Chiến lược gia, Don Juan…Sáu khuôn mặt của Fidel Castro

Tin Fidel Castro qua đời trên báo chí Mehico ngày 26/11/2016.

(AFP 26/11/2016) Fidel Castro, nhân vật độc đáo của lịch sử thế kỷ 20, cha đẻ của cách mạng Cuba đã qua đời hôm 25/11/2016 ở tuổi 90. Ông được hỏa thiêu hôm nay theo di nguyện, quốc tang kéo dài 9 ngày.

Sống sót sau hơn 600 âm mưu ám sát, thách thức 11 đời tổng thống Mỹ và khuấy động suốt một nửa thế kỷ lịch sử: sau đây là sáu khuôn mặt khác nhau của Fidel Castro. Vừa được tôn sùng như thánh sống vừa bị căm ghét, kẻ thù không khoan nhượng và là người đàn ông đào hoa, « Lider Maximo » là một trong những chính khách lớn của thế kỷ 20.

Chiến lược gia

Năm 1959, Fidel tiến vào La Habana trong tưng bừng chiến thắng. Không được đào tạo về quân sự, người tiến sĩ luật 32 tuổi có bộ râu quai nón đen và bộ quân phục kaki cùng với các du kích quân của mình đã đánh bại đạo quân 80.000 người và lật đổ nhà độc tài Fulgencio Batista. Áp dụng « chủ thuyết quân sự riêng », Fidel đã « chuyển du kích chiến thành một quyền lực song hành, gồm chiến tranh du kích và các tổ chức quần chúng bí mật » – Ali Rodriguez, cựu du kích và hiện là đại sứ Venezuela ở Cuba nói với AFP.

Phá vỡ các âm mưu do Washington hỗ trợ, Fidel gởi 386.000 quân Cuba đi chiến đấu ở Angola, Ethiopia, Algérie. Theo cựu giám đốc tình báo Cuba Fabian Escalante, từ năm 1958 đến năm 2000, ông đã tránh được 634 mưu toan ám sát. Fidel, luôn giữ bên mình khẩu súng Browning, tuyên bố: « Với điều kiện tất cả chúng ta đều chết một cách tự nhiên, chúng tôi không muốn thời điểm qua đời đến sớm dù chỉ một phút ».

 Người quyến rũ

 « Tôi hết sức ấn tượng ! Tôi chỉ có thể nhìn ông ấy và nói : tôi yêu ông ». Mercedes Gonzalez, phụ nữ Cuba 59 tuổi chỉ nhìn thấy lãnh tụ có hai lần, nhưng đã ngã gục trước « hiệu ứng Fidel ». Vẻ khắc khổ của người du kích và các bài diễn văn dài dằng dặc của ông đã quyến rũ đám đông cũng như phụ nữ, chính khách và nghệ sĩ. Salomon Susi, tác giả cuốn « Tự điển tư tưởng của Fidel Castro » kể lại : « Ở ông toát ra một hình ảnh rất thu hút công chúng, đó là một phần trong huyền thoại Fidel ».

Nổi bật và hướng ngoại, nhưng kín đáo trong đời sống riêng tư : hai cuộc hôn nhân và bảy đứa con từ ba người vợ khác nhau, đó là những gì được tiết lộ. Ông cả quyết : « Theo tôi, đời tư không thể là công cụ cho quảng cáo hay chính trị ».

Kẻ thù

Nhà ly khai Martha Beatriz Roque, 71 tuổi mô tả : « Đó là con người của những chữ E : égotiste, égoïste et égocentrique (tự cao tự đại, ích kỷ và tự kỷ) ». Những ai dám chống lại ông, phải nếm mùi « tù tội, đánh đập ». Trong nửa thế kỷ, Fidel đã thách thức 11 đời tổng thống Mỹ và cai trị với bàn tay sắt, tiến hành chính sách đàn áp đối lập khiến nhiều lần Cuba bị Ủy ban Nhân quyền Liên Hiệp Quốc lên án.

Năm 1959, chỉ huy quân sự Huber Matos, bạn chiến đấu thời du kích phản đối lại đường hướng thiên cộng đã bị kết án 20 năm tù. Trong « Mùa xuân đen » 2003, có 75 nhà đối lập bị bắt giam và ba người bị xử bắn. Martha Beatriz Roque nhận định : « Bác bỏ những lời kêu gọi mở cửa và gọi các nhà đối lập là ‘‘lính đánh thuê’’, Fidel luôn là nhà độc tài ».

Huyền thoại

Khi Fidel tuyên bố cách mạng chiến thắng năm 1959, nhiều chim bồ câu đã bay đến vây quanh ông. Một con bồ câu đậu lên vai Fidel, và nhiều người cho đó là một hiện tượng siêu nhiên. Huyền thoại được đồn thổi. Trong một đất nước mà đạo Thiên Chúa và các giáo phái châu Phi trộn lẫn với nhau, người Cuba cho rằng Fidel được Obatala, vị thần quyền lực nhất trong các thần phù hộ.

Ông thậm chí được coi hầu như bất tử, cho đến khi lâm bệnh nặng vào năm 2006. Chuyên gia về tín ngưỡng châu Phi Natalia Bolivar cho biết : « Người ta nói rằng Fidel có thể đã được các thần ban phước và có được may mắn cũng như quyền lực ». Được sợ hãi và tôn sùng, khuôn mặt cha già dân tộc hiện diện khắp đảo quốc.

Nguồn cảm hứng

Không thể nào nói về thế kỷ 20 mà không nhắc đến Fidel. Trong thập niên 60, ông ủng hộ du kích Achentina, Bolivia, Nicaragua. Cuối thập niên 90, ông đỡ đầu chính trị lãnh tụ Venezuela Hugo Chavez. Hiện nay, Cuba là nơi diễn ra các cuộc đàm phán hòa bình giữa Lực lượng vũ trang cách mạng (FARC) và chính phủ Colombia.

Ivan Marquez, nhân vật số hai của FARC nói với AFP : « Cuộc cách mạng của Fidel gợi ra mong muốn chiến đấu, tham gia du kích, cầm súng để thay đổi. Nhưng cũng nhờ Cuba mà chúng tôi đã tiến triển được như thế. Chưa hề có ý định hòa bình nào tại Colombia có thể thành công như ở Cuba ».

Don Quichotte

« Họ sẽ trở về ». Năm 2001, Fidel Castro đã hứa hẹn sẽ đưa về Cuba năm gián điệp bị bắt ở Hoa Kỳ ba năm trước đó. René Gonzalez, một trong ba người Cuba được Washington trả tự do từ 2011 đến 2014 giải thích : « Khi Fidel nói họ sẽ trở về, ông đã nói với nhân dân : các bạn sẽ mang họ trở về nước », chứng tỏ năng lực truyền bá tư tưởng của nhà lãnh đạo dù bộc phát.

Hiệp sĩ Don Quichotte của vịnh Caribê cũng thề sẽ biến Cuba thành « cường quốc y tế » trong khi đất nước này chỉ có 3.000 bác sĩ, còn nay là 88.000, tương đương cứ 640 người dân có một bác sĩ. Tuy vậy không phải lời hứa nào của Fidel cũng biến thành hiện thực : ông không thể nâng sản lượng đường năm 1970 lên 10 triệu tấn, và cũng không thu hồi được Guantanamo, vùng đất đã nhượng cho Hoa Kỳ hơn một thế kỷ trước.