Tại Việt Nam, trận chiến giành chức lãnh đạo đảng cộng sản tăng tốc

 

(Yann Rousseau, Les Echos 22/03/2024) Chỉ một năm sau khi được bổ nhiệm, chủ tịch nước Việt Nam Võ Văn Thưởng vừa bị truất phế. Về mặt chính thức, ông bị trừng phạt trong khuôn khổ chiến dịch chống tham nhũng. Nhưng đó chỉ là cái cớ để gạt ông Thưởng ra bên ngoài trong cuộc đua giành chức tổng bí thư.

Chỉ một năm sau khi nhậm chức, chủ tịch nước Việt Nam Võ Văn Thưởng vừa bị cách chức một cách hoàn toàn bất ngờ, bởi các quan chức nhiều ảnh hưởng của đảng cộng sản. Lâu nay được cho là người được lòng tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, ông Thưởng có thể kế nhiệm người quyền lực nhất của chế độ mà sức khỏe đang nhanh chóng suy giảm.

Hôm thứ Năm Quốc hội họp phiên bất thường, đã bỏ phiếu kín thông qua việc « từ nhiệm » của ông Võ Văn Thưởng, cũng như chức ủy viên Bộ Chính trị, ủy viên trung ương đảng.

Một thủ đoạn chính trị

Để biện minh cho việc cách chức, báo chí nhà nước giải thích rằng ông Thưởng « vi phạm Quy định về trách nhiệm nêu gương của đảng viên », đã gây dư luận xấu làm ảnh hưởng đến uy tín của Đảng và Nhà nước. Bộ máy tuyên truyền không nói cụ thể sự việc, nhưng hàm ý là ông bị kỷ luật vì vụ tham ô cách đây hơn mười năm của một người thân cận tại tỉnh Quảng Ngãi. Võ Văn Thưởng từng là bí thư tỉnh này từ 2011 đến 2014.

Về mặt chính thức, thì chủ tịch nước là nạn nhân mới nhất của chiến dịch chống tham nhũng quy mô của đảng, thường được gọi là « đốt lò ». Những năm gần đây, hàng mấy trăm quan chức đảng, cán bộ cao cấp đã bị cách chức và thường là bị bỏ tù, trong khuôn khổ chiến dịch do tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng phát động. Đầu năm 2023, người tiền nhiệm của Võ Văn Thưởng là Nguyễn Xuân Phúc cũng đã bị cách chức vì những người thân tham nhũng.

Đối với các chuyên gia, dù vậy cuộc chiến chống tham nhũng này ẩn giấu một cuộc đấu đá dữ dội giữa các phe nhóm khác nhau trong đảng. Benoît de Tréglodé, giám đốc phụ trách khu vực Phi-Á-Trung Đông của IRSEM giải thích : « Trong trường hợp cụ thể này, chiến dịch chỉ là cái cớ chính trị để loại ra ngoài ứng cử viên chính cho chức tổng bí thư đảng ». Nhà phân tích vốn hiểu rõ trò chơi quyền lực ở Việt Nam nhận xét : « Cuộc chiến kế nhiệm sẽ diễn ra vào năm tới, trước đại hội đảng đầu năm 2026, đang gia tăng tốc độ ».

Việc cách chức chủ tịch nước khẳng định sức khỏe của tổng bí thư đang mong manh, ông đã lập trình sự thăng tiến của Võ Văn Thưởng nhưng dường như sự việc đang tuột khỏi tay. Năm nay 79 tuổi, nhân vật bảo thủ Nguyễn Phú Trọng ngày càng ít xuất hiện trước công chúng, và mới đây đã lỡ nhiều cuộc hẹn với các nhà lãnh đạo ngoại quốc đến thăm Hà Nội. Ông Benoît de Tréglodé nói : « Những người ngấp nghé vị trí của ông Trọng nay không còn sợ ông ấy nữa ».

Tham vọng của một bộ trưởng

Theo các chuyên gia, chính bộ trưởng Bộ Công an hiện nay, ông Tô Lâm đã nắm lấy quyền điều khiển chiến dịch chống tham nhũng, và đã lợi dụng để trừ khử các đối thủ tiềm năng trong cuộc chạy đua giành quyền lãnh đạo đảng cộng sản. Tô Lâm là một trong những cán bộ đảng hiếm hoi đáp ứng các tiêu chí chính trị khác nhau được đảng quy định trong tiến trình chọn lựa lãnh đạo. Ông đã quá tuổi (66 tuổi) nhưng có ảnh hưởng mạnh mẽ đến nỗi có thể dễ dàng thương lượng một ngoại lệ.

Nếu vô số vụ cách chức và bắt bớ vì tội tham nhũng năm 2022 và đầu năm 2023 đã làm một bộ phận giới tinh hoa chính trị và hành chánh cả nước sợ hãi, đến nỗi làm sụt giảm đầu tư công và việc thông qua các dự án, việc đẩy nhanh tiến trình kế nhiệm người quyền lực nhất, theo các nhà phân tích, có thể trấn an các nhà đầu tư nước ngoài, vốn muốn làm việc với một chính phủ ổn định.