Wagner nổi dậy : « Prigojine sống sót là nhờ Nhà nước Nga chẳng biết làm gì nếu không có lực lượng này »

 

(Hugo Ruaud, Libération 26/06/2023) Đối với Vincent Tourret của Quỹ Nghiên cứu Chiến lược, thủ lãnh Wagner rất hữu ích cho Matxcơva trong cuộc chiến với Ukraina.

Quyền lực Nga lung lay trong ba mươi sáu tiếng đồng hồ, bị đe dọa bởi một người thân cận của tổng thống Putin, Evgueni Prigojine. Theo Vincent Tourret, cuộc nổi dậy của nhóm Wagner đánh dấu sự thất bại của Vladimir Putin và Matxcơva trong việc kiểm soát quân lính trên thực địa. Và sự rạn nứt ngày càng tăng khiến điện Kremlin phải đối mặt với một tình thế tiến thoái lưỡng nan : hoặc không dùng dịch vụ của Wagner và làm suy yếu quân đội, hoặc giữ chân những chiến binh này bằng cách chấp nhận rủi ro xảy ra những cuộc binh biến mới.

Làm thế nào mà Nga ra nông nỗi như cuối tuần qua ?

Vladimir Putin và giới tinh hoa Nga đã tạo ra một con quái vật vượt khỏi tầm kiểm soát của họ. Họ khởi chiến ở Ukraina với suy nghĩ rằng cuộc xâm lược sẽ kéo dài không đến một tuần, mọi việc sẽ ổn thỏa với một đội quân chuyên nghiệp. 

Sa lầy trong cuộc xung đột, họ buộc phải biện minh cho việc tiếp tục chiến tranh bằng những lý lẽ quen thuộc là cuộc đấu tranh sinh tồn của Nga chống lại phương Tây. Nhưng để thúc đẩy cuộc chiến « cho đến cùng », với tư cách là một quốc gia độc lập, Putin lại thu dụng những thành phần bên lề xã hội như Wagner : những người theo đường lối cứng rắn, cực đoan, phát-xít mới. Và bằng cách thu hút những người này, ông ta đã đặt họ lên trước xã hội.

Xã hội Nga ngày nay ngày càng bị chia rẽ giữa những người ủng hộ thông điệp hiếu chiến của Nhà nước nhưng lại trở nên cực đoan khi thiếu phương tiện để tiếp tục chiến tranh, và một bộ phận khác trong dân chúng Nga vẫn thụ động trong cuộc chiến. Cuối tuần qua, Wagner đã vượt qua một đoạn đường dài gần bằng nước Pháp để đến tận cửa ngõ Matxcơva mà không ai ngăn cản được. Kể cả vệ binh quốc gia Nga – lực lượng được thành lập chính là để đối phó với tình huống này. Điều này cho thấy rằng sự kiểm soát xã hội của Nhà nước đang suy yếu, đang bị những con quái vật - cần thiết để tiếp tục tiến hành chiến tranh -  vượt qua.

Tại sao những người lính của Wagner dường như không thể thiếu đối với Putin?

Cần hiểu rằng quân đội Nga không phải đang sung mãn. Đó là một đội quân có trang bị ngày càng kém chất lượng, nguồn nhân lực thiếu hụt và ngày càng giảm đi. Đó không phải là một đội quân sẽ giúp Putin xâm chiếm phần còn lại của lãnh thổ Ukraina, thậm chí cả việc lưu lại trên đất Ukraina. Và trong bối cảnh này, nếu loại Wagner ra, coi như Nga tự tước đi một đơn vị đã chứng tỏ khả năng thích ứng và hiệu quả trên chiến địa. Đó không phải là vũ khí kỳ diệu của Nga để giành chiến thắng, nhưng là một trong những loại vũ khí.

Nếu Ukraina đột phá được ở mặt trận phía nam - điều này sẽ xảy ra trong vài tuần tới - thì Wagner có thể giúp thu hẹp khoảng cách. Một vấn đề khác nữa là nhóm này đã bù đắp cho việc thiếu cán bộ và người đào tạo trong quân đội Nga, đã huấn luyện được một số lớn tân binh. Văn hóa của nó đã thấm nhuần khá nhiều trong các đơn vị.

Nếu không có quân Wagner, Nga sẽ bị suy yếu ở Ukraina. Nhưng giữ lại hoặc sáp nhập vào quân đội có nghĩa là chấp nhận rủi ro sẽ có những cuộc nổi loạn mới...

Đây chính xác là những gì đã tạo căng thẳng. Nhà nước và quân đội chính quy của Sergei Shoigu muốn bỏ qua Wagner, làm lực lượng này biến mất. Nhưng hôm thứ Bảy Wagner vừa chứng minh rằng họ có thể chống lại Nhà nước, ngay trước cổng thủ đô. Từ đó, họ có thể làm gì? Tất cả tùy thuộc vào diễn biến của sự kiện. 

Liệu nước Nga không có Wagner có thể giữ vững mặt trận và tiến hành tấn công? Chẳng ai biết được. Prigojine sống sót là nhờ Nhà nước Nga chẳng biết có thể không cần đến Wagner hay không. Nhưng ngoài ra, việc phân bổ Wagner vào các đơn vị quân chính quy sẽ rất phức tạp. Ví dụ, nếu Wagner yêu cầu hỗ trợ từ Không quân Nga, lực lượng có những thành viên mà họ đã sát hại hôm thứ Bảy, thì việc hợp tác có thể sẽ khó khăn.

Nhóm Wagner có thể tồn tại mà không có Prigojine hay không, trong trường hợp ông này bị vô hiệu hóa ?

Wagner vượt xa khỏi Prigojine. Ông ta vốn không phải là người chỉ huy những hoạt động của Wagner. Đó là Dmitri Outkine, một kẻ tân Quốc xã khét tiếng. Wagner có một cấu trúc và một trái tim, cốt lõi là những cựu chiến binh cứng rắn. Sự gắn kết này không chỉ về mặt tài chính. « Đặc thù » Wagner là thẩm mỹ hóa bạo lực, coi là biểu tượng, một sự sùng bái hầu như là giáo phái. Văn hóa này thấm vào quân đội, thậm chí vượt ra ngoài lực lượng chính quy. Không phải vì tiêu diệt Wagner mà hủy diệt được ý tưởng ở phía sau. Sau đó, trong trung hạn, không có gì chắc chắn rằng nhóm sẽ duy trì được sự gắn kết mà không có người lãnh đạo. Wagner cần được bảo vệ về mặt chính trị.

Có rất nhiều công ty quân sự tư nhân ở Nga. Làm thế nào mà Wagner trở nên quyền lực hơn những nhóm khác, đến mức gần như độc lập với chính quyền ?

Cần phải hiểu rằng các công ty quân sự tư nhân ở Nga là vi hiến. Bình thường thì chúng hoàn toàn bất hợp pháp, có thể bị nhà nước Nga đóng cửa bất cứ lúc nào. Wagner là người thực hiện trung thành chính sách đối ngoại của Nga ở Châu Phi, Syria, v.v... Và như vậy, lực lượng này có được vị trí trung tâm khiến giờ đây họ có thể chống đối.

Sự kiện cuối tuần qua có đẩy nhanh cuộc chiến hay không ?

Một phần trong chiến lược của Putin là tiến hành một cuộc chiến tranh tiêu hao. Nhưng để làm được điều này, Nga cần bảo đảm rằng người dân, xã hội, nền kinh tế Nga chấp nhận sự sa lầy ở Ukraina. Thế nhưng có thể thấy rõ sự kiện trên đang gây xôn xao dư luận. Vì vậy, chiến lược này có thể sụp đổ và chiến tranh tăng tốc.

Có phải những hoảng loạn vừa qua làm lợi cho Ukraina ?

Trong ngắn hạn, vâng, tôi nghĩ có lợi cho Ukraine, khi nó tạo ra chia rẽ nội bộ và tính bất định nơi phía Nga. Điều này làm tăng nguy cơ tan rã ở mặt trận. Nhưng trong trung và dài hạn, điều khiến tôi lo lắng là sự trỗi dậy của xu hướng cực đoan ở Nga, với các nhóm quân sự như Wagner, có thể suy nghĩ và tự giải phóng khỏi Matxcơva. Điều này vẫn còn là giả thiết, nhưng là một kịch bản đáng lo ngại.