Ngô Nhân Dụng -Tiên đoán kết quả bầu cử ở Mỹ

Một điều có thể đoán trước, là năm nay số người đi bỏ phiếu sẽ lên cao. Cử tri cả hai đảng đều có những lý do để được khích động đi bỏ phiếu.

Mỗi năm dân Mỹ đi bỏ phiếu, báo chí lại đăng kết quả các cuộc nghiên cứu dư luận để tiên đoán ai sẽ đắc cử hay đảng nào sẽ thắng. Có thể tin các dự đoán của họ hay không?

Khi cuộc nghiên cứu tiên đoán ai sẽ thắng tại những tiểu bang “ngang ngửa” thì không nên tin. Đó là những nơi nhiều người dân hay đổi ý kiến; khi thì đảng này, khi thì đảng khác, không chắc bên nào chiếm đa số phiếu. Không nên tin ngay, vì chính tác giả các cuộc nghiên cứu đã báo trước cần dè dặt.

Thí dụ, kết quả cuộc nghiên cứu cho biết trong hai ứng cử viên, ông A được 47% ủng hộ, bà B được 44%, A đắc cử; nhưng họ kèm theo một chú thích nói rằng sai số là 4%. Với sai số 4%, ông A có thể chỉ được 45% còn bà B được 46% số phiếu; là bà B thắng!

Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2016 cho thấy những sai lầm nho nhỏ khi nghiên cứu dư luận cử tri gây kết quả bất ngờ. Hầu hết các cuộc nghiên cứu đều tiên đoán bà Hillary Clinton đủ số phiếu cử tri đoàn để lên làm tổng thống. Họ đã đoán sai ở ba tiểu bang ngang ngửa. Bà Clinton thiếu tổng cộng 77.000 lá phiếu tại Michigan, Wisconsin và Pennsylvania. Ba nơi là đủ mất một số phiếu cử tri đoàn vào tay ông Donald Trump; bà Clinton thất cử.

Tại sao nhà nghiên cứu lại biết được những sai số như vậy? Vì họ làm việc theo phương pháp môn thống kê học. Đó là một khoa học rất nghiêm ngặt, phát triển ở Anh quốc trong các thế kỷ 16, 17 bắt đầu từ ngành canh nông. Người nghiên cứu chuyên nghiệp phải rất thận trọng, vì đó là một nghề “kiếm ăn” cần phải giữ tiếng. Nghiên cứu dư luận về chính trị thì có tiếng, giữ tiếng để các công ty nhờ nghiên cứu tiếp thị, thí dụ, tìm hiểu sở thích của người tiêu thụ. Nhưng chỉ tìm và hỏi ý kiến 1.000 người trong một tiểu bang thì kết quả không thể nào đúng như khi hỏi tất cả mọi người. Vì vậy thế nào cũng sai, cần cho biết tỉ số sai lầm lớn hay nhỏ.

Kết quả nghiên cứu đúng sát với sự thật được bao nhiêu tùy thuộc vào số người trong “mẫu” (sample) được chọn để phỏng vấn. Quan trọng nhất là họ có tiêu biểu cho thành phần cử tri sẽ đi bầu trong tiểu bang hay trong đơn vị hay không. Trong hơn 500 người, hay hơn 1.000 người được chọn vào “mẫu” có bao nhiêu nam, bao nhiêu nữ, tỉ lệ mỗi lớp tuổi có giống tỉ lệ trong dân chúng hay không. Tỉ lệ về màu da, sắc tộc, tôn giáo, lợi tức, vân vân, cần phù hợp với tình trạng thật. Phương pháp thống kê học sẽ cho biết sai số, tức là kết quả có thể sai lầm là mấy phần trăm, dựa trên số người được phỏng vấn.

Cũng trong cuộc bầu cử năm 2016, các công ty nghiên cứu có thể đã phạm lỗi khi chọn những cử tri được đưa vào trong “mẫu” để phỏng vấn. Thứ nhất, chắc họ đã “bỏ sót” nhiều cử tri nòng cốt của ông Trump, không được nghe họ cho biết ý kiến. Những người này có thể sống ở nông thôn, lớn tuổi, không qua đại học; họ từ chối trả lời các cuộc phỏng vấn vì họ vốn không tin các phương tiện truyền thông đại chúng. Thứ nhì, các người nghiên cứu có thể đã phỏng vấn số người ủng hộ bà Clinton nhiều hơn tỉ lệ thật của họ trong đám các cử tri đi bỏ phiếu. Khi được phỏng vấn, nhiều cử tri của bà Clinton nói rằng họ sẽ đi bỏ phiếu; đến ngày bỏ phiếu thật thì họ ở nhà vì quá tin tưởng thế nào bà cũng thắng.

Sau khi bị mang tiếng vì những sai lầm trong năm 2016, các công ty nghiên cứu dư luận đã chỉnh đốn cách làm việc; năm 2020 kết quả có khá hơn. Nói chung, đa số đoán trúng ông Biden đắc cử và đảng Dân chủ thắng ở Quốc hội. Nhưng vẫn nhiều chi tiết sai lầm. Nhiều công ty nghiên cứu đoán đảng Dân chủ sẽ chiếm 52 ghế nghị sĩ Thượng viện, trong đó có Maine và North Carolina, nhưng cuối cùng họ thua và chỉ được 50 ghế.

Trong cuộc bỏ phiếu bầu tổng thống năm 2020, công ty RealClearPolitics đã tổng hợp nhiều công ty nghiên cứu dư luận khác, nói chung đã đoán trúng kết quả tại 48 tiểu bang, nhưng đoán ông Trump thắng ở Georgia và ông Biden thắng ở Florida thì hoàn toàn sai.

Theo tính toán của Peter Baker, trong cuốn Divider mới xuất bản, thì năm 2020, nếu ông Trump được thêm 76.515 cử tri ủng hộ, chia cho bốn tiểu bang Arizona, Georgia, Nevada, và Wisconsin vừa đủ để chiếm đa số, thì ông đã thắng ông Biden rồi! Con số này cũng không khác con số 77.000 năm 2016! Nhưng chưa bao giờ sự thắng bại trong cuộc chạy đua giành chức tổng thống lại được quyết định bằng 537 phiếu, như ông Al Gore thua ông Bush ở Florida năm 2000!

Mỗi cuộc bầu cử ở nước Mỹ đều “không giống ai.” Năm nay, kết quả các cuộc nghiên cứu dân ý trồi sụt rất bất thường. Đầu năm, hầu hết thấy đảng Cộng Hòa có hy vọng tái chiếm đa số ở hai viện quốc hội. Điều này dễ hiểu, vì trong cuộc bỏ phiếu giữa nhiệm kỳ một vị tổng thống, đảng của ông ta thường vẫn hay thua. Dân Mỹ muốn lập thế cân bằng giữa hai đảng. Năm nay, đảng Dân chủ không những nắm chức tổng thống mà còn kiểm soát cả hai viện quốc hội, nhu cầu “kiểm soát để cân bằng” cao hơn nhiều.

Nhưng đến giữa năm thì dư luận có vẻ thay đổi; chính Nghị sĩ Mitch McConnell, trưởng khối Cộng Hòa ở Thượng viện phải công nhận đảng ông chắc sẽ lật ngược thế cờ ở Hạ viện nhưng ở viện trên thì hơi khó. Đến tháng Chín, các cuộc nghiên cứu lại khám phá ra ý dân đã thay đổi. Đảng Cộng Hòa có thể chiếm đa số ở Hạ viện nhưng không nhiều lắm, còn ở Thượng viện thì hai đảng nghiêng ngửa bằng nhau. Trong tháng cuối cùng trước ngày bỏ phiếu, dân Mỹ còn tiếp nhận được nhiều tin tức, và còn có thể thay đổi ý kiến.

Một điều có thể đoán trước, là năm nay số người đi bỏ phiếu sẽ lên cao. Cử tri cả hai đảng đều có những lý do để được khích động đi bỏ phiếu. Những người thích Cộng Hòa muốn “phục thù” cú thua đậm trong trận đấu 2020, mất cả hành pháp lẫn lập pháp. Họ có quân bài mạnh để tấn công đối thủ, là nạn lạm phát và tình trạng kinh tế suy yếu. Cả hai sẽ còn nặng nề qua ngày bỏ phiếu, và có thể kéo dài hàng năm sau. Hai yếu tố khích động những người ủng hộ đảng Dân Chủ là vụ Tối cao Pháp viện xóa bỏ quyền phá thai theo án lệnh Roe v. Wade, và hình ảnh cựu Tổng thống Donald Trump vẫn xuất hiện đều đặn.

Một tháng nữa chúng ta sẽ biết kết quả cuộc bầu quốc hội năm nay. Những người muốn bảo vệ quyền phá thai sẽ hăng hái đi bỏ phiếu nhiều hơn để cảnh cáo phe bảo thủ? Hay những người nổi giận về về giá xăng dầu và thực phẩm lên cao muốn đi bỏ phiếu nhiều hơn để trừng phạt ông Joe Biden? Tháng 11 dân Mỹ sẽ trả lời hai câu hỏi đó.

NGÔ NHÂN DỤNG (Bài đăng trên VOA ngày 02.10.2022)