Phúc Lai - Về cuộc chiến tranh của Putox ở Ukraine ngày 03/01/2025

Thế nào là khách quan khi viết về cuộc chiến ?

Tôi nhớ có lần cụ KVC, sau khi đi thăm Ukraine về nhà thì viết một bài có ý phê bình những người đang ủng hộ Ukraine trên mạng xã hội: “Không thể viết mãi kiểu “Ukraine sẽ thắng!” – như thế là lạc quan tếu.” Ý cụ là, bên đó, xã hội Ukraine còn đầy vấn đề bê trễ. Điều này không có sai. Khi nói chuyện với một người bạn, tôi nói: Không phải Ukraine sẽ thắng thì là cái gì, mà chính xác là họ đã thắng rồi.

Mục đích của Putox không phải là mấy miếng đất. Ban đầu, hắn muốn chiếm toàn bộ Ukraine, rồi ca khúc khải hoàn vì đã chuẩn bị cả quân phục duyệt binh, kế hoạch chắc là duyệt binh trên quảng trường Maidan chăng? Hồi đó chẳng phải ai khác mà cụ KVC là người tôi nói chuyện nhiều nhất, và tôi nói rằng: Người Ukraine không thua, không mất chính quyền là đã thắng rồi. Trong nỗi lo ghê gớm trước kế hoạch bao vây thủ đô Kyiv, tôi bắc bút ngồi tính và phát hiện ra, chúng không có cách để chiếm được thành phố to lớn này cả.

Trong suốt gần 3 năm qua, đúng là tôi chỉ ủng hộ Ukraine. Không, chính xác thì không phải vậy, tôi không ủng hộ Ukraine mà tôi ủng hộ hòa bình và chính nghĩa, mà cuộc chiến này Ukraine đang có chính nghĩa. Tôi ủng hộ nước Nga nhưng một nước Nga lành mạnh, không có Putox và chính Putox đang làm hại nước Nga lành mạnh đó. Nước Nga của những người Nga văn minh.

Ngay từ những ngày đó, tôi đã lựa chọn cho mình một quyết tâm không thay đổi, là ủng hộ hòa bình đến cùng, vì vậy tôi ủng hộ Ukraine đến cùng. Với quan niệm đó, tôi cũng có thái độ không khoan nhượng với bất cứ một biểu hiện nào tỏ ra lung lạc với nhiệm vụ, dù với lý do và nguyên nhân gì.

Bạn có thể thôi không quan tâm đến Ukraine nữa, thôi không ủng hộ Ukraine nữa, không sao. Thậm chí bạn có thể trở cờ, quay xe… chuyển sang ủng hộ Nga cũng được, coi như tôi và bạn đối đầu với nhau trên hai chuyến tuyến. Nhưng bạn hãy đừng nói “tôi vẫn ủng hộ Ukraine nhưng tôi trung thực và khách quan.”

Trước một cuộc chiến như vậy, điều quan trọng nhất là LƯƠNG TRI. Bạn có thể ủng hộ Nga, vì niềm tin của bạn như vậy và bạn cho rằng lương tri của bạn được đặt vào chỗ đó. Chúng tôi có thể biết là bạn đang sai lầm, và sau này bạn có quyền thay đổi. Nhưng nếu bạn đòi đứng vào hàng ngũ của chúng tôi với cái mồm nhai nhải “ủng hộ Ukraine” nhưng lại giở những trò ma mãnh núp dưới cái vỏ “khách quan và trung thực,” thì chúng tôi sẽ phải đặt câu hỏi: Động cơ của bạn là gì?

Thà bạn xác định bạn là kẻ thù còn dễ đấu tranh hơn trường hợp như của bạn. Khi đặt câu hỏi trên, chúng tôi có quyền nghi ngờ rằng, bạn đang thích trở thành người nổi danh hơn, vì bạn cảm thấy lép vế hơn những người khác vì bạn thiếu tri thức, thiếu kỹ năng, thậm chí thiếu khả năng phân biệt đúng sai.

Sai rồi các bạn ạ. Nếu thuần túy cho rằng cứ những tin, những chuyện bất lợi là “khách quan và trung thực” thì quá là ngu ngốc. Thật lòng mà nói, với một cuộc chiến như thế này, khi đang phải đối đầu với một rừng tin giả vì chúng ta đang phải đối đầu với cả một bộ máy tuyên truyền của Putox, thì nếu muốn đọc những cái tin bất lợi đó chỉ để có được thứ “khách quan và trung thực” nào đó, thì cứ việc lên mạng mà đọc, ai cần gì nhờ ai đâu…

Thái độ thực sự đúng đắn và có lương tri trong cuộc chiến này là không cần khách quan. Đừng ai nói với tôi về chuyện khách quan, tôi đã ủng hộ Ukraine và ủng hộ hòa bình, thì sẽ ủng hộ đến cùng. Vì vậy, chắc chắn người như tôi sẽ nói một chiều, tôi không thể chuyển sang ủng hộ Nga để nói theo chiều ngược lại được.

Người có hiểu biết tối thiểu, tri thức tối thiểu chắc chắn sẽ hiểu khi trận tuyến chia đôi, không thể có thái độ ỡm ờ. Vậy trước cuộc chiến của truyền thông và tin giả, chúng ta cần phải làm gì? Chúng ta cần phải hiểu. Cho đến nay có thể nói rằng:

+ Thứ nhất, phía Ukraine ngay từ khoảng hai, ba tháng đầu tiên của cuộc chiến đã đề nghị dân chúng và binh lính không công bố các hình ảnh, thông tin lên mạng. Các thông tin về cuộc chiến đến với chúng ta qua hai nguồn: nguồn công bố chính thức của Bộ Quốc phòng Ukraine và các bài báo của báo chí nước ngoài, đến được Ukraine và ra được chiến trường nhờ sự giúp đỡ của các cơ quan nhà nước Ukraine.

Các thông tin trên mạng xã hội có không? Có, người ta vẫn đưa lên nhiều hình ảnh, chủ yếu là từ truyền thông các đơn vị chiến đấu (các trung đoàn, lữ đoàn Ukraine đều có) nhưng chủ yếu để tham khảo thì tốt. Các thông tin này nhìn chung là sự thật, có thật vì vài ngày sau sẽ có công bố chính thức, và đó cũng là một nguồn động viên chúng ta. Với mạng xã hội để lan tỏa, thì được. Nhưng với tôi chẳng hạn, xác định nhiệm vụ viết review về cuộc chiến, phải chờ thông tin chính thức.

Như vậy, với các thông tin từ phía Ukraine có thể nói không hẳn là tuyệt đối bí mật, nhưng cũng là rất kín đáo và nói thẳng ra là ít thông tin. Vì vậy bất cứ thông tin nào được đưa ra công chúng, chắc chắn cũng sẽ là có một ẩn ý gì đó đằng sau, đòi hỏi việc nhìn nhận nó phải hết sức thận trọng.

+ Thứ hai. Nguồn thông tin từ mạng xã hội có gốc gác từ các tài khoản bị Nga thao túng, điều khiển. Những nguồn này tung ra tin giả 100 %. Rất nhiều tin được xào nấu rất kỹ, trộn chỗ này một ít, chỗ kia một ít, dùng 80 % chuyện thật rồi thêm mắm muối, nhào nặn, bóp méo dẫn đến việc người đọc hiểu ngược lại 180 độ.

+ Thứ ba. Nguồn thông tin chính thống nhưng từ… Bộ Quốc phòng Nga, loại thông tin này có đặc thù là… chạy theo sự kiện. Cứ hễ Ukraine tấn công chỗ nào quân Nga thua đau sẽ sáng tác tin theo hướng ngược lại.

Trong hoàn cảnh đó, rõ ràng là những tin từ phía Ukraine là không có, hoặc có thì sẽ cần được đặt câu hỏi rằng, tại sao nó bị tung ra vào thời điểm này? Không chỉ Ukraine mà cả Nga trước đây, có nhiều báo chí tư nhân và đã tư bản hóa nhiều, nên còn thoải mái phát biểu, đăng bài hơn xứ Việt nhiều, vì vậy càng dễ bị bập vào tin giả hoặc đăng những bài xào nấu có chủ đích. Cần hết sức cảnh giác với những thông tin dạng này.

Cuối cùng có một điều tôi xin nói thế này: trong suốt cuộc chiến này, người Ukraine dần đi vào tình thế giữ bí mật hoàn toàn, và rồi dẫn chúng ta đi hết từ bất ngờ này, đến bất ngờ khác. Và chúng ta ngã ngửa ra là họ có nhiều năng lực, chỉ là giữ kín không bộc lộ ra thôi. Trong chiến tranh thì chẳng ai dại bô bô lên cả, nếu có chuyện gì “tệ hại” với hầu hết các trường hợp nó được tung ra, chắc chắn nó cần phải được kiểm tra thật kỹ và, đã là người khôn ngoan thì “xin đừng vội tin.”

PHÚC LAI 03.01.2024