Hiệu Minh - "Văn hóa từ chức" : Đuổi việc kiểu World Bank

 

Hồi tháng 12-2021 đỉnh điểm Covid, công ty Better.com chuyên về lĩnh vực cho vay thế chấp của Mỹ đã sa thải 900 nhân viên, trong một cuộc hội thảo trên phần mềm ứng dụng Zoom mà không hề có thông báo trước, vì cho rằng những nhân viên trên đã làm việc không hiệu quả.

Lão Giám đốc điều hành Vishal Garg viết email : “Nếu bạn được triệu tập vào cuộc họp online này thì có nghĩa bạn là một phần của nhóm không may mắn đang bị cho thôi việc. Quyết định này có hiệu lực ngay lập tức.”

Đuổi việc kiểu này cũng hay vì không phải nhìn mặt nhau. Xin hầu vài chuyện khác.

Đuổi việc kiểu World Bank

Nhớ ông James Wolfensohn (JW, Chủ tịch World Bank 1995-2005, nhân viên gọi là Wolf – sói già) khi dự hội nghị tháng Mười 2006. Mở đầu, Chủ tịch World Bank khi đó là Paul Wolfowitz ( PW – Wolf cũng là sói, Chủ tịch World Bank 2005-2007) giới thiệu James Wolfensohn lên phát biểu, vẻ hơi miễn cưỡng vì cái bóng của Wolfensohn quá lớn, với 10 năm trong World Bank và hai đời Tổng thống Clinton và Bush.

Hai anh Sói gầm gừ không nhìn nhau, thậm chí lên xuống bục, đi qua mặt mà không bắt tay nhau.

Tuy thế, James Wolfensohn vẫn tươi cười đá khéo “Tại hội trường này, 10 năm trước đây (1996), tôi giới thiệu Chủ tịch Preston (Chủ tịch World Bank 1991-1995) chống gậy lên phát biểu. Hôm nay, đến lượt Paul (Paul Wolfowitz) giới thiệu tôi. Hy vọng, mười năm sau theo truyền thống, anh Chủ tịch mới khi đó sẽ giới thiệu Paul như anh đã làm với tôi hôm nay”.

Các chính khách thật tài tình. Họ thách thức nhau nếu có dịp dù là rất nhỏ nào đó kiểu “Ну, погоди́! Rồi xem chú mày có trụ được 10 năm như anh đây không?” Có vẻ đây như lời nguyền của James Wolfensohn vì ông linh cảm Paul Wolfowitz khó mà tồn tại được lâu.

Lý do là Paul Wolfowitz ký quyết định tăng lương cho người tình, bị báo chí phanh phui, nhân viên biểu tình phản đối. Để cuối cùng, tổng thống Bush khi đó đành bảo Paul Wolfowitz nên đi tìm việc mới. Paul Wolfowitz bị dư luận ép từ chức do vi phạm đạo đức về xung đột lợi ích. Gốc rễ sâu xa là vị Thứ trưởng Quốc phòng của Lầu Năm Góc này bị thất bại ở Iraq do không tìm ra vũ khí hủy diệt. Được Bush ưu ái cử sang World Bank làm chủ tịch, muốn cải tổ, miệng nói một đằng, làm một nẻo, bị nhân viên ghét và thế là toi.

Sếp giả vờ nhầm…thế là mất việc

Có lần ở Washington DC mình dự tiệc chia tay (6-2008) anh Giám đốc World Bank (Country Director - CD) Việt Nam 2007-2008. Anh này được cử sang làm CD tại Hà Nội nhưng vì vương vấn gì đó nên cuối cùng đã thôi. Khi đó (2008) phía Chính phủ Việt Nam đang cơn khủng hoảng kinh tế trầm trọng, rất cần các chuyên gia kinh tế giúp đỡ thì CD lại ở Washington DC, chỉ đi lại Hà Nội vài lần. Mãi sau mới biết lý do từ thời làm CD ở Thổ Nhĩ Kỳ anh đã có ý định về Liên hiệp quốc (UN).

Tiệc chia tay cũng như bao nhiêu Director khác khi họ về hưu hay chuyển công tác. Cũng có tiệc cocktail và những lời khen hoa mỹ người ra đi và lời bộc bạch của người “lần đầu tiên và lần cuối cùng” được nói thật từ đáy lòng.

Anh CD Thổ-Việt kể hai ấn tượng trong cuộc đời làm việc tại World Bank, Việt Nam và Thổ Nhĩ Kỳ. Chuyện Việt Nam chỉ khen xã giao vì thật ra anh ở đó rất ít, thông tin bị hạn chế, không có gì thú vị. Nước Thổ vốn ghét Mỹ lại có nhiều duyên nợ với World Bank. Ông Paul Wolfowitz, Chủ tịch World Bank, sang thăm Thổ bị cánh báo chí chụp được đi tất thủng khi vào nhà thờ phải bỏ giầy.

Chuyện anh CD kể bên Thổ rất thú vị. Thời anh làm Director bên đó thì James Wolfensohn là Chủ tịch World Bank. Khi James Wolfensohn đến thăm Ankara, được Bộ truởng Bộ Tài chính tiếp. Lão ấy ngồi trên một cái ghế sofa rất to, miệng vẫn phì phèo xì gà, tỏ ra bất lịch sự. James Wolfensohn vào thì cha kia nói “You are President of US” dù anh CD Thổ ra sức giới thiệu đây là President of World Bank – Chủ tịch World Bank.

Lão Bộ truởng lại rít một hơi thuốc và tiếp : “Tôi biết anh là President of US. Hôm trước cũng có một anh President of US (Clinton) đến thăm Thổ Nhĩ Kỳ. Anh ấy có một cô gái kháu lắm (giễu chuyện Lewinsky). Còn anh (James Wolfensohn) là US President, sao không mang theo cô bé nào? Nếu các anh muốn, tôi có thể tìm một cô trẻ và xinh hơn nhiều.”

Thực ra, lão Bộ trưởng Thổ chế nhạo World Bank là con đẻ của USA. Cao cấp như Chủ tịch World Bank mà gặp chuyện thế này, chắc các bạn cũng đoán là James Wolfensohn nghĩ gì và nhất là về thân phận CD Thổ tại Ankara.

Một lần về Washington dự họp, anh CD Thổ được nhận chứng chỉ 20 năm làm việc trong World Bank. Ai làm mười năm được chụp nửa người với Chủ tịch World Bank. Ai làm trên 20 năm được chụp từ đầu tới chân, chụp “20 năm” phải đánh giầy cho cẩn thận.

Tôi được chụp với Chủ tịch James Wolfensohn lúc 10 năm (2005) nên nhớ cái vụ này. Khi chụp được người thư ký giới thiệu tên và số năm công tác. Mỗi người được đúng 5 giây, một cái bắt tay, một nụ cười “How are you” sau đó là “Thank you”, kiểu như đuổi “xong việc rồi đó, đi đi.”

Khi CD Thổ vào chụp với James Wolfensohn thì được hỏi “You’ve been in the Bank 30 years? – Anh đã làm 30 năm cho World Bank?” thì anh này cứ nghĩ Chủ tịch nhầm nên sửa lại “No, only 20 years – Không ạ, mới 20 năm thôi”. James Wolfensohn đay đi đay lại “30 years? 30 năm chứ?”

Kỷ niệm 20 năm có thêm món quà là một chiếc đồng hồ, ý nói là thời gian trong World Bank được tính bằng ngày rồi, liệu mà tìm kế hưu. James Wolfensohn nhắc lại vài lần “30 years” nữa mới “Thank you”. Thời gian lúc chụp ảnh của anh CD Thổ bên cạnh James Wolfensohn nhiều hơn người khác gấp bội.

Anh CD Thổ về suy nghĩ và thấy James Wolfensohn không…nhầm. Chủ tịch nói, 30 năm rồi nghĩa là anh phải ra đi và từ đó nung nấu đi tìm việc khác. Việt Nam chỉ là nơi dừng chân tạm trước khi nhận quyết định đi làm cho UN. Làm đại diện (CD) mà để tướng bị phốt tại nơi đến thăm quả là không thể chấp nhận được, dù lỗi không phải hoàn toàn do anh.

Lên đến Excutive hay VIP rồi thì chuyện “nhầm 20 thành 30 năm” chính là muốn nói “anh không còn chỗ đứng ở đây.”

Đuổi việc, xin thôi việc, từ chức...có nhiều kiểu, bị lên án, bị sếp đuổi, bị ép do có phốt... Nhưng có lòng tự trọng thì không cần tới sức ép nào, thấy mình mắc lỗi hay vô vị thì về đuổi gà cho vợ.

HIỆU MINH 19.03.2024