Hà Phan - Thủy điện có vô can trong cơn đại hồng thủy này ?

 

Đây không phải là lần đầu câu hỏi nhức nhối ấy được đặt ra. Chuyên gia bảo không, người bảo có, và tranh luận bất tận này chưa bao giờ dứt.

Chủ thủy điện khăng khăng họ làm đúng quy trình, không xả thì vỡ đập còn kinh hoàng hơn nữa. Cấp quản lý cũng quy trình đã có mà làm.

Còn thực tế, thảm họa đau lòng đã hiện rõ. Người chết, người mất tất cả sau bao năm dành dụm rồi nhà cửa ruộng đồng, tài sản chìm trong nước lũ ! Chẳng lẽ đó cũng là "quy trình" và đến hẹn lại lên ? Trong tiếng than khóc, kêu cứu vẫn còn văng vẳng và ám ảnh những ngày qua, không khó để đọc được con số lời hàng trăm tỉ của thủy điện nào đó.

Dù biện minh cỡ nào hay giải thích ra sao thì làm thủy điện phải "hy sinh" một phần rừng, đồng nghĩa với chẳng ít thì nhiều "tường ngăn nước" do cây hình thành, rễ giữ đất chẳng còn như xưa. Đấy là chưa kể quản lý lỏng lẻo đã góp phần làm sơn lâm nhiều nơi thành sơn trạch, đồng nghĩa với sạch trơn. Với tình trạng như thế thì mưa lớn hay xả lũ nước đổ về ào ạt, cuốn phăng mọi thứ, ập đến nhấn chìm... dân tình trở tay không kịp chẳng có gì lạ !

Tôi xin trích một bài báo trên Tuổi Trẻ "...Thực tế là từ khi các hồ đập thủy điện trên hệ thống sông Ba được đưa vào khai thác, vùng hạ du sông Ba thuộc Phú Yên cũ (Đắk Lắk hiện nay) xảy ra nhiều đợt lũ lụt nghiêm trọng, đặc biệt lớn, thậm chí đạt, vượt giá trị đỉnh lũ lịch sử.

Trong đợt lũ lụt đặc biệt nghiêm trọng từ ngày 17-11 tới nay, Thủy điện Sông Ba Hạ tăng lưu lượng xả lên tới 16.100m³/s (ngày 19-11). Đây là mức xả cao nhất từ khi đưa vào vận hành, thậm chí vượt cả các trận lũ năm 1993 - mốc mà nhiều người dân Phú Yên vẫn nhắc đến với nỗi kinh hoàng..."

Và đây nữa "...Thứ ba là đa phần (không phải tất cả) các thủy điện trên sông Ba cũng như các tỉnh miền Trung được xây dựng chỉ với mục tiêu phát điện là chủ yếu, chứ ít quan tâm tới công tác cắt, giảm lũ cho hạ du. Nhất là các hồ đập thủy điện do chủ đầu tư tư nhân bỏ vốn...".

Còn Thanh Niên viết "...Quy trình thủy điện xả lũ hiện nay không thể đổ lỗi cho ai. Chủ hồ thủy điện xả lũ đúng quy trình, chủ tịch UBND tỉnh làm đúng phận sự và chỉ có người dân là chạy không kịp..."

Tất nhiên thủy điện cũng có những lợi ích cần thiết và đóng góp đáng kể vào sản lượng điện quốc gia. Thủy điện cũng không xấu, quan trọng là điều hành xả lũ ra sao, vận hành tích nước thế nào để khi cần không như một quả bom nước mà cuối cùng thì dân mình lãnh đủ.

Nhìn những con số đau lòng, cảnh tượng thương tâm, tôi cứ tự hỏi còn cách nào khác để xả lũ đúng quy trình mà bà con bớt lao đao, mất mát thiệt hại hơn, chứ chẳng lẽ cứ phải "đánh đổi" thế này mãi ?

HÀ PHAN 22.11.2025