Nguyễn Thông - Tuyên thệ

Thệ, nghĩa từ Hán Việt có nghĩa là thề, thề bồi, hứa hẹn, cam kết. Ở làng Hòa Liễu gần quê làng tôi cứ ngày 15 tháng Giêng có cái hội thề được gọi là "Minh thệ" (từ Hán Việt, cả minh lẫn thệ đều có nghĩa là thề).

Tên gọi như vậy, tức là nó có từ thời xa xưa. Vậy mà đám cán bộ văn hóa và báo chí mậu dịch đếch hiểu mô tê, cứ gọi là "Minh thề", dở ta dở tàu, chả ra làm sao.

Sau khi cộng sản nắm quyền, hội thề ấy bị dẹp, bởi người cộng sản quy đó là trò mèo của phong kiến. Đang hăng tinh thần cách mạng tiến công, cứ thứ gì của phong kiến dẹp tất. Những năm tôi ở quê chả bao giờ thấy hội thề-minh thệ, đơn giản bởi chính quyền quy tất cả những gì của phong kiến là bảo thủ, lạc hậu, mê tín dị đoan, nên dẹp sạch.

Nhưng người Hòa Liễu thề cái gì? Họ thề giữ lòng chính trực, sống tử tế, không trộm cắp, không tham lam vơ vét của ai. Người nào cũng vậy, cả quan chí dân chứ không phải chỉ quan. Đó là lối sống trong sạch của các cụ ngày xưa.

Cộng sản khi nhận ra gót Asin hiểm yếu nhất của họ là tham nhũng, thứ có thể chôn vùi cả thể chế mà họ đã tốn bao xương máu dân mới tạo lập được, thấy rằng có thể lợi dụng cái hội thề kia, bèn cho phép khôi phục lại, đặt tên thành “hội thề chống tham nhũng”. Rất thời sự, vừa lừa được dân, vừa ra vẻ thái độ rắn trước căn bệnh nan y. Ai đã từng dự hội minh thệ Hòa Liễu đều nhận ra điều này: Chỉ có dân thề (mà dân thì không thể tham nhũng bởi không có điều kiện cần-đủ), quan tới dự cho vui thôi, không bao giờ thề (ngu chi thề, há miệng mắc quai).

Thề là hành vi thiêng liêng, hoặc chỉ thực hiện cho những điều lớn lao, quan trọng. Yêu nhau, thề lấy nhau. Được kết nạp đoàn, thề đi bất cứ đâu làm bất cứ việc gì. Là người lính, thề sẵn sàng hy sinh… Chả đứa nào đi đánh dậm, chăn trâu, bán tăm xỉa răng lại thề bồi hứa hẹn bao giờ. Ma nó nghe.

Được bổ nhiệm làm quan to, nhất là hàng đỉnh như chủ tịch nước, thủ tướng, chủ tịch quốc hội thì thề bồi là chuyện đương nhiên. Mấy chục năm trở lại đây, hình như thề là quy trình bắt buộc, dù chỉ thề bằng văn mẫu. Chẳng biết lời thề trong tư thế trang trọng thành kính ấy có tự đáy lòng hay không. Người nghe không thể nào biết được, chỉ người thề biết.

Ít nhất là gần đây thiên hạ đã nghe ba ông thề, ông Phúc, ông Thưởng, ông Huệ. Cứ tưởng thề xong thì họ có trách nhiệm với lời thề. Nhưng không, “thề cá trê chui ống”, hóa ra chỉ thề cho có, diễn, tự lừa mình và lừa người. Thề chưa ráo mồm đã quên ngay. Thề bồi đã bị biến thành trò cười. Giờ thiên hạ cứ nghe tới thề lại cười mỉm hoặc cười ha ha.

Hôm qua và hôm nay lại có hai ông thề. Thú thực, tôi chẳng tin ông nào nữa. Tôi đã từng hơi tin tin ông Phúc ông Thưởng ông Huệ thề, bị lừa rồi. Các cụ xưa bảo “quá tam ba bận”, thế là quá đủ. Lại nhớ câu “thề phanh thây uống máu quân thù”, rất kinh, lời thề ám vào bao nhiêu thế hệ.

Hay là đã tới lúc chín muồi, bỏ quách hình thức thề bồi màu mè khó tin này, các bác nắm quyền ạ. Tốt nhất là đừng thề bồi chi nữa. Ai nghe, ai tin. Để dân đỡ nhọc.

NGUYỄN THÔNG 22.05.2024