Trump : Những gian nan của người bán hàng thượng thặng ở châu Á

Tổng thống Mỹ Donald Trump trong dạ tiệc ở Đại sảnh đường Nhân Dân, Bắc Kinh, 09/11/2017.

(Michel De Grandi, LesEchos 16/11/2017) Thường là xa hoa, chuyến công du châu Á của Donald Trump không giúp tiến triển được gì trong việc giải quyết cuộc xung đột Bắc Triều Tiên, cũng như trong vấn đề thương mại. Ngược lại, tổng thống ký rất nhiều hợp đồng.

Cũng giống như lúc từ Ả Rập Xê Út trở về, ông Donald Trump cho biết rất hài lòng vì chuyến đi châu Á. Trong 12 ngày công du, tổng thống Mỹ đã được đón tiếp trọng vọng. Ông kể : « Đó là một thảm đỏ mà chưa ai từng thấy được », rất vui « có được nhiều bạn mới ở cấp cao nhất ». 

Chơi gôn và gala tiệc tối ở Tokyo, ca kịch và Tử Cấm Thành ở Bắc Kinh, tiếp đón trọng thị ở Seoul…Phong cách dễ gây bối rối và ít mang tính chính thống của vị tổng thống, chưa quen với những chuyến công du như thế, rõ ràng đã gây chú ý : người dân Trung Quốc không ngớt lời khen – theo một cuộc thăm dò của « South China Morning Post », và người Nhật cũng vậy.

Về phía các nhà lãnh đạo, quan hệ giữa họ với người đứng đầu nước Mỹ nhìn chung đã hòa dịu đi. Thủ tướng Nhật Shinzo Abe cho biết thân thiết với tổng thống Mỹ, cũng như Rodrigo Duterte, tổng thống Philippines đã có cuộc tiếp xúc nồng hậu với ông. Quan hệ với Tập Cận Bình, sau những căng thẳng trong chiến dịch tranh cử, nay đã nồng ấm hơn. Donald Trump không còn trách cứ người đồng nhiệm Trung Quốc đã phá hủy việc làm của người Mỹ.

« America First »

Dù đang công du nước ngoài, ông Trump vẫn không quên các cử tri của mình. Tại Đà Nẵng chẳng hạn, nơi bài diễn văn của ông tại thượng đỉnh APEC rất được chờ đợi, vì tổng thống Mỹ phải cụ thể hóa các quan điểm của mình về thương mại. Giọng điệu của ông gợi nhớ các cuộc mít-tinh trong chiến dịch tranh cử với khẩu hiệu « America First », các phát biểu theo chủ nghĩa bảo hộ. Tổng thống Mỹ cực lực tố cáo các hiệp định thương mại đa phương đã trói tay đất nước mình. Tuy trong bài diễn văn, ông ca ngợi một châu Á sôi động với tỉ lệ tăng trưởng đầy thu hút, và năng lực sáng tạo ấn tượng, nhưng chẳng ai bị đánh lừa.

Nhà tỉ phú không bỏ lỡ một cơ hội nào để nhắc nhở vì sao ông lại dành ưu tiên đến thế cho lợi ích Mỹ, bất kỳ lúc nào có thể. Trước các phát biểu công khai ủng hộ tự do mậu dịch của Tập Cận Bình, sự tương phản hoàn toàn rõ rệt. Trên thực tế ông Trump không tìm cách phổ biến thông điệp về sự quay lại của Hoa Kỳ trong khu vực, mà ông hướng về cử tri của mình, những tầng lớp đã ủng hộ ông ở Mỹ. Cử tọa trong khán phòng, đang hướng về bục diễn giả, chỉ được xếp ở hạng nhì. Chuyến công du châu Á dài ngày đầu tiên của Donald Trump chỉ nhằm chứng tỏ ông đang quan tâm đến việc tái ứng cử.

Trận mưa hợp đồng với khoảng 250 tỉ đô la, chủ yếu được loan báo lúc thăm Trung Quốc, cũng chỉ để làm quên đi sự thiếu vắng kết quả về các chủ đề khác. Chúng củng cố tầm vóc đơn thuần quốc gia của một tổng thống – người bán hàng thượng thặng – mang về những hợp đồng, cứu vãn hoặc tạo ra công ăn việc làm cho đất nước mình.

Phương pháp của ông Trump ghi đậm dấu ấn quá khứ doanh nhân. Ông rất tuyệt vời trong quan hệ song phương, với viễn cảnh trung hạn. Ở mỗi chặng dừng chân, ông hội đàm với tổng thống hoặc thủ tướng đương nhiệm, và mỗi lần như vậy, phía sau là ý tưởng bán sản phẩm Mỹ. Với chính quyền Việt Nam, Trump khẳng định « Chúng ta không còn là kẻ thù », và công khai bày tỏ sự ngạc nhiên là sao Mỹ không thể bán thiết bị quân sự - Hà Nội thích mua của Nga hơn.

Thành công chỉ tương đối

Những ai chờ đợi các sai lầm hay những tin Twitter tai hại, đã phải thất vọng. Chuyến đi suông sẻ, nhưng cũng chẳng có tiển triển gì đáng kể về ngoại giao. Về Bắc Triều Tiên, Bắc Kinh sau khi thông qua nghị quyết của Liên Hiệp Quốc đã không hứa hẹn gì thêm. Dầu lửa, mà nếu ngưng giao thì sẽ bóp nghẹt chế độ Bình Nhưỡng, vẫn nằm ngoài danh sách trừng phạt.

Tất cả diễn ra như là có thỏa thuận ngầm giữa Washington và Bắc Kinh trong cuộc gặp ở Mar-a-Lago hồi tháng Tư, mỗi bên tránh lấn vào phần sân của bên kia. Một bên tiếp tục bảo vệ chế độ Kim Jong Un một cách không chính thức, trong khi bên kia thiết lập hệ thống lá chắn tên lửa tại Hàn Quốc và Nhật Bản, và bán vũ khí cho Đài Loan. Về trao đổi thương mại và thâm hụt mà Hoa Kỳ gánh chịu, Donald Trump lâu nay đả kích những người tiền nhiệm mà theo ông đã thiếu kiên quyết trong nhiều thập niên qua, nhưng nay ông cũng không được nhượng bộ bao nhiêu.

Người bán hàng thượng thặng tỏ ra ít thoải mái hơn về ngoại giao, và cũng kém chuyên nghiệp hơn. Rõ ràng là chuyến công du này không giúp người ta biết nhiều hơn về chiến lược toàn cầu, vẫn đang mù mờ của ông Trump. Cũng trong thời gian này, 11 thành viên khác của TPP, hiệp định tự do mậu dịch xuyên Thái Bình Dương mà Hoa Kỳ đã rút khỏi vào tháng Giêng, đã ký kết một thỏa thuận mới mà không cần đến Washington.

Họ hiểu rằng việc dỡ bỏ TPP sẽ biếu cho Trung Quốc cơ hội tự do hành động. Trong lúc đó, Donald Trump bận chạm cốc với Tập Cận Bình.