Chương trình phát thanh RFI ngày 01.12.2025

 

Văn Công Hùng - Ghi chép ngày 30.11.2025

Tin sáng

1. Có bạn phát hiện, té ra điền bà nước Nam cung tiến cho em Mailisa nhiều rất, cứ nhìn số tiền khủng em ấy có thì biết. May em ấy chưa thuê ai viết sách: "Từ cô gái phụ quán bưng bê tới người đàn bà quyền lực với... phụ nữ". Giờ nhà cháu nhìn phụ nữ thấy ai cũng như là vừa... tốn tiền cho em Mai ấy he he...

Thì hôm nọ vào nhà hàng kia, thấy con bé phục vụ lạ lạ, hỏi mày vừa ở Mailisa ra hả, nó cười cười hihi.

Liên quan: "Cháy thẩm mỹ viện ở trung tâm TPHCM".

2. "Phân bổ thêm 150 tỉ cho Khánh Hòa, Đắk Lắk, Gia Lai và Lâm Đồng"- Là cái ban Vận động cứu trợ Trung ương - Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam  phân bổ ạ. Theo đó Đắk Lắk 50 tỉ đồng; Khánh Hòa 40 tỉ đồng; Gia Lai 30 tỉ đồng; Lâm Đồng 30 tỉ đồng. Tức tiền này là quyên góp chứ không phải của chính phủ.

Phạm Ngọc Hưng - Biến đùm bọc thành mô hình quản trị là thất bại

 1. Một bạn đọc bình luận trong bài trước của tôi là “Làm gì có ở đất nước nào đùm bọc nhau như ở Việt Nam… Cả hệ thống chính trị vào cuộc giúp ngưởi dân” - như một niềm tự hào.

Tôi lại nghĩ rằng cần phải xem đấy là điều xấu hổ.

2. Việc Thái đền bù cho mỗi nạn nhân lũ lụt 2 triệu bath, và thủ tướng Thái đứng ra nhận trách nhiệm cá nhân không phải là mị dân hay làm màu, mà đấy là thừa nhận hệ thống quản trị rủi ro thiên tai thất bại.

Võ Xuân Sơn - 16.100 m3 mỗi giây là bao nhiêu ?

Chúng ta nghe nói thủy điện sông Ba Hạ xả lũ với tốc độ 16.100m3/giây. Nhưng chúng ta chưa thể tưởng tượng được như vậy có nghĩa là sao. Một số người dân Phú Yên nói với tôi, thực tế họ xả lũ còn hơn bấy nhiêu nhiều. Nhưng thôi, chúng ta tạm tin con số công bố chính thức.

Theo Wikipedia, cầu Đà Rằng tại Phú Yên bắc qua sông Ba có chiều dài 1.128 m, bao gồm cả phần bắc trên đất liền hai đầu cầu. Nhưng thôi, cứ cho là lòng sông Ba tại Phú Yên rộng như vậy đi. Con số 16.100 m3 nước sẽ là một khối nước rộng theo chiều ngang của toàn bộ lòng sông Ba và hai bên bờ, bằng với chiều dài cầu Đà Rằng. 

Nếu chiều cao của khối nước này là 2 m, thì chiều dài của nó sẽ là 7,13 m. Tức là, cứ 1 giây thủy điện sông Ba Hạ xả lũ, sẽ có một khối nước dàn hết chiều ngang sông Ba (thêm cả phần đất hai đầu câu Đà Rằng), cao 2 mét, dài 7,13 m.

Nguyễn Văn Tuấn - Trách nhiệm và nhân văn trong lũ dữ

“Tất cả những người đã qua đời đều vì lũ. Nếu không có lũ lụt [...], rất có thể họ đã không mất mạng. Tôi nhận hoàn toàn trách nhiệm về mình. Không cần phải phân định nguyên nhân gì thêm nữa."

Đó là câu nói của ông Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul về những người qua đời trong trận lũ lụt vừa qua.

Cũng giống như các tỉnh miền Trung bên mình, các tỉnh miền Nam Thái Lan cũng trải qua một tình trạng thê thảm. Thật ra, lũ lụt ảnh hưởng đến 10 tỉnh ở Thái Lan! Nước ngập đến nóc nhà, người dân phải sống trên nóc nhà hàng tuần liền. Có một người già qua đời chỉ vì không có xe cứu thương đến kịp.

Lê Học Lãnh Vân - Khi hồ thủy điện xả nước (1)

 

Hồ thủy điện tạo điện năng từ đâu?

Tất cả các loại năng lượng con người khai thác để sử dụng đều tới từ năng lượng tự nhiên.

Năng lượng thủy điện cũng vậy. Năng lượng tự nhiên khiến nước biển bốc hơi, lên cao gặp lạnh thì ngưng tụ thành các hạt nhỏ li ti trong mây. Khi mây dầy đặc thì các hạt nhỏ hòa vào nhau rơi xuống thành mưa nơi vùng ấm hay thành tuyết nơi vùng lạnh. Nước trên cao chảy xuống biển thấp theo những lối đi gồm suối hay/và sông.

Tạ Duy Anh - Làng Vũ Đại ở đâu ?

(Nhân ngày mất Nam Cao)

Nam Cao nằm trong số những nhà văn lớn nhất của nền văn học Việt. Có những thứ cho đến nay vẫn chỉ mình ông làm được*. Ông vẫn đang là thần tượng của nhiều nhà văn hậu sinh. Quan tâm đến ông vượt qua tình yêu tác phẩm, mà trở thành nhu cầu tinh thần.

Hàng năm, luôn có những dòng người tấp nập tìm về quê ông, để được tận mắt chứng kiến những gì mà họ đọc qua tác phẩm.

Tuy thế, không ít người đến thăm Khu tưởng niệm Nam Cao tại làng Nhân Hậu (Một đồng nghiệp quê Nam Định của tôi khẳng định Nhân Hậu thực ra là tên của một xã cũ thời chưa sáp nhập), xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân (cũ), tỉnh Hà Nam lại cứ tưởng mình đã đặt chân đến làng Vũ Đại. (Ngay cả một số trang thông tin cũng viết Nam Cao quê làng Vũ Đại...).

Nguyễn Thông - Tiếng Việt ơi, tiếng Việt rất ân tình

 

Thi bá Lưu Quang Vũ đã tâm sự vậy. Nhưng đó là chuyện của ngày xưa, chứ nếu bác Vũ còn sống tới bây giờ, không hiểu bác sẽ viết tiếp thế nào.

Tờ báo hàng đầu hiện nay, vốn rất chuẩn mực về ngôn ngữ - tiếng Việt, tiếng mẹ đẻ, đã dịch từ tiếng Anh và rút tít (cũng như biên trong bài) thế này: "Ông Trump tuyên bố tạm dừng vĩnh viễn nhập cư từ các nước thế giới thứ ba". Choáng.

Báo chí thời nay rất đổ đốn, coi thường coi khinh người đọc. Người làm báo (biên tập viên, phóng viên, cả người lãnh đạo báo nữa) có thể giỏi điều nọ điều kia, giỏi ngoại ngữ, giỏi công nghệ, giỏi kiếm tiền, nhưng trình độ, kiến thức về tiếng Việt, tôi nói thật, không bằng đứa trẻ trâu. Mà họ lại làm báo tiếng Việt, cho người Việt đọc. Thế mới khổ, mới bi kịch.

Chương trình phát thanh RFI ngày 30.11.2025

 

Phúc Lai - Về cuộc chiến tranh xâm lược Ukraine của Putler ngày 29/11/2025

1. Putler đã nói gì?

Trong bản dịch của một bác thường tag tôi cho nổi lên tường ngày hôm qua, có đoạn Putler nói:

Trích: “Putin cũng cho biết một khi quân Ukraine rút khỏi vị trí ở các khu vực trọng điểm thì giao tranh sẽ chấm dứt. Nhưng nếu không, lực lượng Nga sẽ đạt được mục tiêu bằng vũ lực.”

Nguyên văn, hắn nói: «Если ВСУ не уйдут, выбьем их силой. Фронт сворачивается. Удар неистовой силы»,  trong đó từ “сила” được dùng 2 lần. Lần thứ nhất dùng với cách 5 (với, bằng…). Trong bài của bác ấy tôi có bình luận: “Bác ít tiếp cận với tài liệu quân sự Xô-viết nên không rõ chỗ này. Họ có khái niệm “chiếm bằng sức mạnh” nghĩa là chiếm bằng mọi giá, dồn tất cả nguồn lực hiện có để đạt mục tiêu. Còn dịch “bằng vũ lực” thì hiện nay đánh nhau không bằng vũ lực thì cái gì.”

Bong Lau - Autopen

Tín đồ MAGA rầm rập lặp lại lời của Giáo chủ mà không hề dùng trí tuệ và nhận thức độc lập của mình để phán xét, trước lập luận tào lao là: “autopen” (chữ ký bằng máy) của lão Biden thì các văn thơ của lão ấy không có giá trị.

Từ mấy thập kỷ trước, nhiều chức sắc từ đông sang tây vì bận rộn nên để thư ký đóng dấu chữ ký của mình lên văn thư là xong. Quan trọng là sếp đã chấp thuận (approval) là đủ. Chữ ký chỉ là biểu tượng để thủ tục hành chánh hoàn tất.

Nếu chẳng may sếp cụt mẹ nó hai tay thì phải nhờ mấy em thư ký khéo tay ký giùm chớ biết sao giờ. Giống trường hợp nhiều bà vợ hay ông chồng đi xa nên phải giả chữ ký của nhau, để ký chi phiếu trả tiền điện nước vậy thôi.

Nguyễn Văn Tuấn - Di sản của một thế hệ vàng

Hôm nọ, tôi dự buổi tiệc kỷ niệm 30 năm ngày thành lập nhóm từ thiện Vietnam Foundation (VNF) [1], một cột mốc đầy ý nghĩa. Trên đường về, câu nói của một người bạn cứ làm tôi suy tư: "Thế hệ VNF là thế hệ vàng son của sinh viên Việt Nam."

Nghe nhận xét đó, tôi nhận ra một niềm cảm mến sâu sắc. Họ là những học sinh miền Nam, đã từng bước lên chuyến bay du học Úc nhờ chương trình Colombo Plan hào phóng, bắt đầu từ những năm 1950. Phải là những người trẻ ưu tú, tài hoa mới có được vinh dự đó.

Colombo Plan, tên gọi của một chương trình tài trợ tuyệt vời, được khởi xướng bởi tấm lòng nhân ái của Bộ trưởng Ngoại giao Tích Lan và Úc. Mục tiêu là tài trợ kinh tế, xã hội cho khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam Cộng Hòa. Giáo dục là một lãnh vực quan trọng trong Colombo Plan.

Thái Vũ - Người miền Nam thất học ?

Tôi đã kiểm chế hết sức có thể để viết bài này, tránh những sự xúc phạm không cần thiết hoặc vô tình.

Có người gửi cho tôi cái link thằng oắt con mắt trằng TLTV chửi người miền Nam thất học, chửi dân Hố Nai, Bắc kỳ di cư vô học, ngu dốt từ thời "thằng Diệm", "thằng Thiệu"... mà tôi thấy thương hại.

Không phải thương hại thằng mắt trắng, anh ta chỉ là một vết bẩn mất dạy, một dư luận viên hạng giòi bọ trên mạng xã hội, không đáng để tôi bận tâm. Mà tôi thương hại những người là fan, là follower của anh ta.

Thái Hạo - Khẩn cấp ngăn chận việc lan truyền thông tin độc hại để bảo vệ lớp trẻ

Thông tin rùng rợn trong vụ này đang được lan truyền dữ dội trên mạng xã hội. Tuy nhiên, tôi quan sát thấy phía công an, chính quyền và báo chí nhà nước đã chưa có ứng xử phù hợp, nếu không nói là rất đáng quan ngại.

Bởi đây là những thông tin vô cùng độc hại đối với xã hội và nhất là thanh thiếu niên, nhưng trong khi mạng xã hội đang chia sẻ chóng mặt thì báo chí lại không hề đề cập, mà chỉ nói một cách mập mờ.

Ví dụ, Báo Lao Động giật tít “Hưng Yên xác minh nhân thân Nguyễn Xuân Đạt, cảnh báo người dân trước tài liệu bạo lực”, nhưng bài không hề cho biết tại sao lại nhắc đến cái tên NXĐ này, trong vụ việc gì, như thế nào... Cách đưa tin như thế chẳng khác gì cố tình kích thích sự tò mò của người đọc và khiến họ tự mày mò tìm để xem.

Đặng Chương Ngạn - Sophie Trịnh, một tiếng nói thách thức

 

Tôi không nói về hội họa. Lĩnh vực ấy để các nhà phê bình mỹ thuật, các họa sĩ nói chuyện với nhau.

Tôi đọc bài viết của Sophie Trịnh và không đồng ý với cô ấy ở một số điểm. Sophie Trịnh có phần thiếu kiềm chế khi yêu cầu họa sĩ Lê Kinh Tài phải trả lời các câu hỏi của mình. Viết về tranh, phân tích và đánh giá tác phẩm của Lê Kinh Tài là quyền của Sophie Trịnh. Nhưng trả lời hay không lại là quyền của chính họa sĩ. Một nghệ sĩ hoàn toàn có quyền im lặng.

Sophie Trịnh cũng hơi cực đoan khi cho rằng một họa sĩ phải khổ sở, phải lăn lộn đường phố mới có thể vẽ theo phong cách Basquiat.

Phó Đức An - Lê Kinh Tài và phong cách Basquiat

Tôi là một Newyorker, sống ở New York vài chục năm, nên cũng biết chút ít về nghệ thuật hội họa, biết về graffiti, về Basquiat.

Jean-Michel Basquiat là một nghệ sĩ sinh ra tại thành phố New York. Ông bắt đầu sự nghiệp với tư cách là một họa sĩ graffiti, và sau này trở thành một trong những họa sĩ theo Chủ nghĩa biểu hiện mới hàng đầu của thập niên 1980.

Tác phẩm của ông kết hợp văn bản, họa tiết, biểu tượng và hình ảnh phức tạp, thường đề cập đến các chủ đề về chủng tộc, xã hội và lịch sử, và chịu ảnh hưởng sâu sắc từ các nghệ sĩ đương thời và hậu bối.

Văn Công Hùng - Ghi chép ngày 29.11.2025

Tin sáng

1. "Nóng: 6.000 máy bay Airbus trên thế giới bị lỗi phần mềm, hàng không Việt Nam họp khẩn xuyên đêm"- huhu mà lại sắp tết rồi, vé bán ra giá cao ngất rồi. "Việt Nam có 130 chiếc, gồm Vietnam Airlines có 63 máy bay, trong khi Vietjet có 69 chiếc thuộc diện phải cập nhật".

2. "Hong Kong để tang 3 ngày các nạn nhân trong vụ cháy chung cư kinh hoàng"- nước nhà người ta?

3. "Thời tiết hôm nay 29-11: Cả nước lạnh đến rét, Biển Đông vừa bão vừa áp thấp"- nhà cháu thích cách phân biệt lạnh với rét. Nhớ đã có bài viết về lạnh, về rét, trưa mà siêng sẽ tìm lại hầu bà con.

Võ Khánh Tuyên - Cần trợ giúp, hãy... né nhân viên y tế

Bạn xem trụ sở Trạm Y tế nằm ở Thành phố Tuy Hòa tỉnh Phú Yên cũ có hoành tráng và vững chãi hay không?

Vậy mà nhân viên y tế ở đây lòng "chật" lắm. Chật hơn những con người chân chất ở vùng rốn lũ bi thương, sẵn sàng nhường những khoảng không gian chật chội trên gác để cứu người.

Một sản phụ vừa sinh con 25 ngày tuổi, bị nước lụt dâng ngập trong cơn thiên tai ngày 20/11 vừa rồi, để con trong trong chiếc nôi tre, đưa đến Trạm Y tế khang trang nhờ trú tạm. Nhưng nhân viên y tế trực ở Trạm đã từ chối, viện ra nhiều lý do để xua đuổi.

Thái Hạo - Lũ lụt: Thủ tướng Thái Lan xin lỗi và nhận hoàn toàn trách nhiệm

 

1. Về trận lũ lụt nghiêm trọng vừa xảy ra, dẫn theo báo Tuổi Trẻ, Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul phát biểu: “Tôi rất tiếc và xin chịu hoàn toàn trách nhiệm. Không cần phân bua nguyên nhân".

Ông cho biết chính phủ "đã không làm đủ tốt" và sẽ đẩy nhanh nỗ lực khắc phục hậu quả.

Khi được hỏi về việc đình chỉ quan chức quận Hat Yai, ông nói rõ: "Không ai phải chịu trách nhiệm ngoài tôi. Tôi là người chịu trách nhiệm trước toàn bộ tình hình này". "Lúc này, chúng ta cần hợp tác chứ không phải đổ lỗi".

Mai Quốc Ấn - Lịch sử sẽ gọi tên

Ông Đào Tấn Lộc năm xưa, với vị trí Bí thư tỉnh ủy kiêm Chủ tịch Hội đồng nhân dân tỉnh Phú Yên, bấm nút vận hành thủy điện Krông H’Năng vào tháng 9/2010.

Ông Đào Tấn Lộc năm nay, với vai trò nhà thơ đã có thơ đăng báo tháng 11/2025 để thương khóc cho đồng bào xứ “hoa vàng trên cỏ xanh”, khóc đồng bào vùng lũ hạ du thủy điện.

Ông Đào Tấn Lộc viết thật thâm thúy rằng “Giờ bão lũ xóa bao thành quả tư công”. Ý thơ ông Đào Tấn Lộc rất rõ ràng: Chết người, thiệt hại tài sản không phải do thủy điện, mà do bão lũ.