Hoàng Nguyên Vũ - Di sản Sài Gòn còn lại gì?

 

Là dân mê đồ cổ, tôi cứ nhớ mãi những con gà bằng đồng ở cầu thang Thương Xá Tax - một công trình kiến trúc thuộc Sài Gòn xưa, với những ánh mắt rất có hồn. Giờ đã thành dĩ vãng để thay vào đó là một tòa nhà trung tâm thương mại đồ sộ ngay góc Lê Lợi - Nam Kỳ Khởi Nghĩa.

Hồi phá dỡ nó, tôi góp một tiếng nói phản đối, giữa bao tiếng nói phản đối của giới trí thức; cùng những bài phỏng vấn sâu các kiến trúc sư nổi tiếng. Nhưng rồi phá vẫn phá thôi.

Có những thời điểm người ta cần sự đồ sộ hơn là sự tinh tế của di sản. Đó là lý do nhiều công trình cũ ở khu trung tâm, sẽ chỉ ở lại trong ký ức của người già của thành phố này, rồi vĩnh viễn vùi sâu vào cát bụi. Thay vào đó là những trung tâm thương mại, những khu nhà ở thượng lưu, lãng quên đi trong những khung hình chụp nhanh của thế hệ người mới.

Có lúc, nhìn lại những tấm ảnh cũ của mấy thập kỷ trước, mà tiếc, mà thương cho những gì thuộc về di sản đã xóa dấu trong thời đại kim tiền. Di sản không chỉ là biểu chứng cho lịch sử, mà còn là thước đo văn hóa của con người trong thái độ dành cho nó.

********

Hôm trước, đọc trên báo, ông Trần Lưu Quang, Tân Bí Thư thành phố Hồ Chí Minh cho biết Thường trực Thành ủy quyết định dừng dự án nhà ở tại khu vực Bến Nhà Rồng, để mở rộng không gian văn hóa Hồ Chí Minh và công viên.

Đó là một tin vui, sau bao năm ngỡ như đã an bài với việc mổ xẻ, phân chia và xây dựng, khi từng giao đất cho một chủ đầu tư làm dự án nhà ở.

Tôi từng nghĩ, nếu đứng từ Quận 1 (cũ - nay là phường Sài Gòn) nhìn sang Bến Nhà Rồng, nhìn thấy khu nhà bến cảng nhỏ bé khiêm tốn giữa chen chúc cao tầng đồ sộ, thực sự là một sự tổn thương nhãn quan rất khủng khiếp. Sự tổn thương ấy cũng đã gặp rất nhiều khi các di sản bị biến thành dự án.

Vậy là Bến Nhà Rồng vẫn sẽ ở đó với xung quanh là công viên, là những không gian công cộng, để bảo tồn không gian kiến trúc, lịch sử và văn hóa của nó như một giá trị thiêng liêng của thành phố này.

Đó là một quyết định táo bạo và đáng trân trọng. Tính nói vài lời về một số lãnh đạo trước đây của thành phố, với di sản này hay các di sản khác nữa, nhưng thôi. Sự còn hay mất đi của các di sản đã nói lên tất cả rồi!

HOÀNG NGUYÊN VŨ 19.10.2025