Nguyễn Văn Tuấn - Kỷ niệm Thế Vận Hội Olympic

Thế Vận Hội Olympic (TVH) đang diễn ra ở Kinh thành Ánh sáng, và vụ doping lại trở thành thời sự. Việc này làm tôi nhớ tới một TVH nhiều năm trước, khi tôi làm chuyên gia tư vấn cho họ trong việc phát hiện những lực sĩ ăn gian.

Cơ duyên

Năm đó (chắc cũng gần 20 năm trước) chẳng rõ cơ duyên nào mà tôi được mời làm chuyên gia tư vấn (tiếng Anh gọi là 'Consultant') cho tiểu ban xét nghiệm doping của TVH.

Lần đầu tiên nhận lá thư, tôi vừa ngạc nhiên, vừa hào hứng. Ngạc nhiên là không biết tại sao họ quan tâm đến mình để mời. Hào hứng là lần đầu tiên có cơ hội làm việc với tiểu ban doping của TVH chắc là hay lắm. Tôi nhận lời ngay.

Theo sau cái nhận lời là thư mời đi dự buổi họp đầu tiên ở Memphis (bên Mỹ). Dĩ nhiên là vé hạng business vì chức danh của tôi. Khi tới nơi, tôi mới biết có đến 10 chuyên gia khác từ Anh, Mỹ, Pháp, và Úc. Tôi chẳng biết ai trong họ, nhưng thấy tất cả họ đều mang hàm giáo sư. Buổi họp bàn chung quanh việc ứng dụng các marker sinh học nhằm phát hiện các lực sĩ dùng chất doping. Trong các marker đó, có một marker về chu chuyển xương, mà tôi mới công bố một nghiên cứu. À, thì ra họ nhận ra mình qua bài báo khoa học đó.

Buổi họp hoàn toàn mang tính khoa học, với rất nhiều tranh luận. Nhưng tôi thấy mấy đồng nghiệp này bàn chuyện hơi 'tào lao'. Đa phần họ xoay quanh bàn luận về độ nhạy và đặc hiệu. Tôi chờ họ nói hết, và đến lượt mình, tôi nói 'Mấy anh chị bàn sai chỗ rồi.' Tôi giải thích cái độ nhạy và đặc hiệu nó lệ thuộc vào cái ngưỡng đế nói ai là +ve và ai là -ve, mà mình chưa biết cái ngưỡng đó.

Cái quan trọng nhứt mấy anh chị không bàn là câu hỏi: 'Nếu tôi có kết quả này thì xác suất tôi doping là bao nhiêu'. Đó là câu hỏi Bayes. Để trả lời câu hỏi đó, cần phải có A, B, C, vầy nè. Đa số các đồng nghiệp chẳng hiểu Bayes là cái gì, nhưng có hai người đứng về phía tôi. Vậy là chủ đề thảo luận ngày mai là sẽ xoay quanh câu hỏi đó.

Xa xỉ

Nhưng điều tôi muốn chia sẻ là không phải vấn đề khoa học đó, mà là cái xa xỉ của Tiểu ban doping của TVH. Tôi còn nhớ đêm đó, anh chàng chủ tịch (người Pháp) thiết đãi chúng tôi tại một nhà hàng hạng Michelin. Khỏi nói thì các bạn cũng biết là thức ăn toàn loại mắc tiền. Một cái dĩa thiệt bự, chứa chỉ 4-5 cọng rau (tôi không nói quá đâu) mà có cái giá 30 USD! Tôi nhìn qua bảng giá mà ... hết hồn.

Đến phiên đãi rượu vang mới làm tôi nhớ hoài. Anh chàng chủ tịch kêu một chai vang đỏ giá chừng 500 USD. Theo thủ tục, anh ta thử một ngụm, rối ra quyết định. Thường, thử xong thì thực khách kêu chiêu đãi viên tiếp tục rót rượu cho khách. Nhưng anh này thử xong, bèn lắc đầu! Anh chàng chiêu đãi viên tái mặt. Anh chàng chủ tịch, ngồi bên cạnh tôi, phân tích rằng chai đó chưa đúng loại nho và số năm hình như chưa đạt. Cũng là dân biết rượu vang, tôi chỉ biết thán phục cách anh ta phân tích. Anh ta kêu chiêu đãi viên đem chai khác, và lần này thì anh ta gật gù đồng ý cho thiết đãi khách.

Dọa hơn là thực

TVH lần nào cũng có những tuyên ngôn kiểu như 'Chúng tôi mới có một phương pháp xét nghiệm tân tiến để phát hiện các lực sĩ ăn gian'. Hai chữ 'ăn gian' ở đây có nghĩa là họ sử dụng các chất hay thuốc bất hợp pháp để tăng lực. Nhưng trong thực tế thì những tuyên ngôn như thế chỉ có ý nghĩa đe doạ và ngăn ngừa mà thôi, chứ chẳng có phương pháp xét nghiệm nào là hoàn hảo cả. Nhưng tổ hợp nhiều xét nghiệm hay marker thì quả thật có thể nâng cao xác suất phát hiện doping.

Tôi không rõ buổi dạ tiệc tốn bao nhiêu, nhưng chắc chắn là không dưới 5.000 USD. Tôi làm việc với họ 3 ngày, và đêm nào cũng được thưởng thức món ngon vật lạ của Memphis. Đó là kỷ niệm tôi nhớ hoài trong đời. Theo báo cáo, trong năm đó, số lực sĩ bị phát hiện ăn gian (qua doping) là nhiều nhứt so với các lần trước. Có lẽ đóng góp của chúng tôi đáng 'Đồng tiền bát gạo'? Hy vọng vậy.

NGUYỄN VĂN TUẤN 01.08.2024