 1989 - đã giải thích như thế. Ông Hồ Đức Hoa nói tiếp : « Hồi đó khi cha tôi, Hồ Diệu Bang, nói rằng ông hy vọng biến Trung Quốc thành một đất nước bình thường, tôi không hiểu ông muốn nói gì. Ngày nay tôi cho rằng điều đó có nghĩa là cần phải chọn lựa giữa sự thống trị của đảng và sự ngự trị của luật pháp ».

Đối với nhà văn Mộ Dung Tuyết Thôn, đây là một cách nói lịch sự thay cho câu « cần phải nhốt con quái vật vào chuồng ». Nhà văn cho rằng : « Bộ máy Nhà nước, đó là một con quái vật hợp thành bởi 80 triệu đảng viên ». Thời gian gần đây con quái vật đó làm gì ? Ông trả lời : « Nó quanh đi quẩn lại quanh chuồng  mà không chịu vào».