Tin tức, bình luận, phóng sự, hậu trường chính trị quốc tế
Sáng thức dậy tình cờ thấy nhà văn Phạm Thị Hoài cũng vừa post bài “Các vua hùng đã có công” với nội dung “phê phán” bánh chưng. Trong đó có đoạn:
“Ẩm thực và văn chương có nhiều tương đồng, bánh chưng là một thứ văn xuôi thô, nặng, dềnh dàng, xơi một góc đã nghẹn và hứa hẹn từ phần còn lại là bội thực.
Lá gói lạt buộc hì hục, nấu như kháng chiến trường kỳ, song công phu vất vả thế vẫn chưa hết. Cái kiệt tác của ẩm thực dân tộc ấy đầy nguy cơ nhão nhoét, thiu, mốc, sống, sượng,
Cắn một góc bánh chưng, bạn không nuốt nổi.... Ấy là NGÁN.
Xì xụp bát Phở Chó quán ven đường.... Bạn bảo NGON.
Nhưng đó là bạn, người phàm phu tục tử, người chỉ biết ăn là ăn. Còn nếu là người có học, đặc biệt là Tây học. Khi chê bai, chửi rủa bánh chưng, bánh dầy, bánh tét...Bạn phải rối rắm tầm chương trích cú, điển này tích kia, nhồi kiến thức y khoa một chút, triết lý một chút, rê dắt cho đối phương hoa mắt mà tưởng bạn hoa mỹ lung linh.
Thú thật ngày xưa mình có ăn thịt chó, không chỉ ăn mà còn rất thích món này. Có khi một tuần thì hết ba, bốn ngày là ngồi quán Cầy Tơ.
Mà hình như thời điểm những năm 1980-1990 nhiều người thích ăn thịt chó, bởi thời bao cấp thịt heo, thịt bò vô cùng khan hiếm. Phải mua theo sổ và có khi một tháng tổ dân phố mới kêu đi xếp hàng mua thịt một lần.
Có lẽ vì thế mà các quán thịt chó lúc nào cũng đông khách, có hẳn những con phố thịt chó như Hồng Hà, Gò Vấp, cầu Thị Nghè...
Đọc cái tít báo tui nghĩ ngay đến một thành phố khác, một vùng đất khác chứ không phải là Hội An. Bởi theo tui biết dân Hội An không có thói quen ăn thịt chó, mèo. Và hình như dân miền Trung cũng thế.
Cho nên việc Hội An, thành phố đầu tiên của Việt Nam nói không với thịt chó, mèo cũng chỉ là chuyện nói cho vui. Dân ở đó không ăn thịt chó mèo thì tuyên bố như thế chỉ là chuyện thừa.
Nếu như thành phố nào đó chuyên ăn thịt chó mèo, dân ở đấy ghiền món thịt đó và cho đó là quốc hồn quốc túy mà quyết tâm như thế mới đáng nói. Mong vùng đất chuyên xơi thịt chó mèo lên tiếng cho cả làng cùng vui.
Họ đã đi đâu, về đâu?
Từ rất lâu rồi, người dân Sài Gòn đã quen thuộc với những gánh hàng rong.
Họ là người Sài Gòn, họ là những người dân nghèo ở miền Tây, ở miền Trung, hoặc ở tận ngoài miền Bắc vào buôn bán kiếm sống.
Trên các mặt báo hôm nay thông tin kiểu người Sài Gòn hăm hở mở bán, thực khách phấn khởi ăn uống...Mặt hàng được tôn vinh là phở.
Mấy ông chủ quán phở thân thiết nói : Các ông chỉ giỏi bốc phét và xu nịnh, còn gian nan lắm.
Nói về phở, các quán phở danh tiếng vẫn còn đóng cửa nghe ngóng. Sợ khách ít không đủ sở hụi, sợ chủ trương thay đổi nay cho mai lại đóng...
Hôm nay 28.10, thành phố cho phép hàng quán, tiệm ăn mở cửa chính thức phục vụ khách tại chỗ sau 5 tháng tạm ngưng để phòng chống dịch. Tuy vậy, các quán ăn không có cảnh đông đúc xếp hàng chen lấn và cũng chẳng có cảnh xì xụp ăn uống.
Rất nhiều tiệm, quán vẫn chưa cho phép khách hàng ngồi ăn tại quán mà chỉ bán mang về. Khách hàng lác đác chưa đông như ngày bình thường.
Phở Dậu vẫn có khách nhưng không đông. Phở Hòa, cháo lòng Võ Thị Sáu vẫn đóng cửa im ỉm. Phở gà Hương Bình vắng khách, quán Cà ri gà Huỳnh Tịnh Của lơ thơ mấy shipper, Phở Việt Nam, phở Lệ thưa thớt khách. Bún bò Gánh có vài shipper chờ hàng.
Bát phở thứ hai trong đời, khi ấy đã 17 tuổi, tôi được thưởng thức vào tháng 10.1972.
Nhận giấy báo trúng tuyển đại học, tôi nhờ ông Thắng anh họ lấy xe đạp đèo thẳng lên Hà Nội. Chặng đường từ nhà tới nơi khoảng 120 cây số, hai anh em nắm cơm đem theo, ăn với cá khô, còng lưng đạp, cứ theo đường số 5 mà đi.
Máy bay Mỹ đánh tan nát con lộ huyết mạch nổi tiếng nhì miền Bắc này, chỉ sau quốc lộ 1. Hai cây cầu Phú Lương và Lai Vu đều bị sập, phải vòng theo ngả cầu phao. Đi, còng lưng đạp, mệt quá thì dừng nghỉ mươi phút. Gần tối mới tới nhà một ông anh họ khác, ông Dũng ở phố Triệu Việt Vương.
Mùa dịch, hậu quả của những chuyện"cấm đoán" là kinh tế bị sụt thê thảm, nặng nề và lòng người cũng không còn như xưa nữa.
Nói về người Sài Gòn "thèm" gì thì chắc chắn không phải thèm phở đứng nhứt rồi.
Phở là một món ngon, khẳng định là rất ngon, món ngon trong trường phái ẩm thực bò của Việt Nam, một món dễ ăn và để lại nhiều dư vị trong vị giác của người sành điệu. Thấy quán phở nhiều nhưng nói thèm, bảo đảm dân Sài Gòn chưa bao giờ thèm phở.
Cụ Trần Văn Khê còn không dám nói về phở, thì tôi càng không. Phân tích cái hay, cái tuyệt, cái ngon, cái hấp dẫn của phở đã có các nhà… văn, như các cụ Nguyễn Tuân, Thạch Lam, Vũ Bằng, Tô Hoài, ai muốn biết cứ tìm đọc.
Phải công nhận, thời xưa, cái thời mà ta gọi là tiền chiến ấy, các bác văn nghệ sĩ rành ăn chơi nhất hạng. Cũng phải thôi, nghề nghiệp văn chương cho họ đồng ra đồng vào dễ hơn những hạng dân thường khác. Vả lại ngoài tiền thì họ lại sẵn máu nghệ sĩ, “trăm nghìn đổ một trận cười như không” nên các cụ nhà ta thông thạo các ngón ăn chơi là phải rồi.
Tôi ít được ăn phở bởi nhà nghèo, bản thân cũng nghèo. Giờ bần thần điểm lại, từ lúc biết ăn dặm tới khi 40 tuổi, gom tất tần tật cũng chỉ vài chục bát. Phần lớn phở vỉa hè dạng bình dân, bình quân mỗi năm đạt gần một bát. Về sau đi làm báo, đời sống khá hơn, dám mạnh mồm “xì xụp” hơn. Nói chung là không rành về phở nên chỉ kể lại những chuyện “phở ngoài phở”.
ĂN TỐI
Thế là xong chuyện ăn vặt, giờ tính chuyện ăn tối. Người ta thường bảo: Hãy ăn sáng như một vị vua, ăn trưa như hoàng đế và ăn tối như một kẻ ăn mày. Tui không nghĩ thế, có thể ăn tối nhẹ nhàng hơn một chút nhưng cũng nên chọn món ngon mà ăn chứ, tội gì ăn như hành khất nhỉ!
Mình lên đường đi ăn tối nhé! Buổi trưa ta đã ghé Bà Béo, giờ ta đến Cơm Tấm Bà Ròm cho nó đều nha.
Đây là quán cơm tấm bình dân, chỉ cần trong túi 50.000 đồng là có dĩa cơm đủ món sườn, bì chả lại thêm chén soup có thịt. Sang hơn một chút thì gọi thêm chén canh khổ qua dồn thịt cũng ngọt ngào.
Nói phở là quý phái, hẳn phải có lý do. Người nhớn kể rằng bánh phở cũng chỉ làm từ gạo thôi, nhưng thứ khiến nó (phở) trở thành “cao lương mỹ vị” là thịt bò, là nước dùng (miền Nam gọi bằng nước lèo) hầm từ xương bò. Mà con bò thuộc đối tượng sức kéo, phục vụ sản xuất, do nhà nước quản lý triệt để.
Ở miền Bắc thập niên 80 trở về trước, anh nào cố tình giết trâu giết bò khi chưa được chính quyền cho phép chẳng những bị phạt, tịch thu thịt mà có khi còn phải đi tù, khép vào tội “phá hoại sản xuất”. Nói không quá đáng, miếng thịt lợn trong năm còn thỉnh thoảng được ăn, chứ thịt bò có khi bao nhiêu năm cũng chả biết “mặt mũi” nó thế nào.
Mấy người anh họ tôi, thời Pháp chưa rút khỏi miền Bắc, từng đi đây đi đó, sống ngoài phố nên cũng hiểu biết ít nhiều về phở. Các anh nói chuyện với nhau rằng phở vốn gốc Nam Định, hộ khẩu thường trú của nó ở Nam Định. Những người thành Nam bán phở đã gánh quốc hồn quốc túy đi khắp nơi, ra Hà thành và những đô thị lớn.
Một tờ báo, tờ Lao Động, hôm trước đăng bài nói chuyện ăn phở bị thiên hạ mắng té tát. Là người trong nghề, tôi đọc cái tít bài ấy là biết ngay tác giả mượn phở để nói điều khác.
Tuy nhiên tít ẩn ý thường dễ bị hiểu lầm, nhất là ở thời điểm nhạy cảm, với đối tượng nhạy cảm. Giá thay “Sài Gòn” thành “Thành phố Hồ Chí Minh” thì biết đâu lại được khen.
Xì xụp hay không xì xụp, không thành vấn đề, nhưng vô hình trung tự dưng tạo ra hình ảnh người Sài Gòn đứng nhìn, thèm thuồng khi thấy người Hà Nội ăn. Giống như đứa trẻ con ăn mày ăn xin nuốt nước miếng ừng ực đứng chờ người khác ăn để được… ăn thừa. Rất tội nghiệp. Và tai hại.
Mục Sự Kiện Bình Luận trên Báo Lao Động có tựa bài bằng từ ngữ rất tượng thanh và thô thiển trong văn hóa ẩm thực của dân thủ đô ngàn năm văn hiến: “Thực khách Hà Nội xì xụp bát phở, dân Sài Gòn … “thèm”.
“Xì xụp” là trạng từ - mô phỏng tiếng như tiếng húp mạnh liên tiếp, bổ nghĩa cho động từ “húp”. Nhưng tác giả dùng nó như động từ, khiến người đọc hình dung “thực khách Hà Nội húp nước phở rột rột, dân Sài Gòn nghe chảy nước miếng"!
Tác giả có lẽ thỏa mãn với cách “chơi chữ” của mình nên bỏ ba dấu chấm trước chữ ... "thèm" - nằm trong ngoặc kép. Không ngờ, tác giả bị chữ chơi lại, tựa bài trở thành phép “quy đồng sở thích ăn phở” của người Hà Nội cho dân Sài Gòn. Nói theo nhà báo Cù Mai Công “Mang món vùng này nhấn vô miệng miền khác là 'dzô dziên'".
Hồi học tiểu học trường dòng, các linh mục đã dạy chúng tôi: “Có bốn chuyện không nên tranh cãi với người mới quen, trên bàn tiệc: chính trị, tôn giáo, văn hóa - ẩm thực địa phương và giới tính, vì nó thuộc quyền tự do chọn lựa của mỗi người. Nếu không, cuộc tranh luận sẽ không bao giờ có hồi kết”.
Mẹ tôi, người Bắc gốc dạy: “Ăn chơi mỗi người mỗi ý – Lịch sự mỗi người mỗi mùi”.
Người thích phở không dính líu gì người mê hủ tíu. Người khoái áo đỏ không chống lại người ưa áo xanh… “Quyền của mỗi người – các cha dạy - buộc phải tôn trọng".
Sài Gòn cũng giống Bangkok, Quảng Châu hay Hồng Kông. Là thiên đường dành cho những người khoái ăn vặt. Hà Nội cũng nhiều khu như thế nhưng người ta gọi là ăn quà. Chiều nay tui cùng bạn đi một vòng sơ sơ chơi nghen!
Quán ăn vặt ở Sài Gòn thì nhiều vô số kể, tui chỉ đề cập một số quán chứ nếu đi ăn hết chắc mất cả tháng. Mấy món này nên chuẩn bị khởi hành từ 15 giờ chiều, bởi lúc đấy có thể vừa ngủ xong một giấc trưa, hay bữa cơm trưa đã tiêu hóa sau mấy giờ làm việc. Người rảnh rỗi cũng đã thấy buồn miệng, muốn có món gì ăn chơi. Lại thêm, Sài Gòn có mấy quán vừa mở ra khoảng một giờ sau là hết hàng, muốn ăn phải canh giờ, nếu trễ một chút chẳng còn chi để ăn.
Quán bánh canh giò heo ở đường Nguyễn Phi Khanh là một quán như thế. Báo chí, khách ăn cho rằng đây là gánh bánh canh bán sướng nhất Sài Gòn, mỗi ngày chỉ cần bán 1 tiếng là hết sạch. Đúng là như vậy, gánh bắt đầu mở bán khoảng 3 giờ chiều, 45 phút sau là chuẩn bị hết giò chỉ còn bánh và sau đó là chấm dứt. Có người đặt tên là "bánh canh 1 giờ" hay "bánh canh 60 phút" vì quán không tên, không biển hiệu.
ĂN TRƯA
Ăn sáng có thể đi mình ên, nhưng ăn trưa là phải có bạn, đi đôi ba người ăn mới vui, không thì cảm thấy cô độc lắm. Thế là rủ nhau đi. Toàn đàn ông, con trai thì tốt, mà có đàn bà, con gái cũng vui. Chỉ khổ một nỗi, lúc này phụ nữ kiêng ăn nhiều quá, vào quán chỉ khoái gọi rau, mà tui không thích ăn rau nên có chênh vênh một chút.
Lúc này tiền bạc hiếm hoi mà đi cũng đông nên lựa quán bình dân cho nó an lòng. Đến quán Bà Mập, xéo tòa soạn báo Người Lao Động. Vô quán này thì tha hồ chọn món. Cá thu, cá rô chiên, mực nhồi thịt, heo quay kho dưa cải, canh rau đay, thế là đủ bữa cơm.
Ừ thì rau, kêu rau củ xào hay dĩa rau sống. Nếu ngon kêu thêm dĩa tôm đầy gạch đỏ au. Bà chủ ngày xưa gọi là bà Mập nhưng nay gọi là Bà Béo đúng hơn. Tuy nặng ký nhưng bà ngồi điều hành, lính lác chạy theo lệnh, lâu lâu bà cũng ngồi trước một bàn lớn đầy thức ăn chỉ huy vào dĩa cho khách. Thêm mấy ly trà đá hay mấy chai nước La Vie là xong một buổi trưa no kềnh.
Cách đây gần 18 tháng, khi đó Sài Gòn lần đầu tiên giãn cách xã hội mấy chục ngày, trên mạng có câu hỏi như là một trò chơi KHI NÀO HẾT DỊCH, BẠN SẼ LÀM GÌ? Lúc đó tui có một bài viết về mấy quán ăn và món ăn ở thành phố này mà tui dự trù sẽ ghé đến khi hết dịch.
Con mắt lớn hơn cái bụng, thèm mà ăn chẳng được bao nhiêu. Có nhiều bạn lại bảo mấy quán đó giá hơi cao. Ừ thì cao một tí mà ngon là được, ráng chút đi cưng! Nhiều bạn xin địa chỉ khi nào có dịp sẽ ghé thử.
Rồi đến cơn đại dịch cuốn qua thành phố, 4 tháng cách ly, 120 ngày giãn cách rồi phong tỏa. Lại thêm lắm thứ để thèm. Nằm nhà, đi ra đi vào, đi lên đi xuống. Người bệnh nhiều quá, người chết cũng nhiều quá. Sài Gòn bi thương, Sài Gòn xác xơ. 120 ngày tù hãm với những thứ thèm.
Những người di dân thầm lặng đến Sài Gòn mưu sinh, họ không hề là gánh nặng cho thành phố. Trái lại chính họ đã góp cho sự phát triển chung thành phố này.
Họ là anh Chín hủ tiếu, cô Tư cơm gà, chú Ba mì Quảng. Đừng nói đâu xa, ngay trước ngõ nhà tôi ở, ngày bình thường, bước đầu hẻm, ới lên một tiếng là có tô hủ tiếu nóng hổi dù lúc đó là một giờ đêm. Người bán hủ tiếu cho tôi ăn mỗi đêm là vợ chồng anh Chín.
Vợ chồng anh Chín người Quảng Ngãi có hai con đều trúng tuyển đại học. Họ không biết làm gì có tiền để cho con ăn học. Thế là đóng cửa nhà rời quê, vô Sài Gòn thuê căn nhà trọ chật hẹp nguyên một gia đình ở và bán hủ tiếu cho con ăn học. Vợ chồng anh thì bán suốt ngày đến 3 giờ sáng mới nghỉ. Tụi nhỏ ban ngày đi học, ban đêm về bưng tô rửa chén phụ cha mẹ.
Đó chỉ là một quầy nằm trên vỉa hè, khay để đầy phá lấu nhiều màu, toàn những màu sẫm là lòng heo, dồi trường, tim, lưỡi, lá sách, bao tử, gan, ruột non, phèo, phổi... Nói chung là toàn bộ đồ lòng của con heo, lại thêm mấy bộ lòng gà đầy đủ gan, tim, ruột lòng thòng xoăn xoắn. Miếng phá lấu được cắt nhỏ lủm một miếng chưa đầy miệng, ăn bằng một cây tăm. Trên khay đó còn có tương đen, tương đỏ.
Khách lái xe xuôi đường Pasteur, thắng xe ghé lại, thích gì ăn nấy, cây tăm khi đã bỏ miếng phá lấu vào miệng thì chú Ba Tàu lại ghim một cây tăm khác vào cổ tay của ông có sợi cao su buộc ngang. Khách ăn xong chú Ba căn cứ vào tăm trên tay ông mà tính tiền. Không cách chi mà lộn.
