Ngô Nhân Dụng - Thẩm phán Aileen Cannon trước thử thách mới: Xử vụ cựu Tổng Thống Trump

Bà Aileen Cannon sanh năm 1981 tại Cali, nước Colombia; được người mẹ đưa qua Cuba khi còn nhỏ; sau đó chạy trốn chế độ độc tài của Fidel Castro, qua Mỹ năm bà lên bảy tuổi. Bà tốt nghiệp Đại học Duke University năm 2003.

Các luật sư của cựu Tổng thống Donald Trump chắc sẽ tìm cách trì hoãn phiên tòa xử vụ lưu giữ các tài liệu tối mật ở nhà riêng sau khi đã rời Tòa Bạch Ốc. Họ có thể xin tòa án bác bỏ đơn khởi tố của thẩm phán Jack Smith, người điều tra vụ này, đưa ra các luận cứ chứng tỏ cuộc điều tra không theo đúng luật. Nếu không được, họ sẽ yêu cầu quan tòa bác bỏ những chứng cớ được nêu lên và các nhân chứng được đưa ra.

Họ sẽ tìm cách trì hoãn cho đến sau ngày dân Mỹ đi bỏ phiếu, đầu tháng 11 năm 2024. Vì nếu phiên tòa diễn ra trước hay trong mùa tranh cử, ông Trump sẽ bất lợi. Nếu đề tài chính trong cuộc tranh cử là phê phán thành tích cai trị của Tổng thống Joe Biden thì ông Trump được lợi. Nếu vụ ông Trump ra toà được dư luận chú ý nhất, thì những nhược điểm của cá nhân ông sẽ bị phơi bày trong các bản tin hàng ngày.

Phiên tòa có được hoãn hay không là do vị thẩm phán chủ tọa quyết định. Vì vậy, mọi người đều chờ coi ai là người sẽ ngồi xử.

Người đầu tiên được bộ Tư Pháp đề nghị thụ lý vụ khởi tố này là Thẩm phán Aileen Cannon tại tòa án ở Fort Pierce, Miami, cách Mar-a-Lago, nơi ông Trump cư ngụ, khoảng một giờ lái xe. Bà Cannon do Tổng thống Trump bổ nhiệm năm 2020 nhờ sự ủng hộ của Federalist Society, một tổ chức tư pháp bảo thủ. Ba vị Thẩm phán Tối cao Neil Gorsuch, Brett Kavanaugh, và Amy Coney Barrett được Tổng thống Trump bổ nhiệm, đều là thành viên của Federalist Society.

Nhiều người đã đề nghị bà Aileen Cannon “hồi tị,” từ chối không ngồi xử, vì năm ngoái bà đã đưa ra một quyết định có lợi cho ông cựu tổng thống, sau đó phải rút lại. Chuyện xảy ra sau khi cơ quan F.B.I. khám nhà ông Trump. Bà đã ra lệnh F.B.I. không được sử dụng các tài liệu mật tịch thu ở khu nghỉ mát Mar-a-Lago mà phải chờ một “phán quan đặc biệt” (special master) được cử ra cứu xét các tài liệu đó, như ông Trump yêu cầu. Hai lệnh trên của bà Cannon bị Tòa Phúc Thẩm địa hạt 11 bác bỏ, với lý do “không thể đối xử đặc biệt” với một cựu tổng thống, “trái với nguyên tắc mọi người bình đẳng trước pháp luật.”

Trong số ba vị thẩm phán Tòa Phúc Thẩm địa hạt 11 trên có hai người do Tổng thống Donald Trump bổ nhiệm. Điều này cho thấy các thẩm phán không nhất thiết thiên vị ông tổng thống đã bổ nhiệm mình. Cho nên, những lời yêu cầu bà Aileen Cannon “hồi tị” vì “quyền lợi xung khắc” (conflict of interests) không phải là một lý do chính đáng.

Luật gia Nick Akerman mới đề cập đến vấn đề này, viết rằng mối lo bà Cannon có thể thiên vị Tổng thống Trump là “quá đáng” và “nguy hiểm” vì khiến người ta nghĩ rằng “nền tư pháp bị chính trị hóa.” Akerman, một công tố viên trong vụ Tổng thống Richard Nixon cho người đặt máy nghe lén trong tòa nhà Watergate, nơi đảng Dân Chủ sẽ họp đại hội, đã kể lại kinh nghiệm của mình trên nhật báo New York Times.

Các công tố viên đã yêu cầu ông Nixon phải cung cấp những băng thâu thanh mà ông lén đặt trong Tòa Bạch Ốc, để dùng làm chứng cớ. Ông Nixon từ chối cho nên họ phải yêu cầu Tối cao Pháp viện phán xử. Trong Tối cao Pháp viện lúc đó có bốn người được Tổng thống Nixon bổ nhiệm nên nhiều người lo họ sẽ nghiêng về phía ông. Nhưng tất cả các Thẩm phán Tối cao quyết định ông Nixon phải làm theo lệnh của các công tố viên – chỉ có một vị xin hồi tị. Uy tín của nền tư pháp nước Mỹ được các vị thẩm phán chính trực bảo vệ.

Trong phiên tòa sắp tới, bà Cannon có thể ủy quyền cho một vị thẩm phán phụ trách về thủ tục (magistrate judge) quyết định nhiều điều trước phiên tòa chính thức. Ông Jonathan Goodman đã thụ lý khi ông Trump đến trình diện trước tòa ngày Thứ Ba vừa qua. Sau đó ông Bruce E. Reinhart, đã làm việc này từ năm năm qua sẽ thay thế. Trước đó, ông Reinhart từng làm công tố trong 12 năm ở Florida, một luật sư thuộc Bộ Tư pháp Liên bang trong tám năm, và hành nghề tư trong 10 năm.

Thẩm phán Cannon không có nhiều kinh nghiệm về các vụ án hình sự; các luật sư trong ủy ban điều tra của ông Jack Smith sẽ phải giải thích tường tận về bản cáo trạng họ đã công bố. Bản cáo trạng này, với 37 điều truy tố, phần lớn đưa ra các hành động vi phạm luật, như lưu giữ các hồ sơ liên hệ đến an ninh quốc gia, không trả lại văn khố khi được yêu cầu, và ngăn cản việc thu hồi các hồ sơ đó. Tòa án sẽ xét coi các điều cáo buộc đó có đúng sự thật “vượt trên tất cả mọi nghi hoặc” hay không.

Bản cáo trạng dựa trên “Luật về Hồ Sơ của các Tổng thống” (Presidential Records Act) đã được quốc hội thông qua năm 1978 sau vụ Watergate, nói rằng chính phủ liên bang “có quyền làm chủ, lưu giữ và kiểm soát tất cả các hồ sơ của vị tổng thống” sau khi ông ta rời Tòa Bạch Ốc.

Nếu bà Cannon có vẻ thiên vị, ông Smith có thể xin đổi cho một quan tòa khác. Trong quá khứ, bà Cannon đã chứng tỏ là người vô tư và công bằng. Một “đối thủ” của bà trong một vụ án trước đây làm chứng điều đó. Trong một vụ án xử một bị cáo về tội lừa đảo $800 triệu, trước tòa Phúc Thẩm quận hạt 11, bà Cannon đóng vai công tố, người đối đầu với bà là ông Luật sư Richard Klugh. Ông Klugh đã mô tả bà là một người “rất thông minh và tài giỏi” luôn luôn đối xử công bằng.

Ông Klugh nói bà Cannon là một “luật gia tốt, không bao giờ thiên lệch” vì bất cứ lý do nào, kể cả lý do chính trị. Ông cũng tham dự các phiên tòa mà bà làm chánh án, nhận xét rằng “Bà là người xét xử công bằng theo đúng các thủ tục” trong phiên xử.

Luật gia Nick Akerman nhận xét, “Bà Cannon chưa bao giờ nói hay viết một điều nào có vẻ thiên vị về đảng Cộng Hòa, hoặc không tôn trọng công lý.” Ông cũng nêu ra nhiều trường hơp các vị thẩm phán do ông Trump bổ nhiệm nhưng không thiên vị đối với ông. Nhiều vị, trong đó có ba người được ông Trump đưa vào Tối cao Pháp viện, đã bác bỏ các đơn kiện của ông yêu cầu xóa bỏ kết quả cuộc bầu cử năm 2020. Ông tin rằng vụ xử về các hồ sơ mật ở Mar-a-Lago sẽ giúp mọi người tin tưởng vào hệ thống tư pháp của nước Mỹ hơn.

Nhật báo The Wall Street Journal cho rằng vụ xử diễn ra ở Florida sẽ khiến ông Trump không thể than phiền mình không được đối xử công bằng, như nếu đem xử tại thủ đô Washington. Năm 2020, ông Trump chiếm 43% phiếu ủng hộ ở quận Palm Beach, Florida, trong khi ở Washington ông chỉ được 3%. Chỉ cần một trong 12 người trong bồi thẩm đoàn không nghĩ rằng ông Trump phạm luật, vụ án sẽ bị xóa bỏ. Các luật sư của ông có thể nói rằng ông chỉ bất cẩn trong việc lưu giữ các hồ sơ mật, chứ không cố ý phạm luật. Vị quan tòa ngồi xét xử sẽ phán đoán các luận cứ trên.

Bà Aileen Cannon sanh năm 1981 tại Cali, nước Colombia; được người mẹ đưa qua Cuba khi còn nhỏ; sau đó chạy trốn chế độ độc tài của Fidel Castro, qua Mỹ năm bà lên bảy tuổi. Bà tốt nghiệp Đại học Duke University năm 2003. Sau khi ra trường Luật khoa tại Đại học Michigan năm 2007, “với lời khen ngợi của hội đồng giám khảo” (magna cum laude) bà Cannon đã làm phụ tá cho chánh án Steven M. Colloton tại tòa Phúc Thẩm địa hạt số 8, rồi hành nghề luật sư ở Washington trong ba năm trong một tổ hợp nổi tiếng, Gibson Dunn & Crutcher, trước khi về Florida làm công tố viên.

Ông Nick Akerman cho biết Luật sư Đoàn Hoa Kỳ thẩm định bà như một luật gia “xứng đáng” với một tỉ số rất cao. Ông tin rằng dù được Tổng thống Trump bổ nhiệm, bà cũng không thiên vị. Ông giải thích, việc bổ nhiệm thẩm phán phải đi qua một quá trình phức tạp, ngoài tầm tay của vị tổng thống. Hầu hết các thẩm phán liên bang do các nghị sĩ thuộc tiểu bang của họ đề cử, sau khi được một hội đồng duyệt xét và đề nghị.

Khi bà Cannon được đề cử làm thẩm phán liên bang năm 2020, có nghị sĩ đã hỏi thẳng rằng có ai trong bộ Tư pháp hoặc Tòa Bạch Ốc nói chuyện với bà về lòng trung thành với Tổng thống Trump hay không. Bà đã viết câu trả lời, “Không.” Bà được Thượng viện chấp thuận qua tỉ số 56 trên 21, với các nghị sĩ thuộc cả hai đảng.

Vụ xét xử cựu Tổng thống Donald Trump sẽ là một thử thách đối với bà Cannon, và với cả nền tư pháp nước Mỹ.

NGÔ NHÂN DỤNG (Bài đăng trên VOA ngày 17.06.2023)