 |
| Một tàu của ngư dân Việt Nam đánh bắt ở Hoàng Sa bị tàu Trung Quốc tấn công, cướp phá. |
Quần đảo Trường Sa hiện có năm bên yêu sách chủ
quyền, là nơi nóng bỏng nhất trên Biển Đông. Chuyên gia Gregory Poling,
giám đốc Asia Maritime Transparency Initiative trong bài viết « Hải quân giấu mặt của Trung Quốc » đăng trên báo Foreign Policy
hôm 25/06/2019 khẳng định, các bằng chứng cho thấy những tàu được cho
là tàu đánh cá Trung Quốc ở quần đảo tranh chấp này là một phần của lực
lượng dân quân biển mở rộng của Bắc Kinh.
Một
số nhà phân tích tiếp tục nghi ngờ về sự hiện diện và các hoạt động của
dân quân biển. Số khác, đặc biệt là có liên hệ với các định chế Trung
Quốc và báo chí Nhà nước, tìm cách trưng ra những hình ảnh vệ tinh đã
được cắt xén một cách nghệ thuật, chỉ sử dụng những dữ liệu có lợi cho
mình, hoặc đơn giản là làm ngơ trước thực tế, tấn công vào những ai đưa
ra bằng chứng về các hoạt động của dân quân biển.
Điều này không
gây ngạc nhiên vì mục đích dùng đến dân quân biển là tấn công ở mức thấp
hơn quân đội chính quy, làm phức tạp thêm sự đối phó của các bên khác -
trong trường hợp này là Việt Nam, Philippines, Malaysia, Đài Loan cũng
như Hoa Kỳ - qua việc giấu mặt sau lớp vỏ dân sự. Nhờ đó Bắc Kinh có thể
chối bỏ mọi bằng chứng của các hành vi hung hăng trên biển. Tuy nhiên
những bằng chứng này tự nó đã nói lên tất cả.
Dân quân biển Trung Quốc: Không còn là bí mật
Lực
lượng dân quân biển vũ trang không còn là bí mật. Điều 36 của Luật
nghĩa vụ quân sự Trung Quốc năm 1984, được sửa đổi năm 1998, đòi hỏi dân
quân phải « thực hiện những nghĩa vụ có liên quan đến việc chuẩn bị
chiến đấu, bảo vệ biên giới và duy trì trật tự công cộng, luôn luôn sẵn
sàng tham gia chiến tranh cùng với quân đội, chống lại các cuộc tấn
công và bảo vệ tổ quốc ».
Sách Trắng quốc phòng Trung Quốc năm 2013
nâng cao vai trò của dân quân biển, trong việc khẳng định chủ quyền và
hỗ trợ các chiến dịch quân sự. Lực lượng này tương tự với dân quân trên
đất liền vốn được biết đến rộng rãi hơn, hoạt động tại tất cả các quân
khu, dưới sự chỉ huy của Giải Phóng Quân Trung Quốc (PLA).
Năm
2013, ông Tập Cận Bình đã đi thăm lực lượng dân quân biển ở Đồ Môn, Hải
Nam, khen ngợi đây là hình mẫu để noi theo. Các nhà nghiên cứu Andrew
Erickson, Conor Kennedy, Ryan Martinson của Viện nghiên cứu hàng hải
Trung Quốc thuộc Naval War College của Mỹ đã mất nhiều năm tìm tòi về
các hoạt động của dân quân biển, gồm cả các tài liệu của chính quyền
Trung Quốc và nhiều định chế nơi các thành viên là dân quân công khai
tranh luận về hoạt động của họ.
Những dữ liệu của Trung tâm Nghiên
cứu Chiến lược Quốc tế (CSIS) và Vulcan Inc.’s Skylight Maritime
Initiative, gồm cả ảnh chụp hồng ngoại, dữ liệu được radar xử lý, ảnh vệ
tinh có độ phân giải cao, cho thấy một lượng lớn tàu hoạt động tại
Trường Sa thuộc đội tàu cá Trung Quốc. Con số tàu Trung Quốc thường
xuyên hiện diện gần Đá Xubi (Subi Reefs) và Đá Vành Khăn (Mischief
Reefs) lên đến từ 200 đến 300 chiếc.
Trung Quốc vốn có đội tàu cá
lớn nhất thế giới, và những chiếc tàu đánh cá xa bờ Trung Quốc hoạt
động trên mọi vùng biển của hành tinh là thủ phạm của việc lạm thu hải
sản, gây ô nhiễm. Tuy nhiên các tàu hoạt động tại Trường Sa không thuộc
đội tàu đánh bắt xa bờ này. Với khoảng cách 800 hải lý kể từ đất liền,
Trường Sa quá xa xôi để những chiếc tàu cá cỡ nhỏ và cỡ vừa có thể hoạt
động hiệu quả, nếu không được trợ giá ồ ạt.
Nhưng ngay cả chính
sách trợ giá từ hai thập niên qua của Trung Quốc cho tàu cá nhằm khẳng
định chủ quyền, cũng không thể giải thích được hành vi của hầu hết các
tàu Trung Quốc tại Trường Sa trong những năm gần đây.
Đội tàu cá hùng hậu nhưng không đánh cá
Những
tàu Trung Quốc tại đây trung bình có trọng tải trên 500 tấn, vượt xa
kích thước đối với các tàu trên tuyến hàng hải quốc tế bị buộc phải sử
dụng thiết bị thu phát hệ thống nhận dạng tự động (Automatic
Identification System - AIS), giúp nhận ra danh tính và các dữ liệu khác
khi du hành trên đại dương. Nhưng chỉ có không đầy 5% trong số tàu
Trung Quốc phát ra tín hiệu. Điều này cho thấy đây là một đoàn tàu muốn
che giấu số hiệu và các hoạt động của mình.
Những chiếc tàu lớn và
hiện đại này thể hiện một sự đầu tư đại quy mô, nhưng không thể thu hồi
vốn, do hầu hết không hoạt động thương mại. Ảnh vệ tinh cho thấy các
tàu Trung Quốc hầu như luôn thả neo, thường tập trung thành những nhóm
lớn, cả khi trong vùng đầm quanh Đá Xubi và Đá Vành Khăn, lẫn khi lảng
vảng đâu đó tại Trường Sa. Việc hoạt động tại những khu vực gần như vậy
là hết sức bất thường, và chắc chắn không phải là cách thức mà các tàu
đánh cá thương mại sử dụng.
Khi các tàu Trung Quốc không đậu tại
Đá Xubi và Đá Vành Khăn, hầu hết chúng được trông thấy gần các đảo do
Philippines và Việt Nam trấn giữ ở Trường Sa. Điều này được chứng minh
qua số lượng nhỏ các tín hiệu AIS từ các tàu Trung Quốc.
Ví dụ
điển hình nhất là cả một đoàn tàu từ Đá Xubi đã thả neo cách đảo Thị Tứ
do Philippines chiếm giữ chỉ 2 đến 5 hải lý, ngay sau khi Manila bắt đầu
nâng cấp chút ít hòn đảo này vào tháng 12/2018. Số lượng tàu Trung Quốc
thấy được qua vệ tinh lên đến 95 chiếc vào ngày 20/12/2018, rồi đến
ngày 26/01/2019 giảm xuống còn 42 chiếc. Sự hiện diện này tiếp tục cho
đến đầu tháng Sáu. Số lượng tàu thay đổi từng ngày nhưng hầu hết không
phát tín hiệu AIS hoặc thả lưới, và tập trung tại khu vực gần hơn bất kỳ
tàu đánh cá thực thụ nào.
Quân đội Philippines khẳng định đã đếm
được 275 tàu Trung Quốc tập trung gần đảo Thị Tứ từ tháng Giêng đến
tháng Ba, và Manila phản đối Bắc Kinh về sự hiện diện này. Trong khi đó
ảnh vệ tinh từ tháng Ba đến tháng Tư cho thấy một nhóm tàu Trung Quốc
khác cũng vây quanh hai thực thể khác đang do Philippines kiểm soát là
đảo Loại Ta Tây (Loaita Cay) và Loại Ta (Loaita Island) thuộc cụm Loại
Ta. Có tàu neo đậu chỉ cách Loại Ta Tây chỉ nửa hải lý !
Làm tai mắt cho quân đội Trung Quốc và quấy nhiễu
Cách
giải thích duy nhất cho những hành vi này là hầu hết các tàu trên đây
tham gia hoạt động dân quân biển Trung Quốc, ít nhất là bán thời gian.
Hoạt động của lực lượng dân quân biển đã được ghi nhận từ nhiều nguồn :
Học viện Hải quân Hoa Kỳ, báo cáo của quân đội Philippines, và ngay
trong các văn bản chính thức của Trung Quốc xác định vai trò dân quân.
Cơ
bản là lực lượng này phục vụ hậu cần và làm tai mắt cho quân đội Trung
Quốc : cung ứng cho các tiền đồn, giám sát và báo cáo hoạt động của các
nước tranh chấp, tham gia tập luyện với quân đội cũng như lực lượng chấp
pháp.
Nhưng chúng còn ngày càng trực tiếp quấy nhiễu tàu bè của
các nước khác – áp sát một cách nguy hiểm các tàu hải quân, cảnh sát
biển hay tàu dân sự của nước ngoài, đôi khi còn tông vào họ. Nói chung
là gây mất an toàn cho các bên khác khi hoạt động trong vùng biển bị Bắc
Kinh yêu sách, trong khi quân đội và tuần duyên Trung Quốc đứng ngoài
nhìn - một mối đe dọa ngầm ở mức độ không thể chối cãi.
Một số nhà phân tích tìm cách biện minh cho hành động của các tàu này, nhưng không có cách lý giải nào đứng vững.
Có
người cho rằng các tàu mang danh là tàu cá Trung Quốc không đánh cá tại
Trường Sa vì muốn nhắm vào các hải sản giá trị cao như hải sâm, nghêu
khổng lồ. Chúng không phát tín hiệu AIS vì quá nhỏ hay quá cũ, hoặc muốn
che giấu vì việc đánh bắt các loài có nguy cơ tuyệt chủng bị cấm. Thậm
chí còn nói rằng tàu Trung Quốc tập trung đông đảo gần Thị Tứ vì nhu cầu
hải sản tăng cao trong dịp Tết.
Tuy nhiên kích thước và loại tàu
dễ dàng được nhận ra qua các ảnh do vệ tinh chụp được. Đội tàu này gồm
các tàu lớn và hiện đại (trên 160 feet), không giống như các tàu mẹ (80
đến 115 feet) thường đi kèm các tàu cá Trung Quốc (trung bình 15 feet)
tại các rạn san hô ở Trường Sa, Hoàng Sa, Scarborough.
Hay là
chúng không đánh cá vì chỉ thu mua hải sản và cung cấp nhiên liệu cho
các tàu cá khác ? Lý do này có thể tạm chấp nhận, nếu có một ít tàu cá
xung quanh. Nhưng ngược lại, hầu hết các tàu Trung Quốc tại Trường Sa
không có vẻ là tàu đánh cá hay tàu làm dịch vụ.
Giả thiết thứ ba :
các tàu này đến Trường Sa chỉ để được hưởng số nhiên liệu mà Bắc Kinh
cung cấp cho những tàu hoạt động tại vùng biển tranh chấp. Có thể một số
ít tàu làm việc này, nhưng làm sao giải thích được sự hiện diện của
hàng trăm chiếc tàu neo đậu xung quanh đảo Thị Tứ và các thực thể khác,
thậm chí trong nhiều tháng trời ?
Rõ ràng là việc Trung Quốc sử
dụng hàng trăm tàu cá dưới sự bảo trợ của lực lượng công khai là dân
quân biển, để xác quyết chủ quyền và quấy nhiễu các nước láng giềng tại
Trường Sa là rất đáng kể.
Mối nguy gây xung đột từ một lực lượng không chuyên nghiệp
Dân
quân biển là lực lượng tiên phong trong việc yêu sách chủ quyền tại
Biển Đông. Đó là đội tàu hùng hậu nhất trong khu vực, thường xuyên tấn
công cả láng giềng lẫn bên thứ ba tiến hành hoạt động khẳng định tự do
hàng hải trong khu vực, như Hoa Kỳ chẳng hạn. Lực lượng này không mang
đồng phục, không chuyên nghiệp, không được huấn luyện thích hợp, đứng
ngoài Luật Biển quốc tế, các quy luật và cam kết của quân đội, và các cơ
chế đa phương nhằm phòng tránh các vụ đụng độ trên biển.
Các sự
cố sắp tới trên Biển Đông có nhiều khả năng liên quan đến dân quân biển
thay vì quân đội hoặc tuần duyên Trung Quốc, lực lượng này không có cơ
chế thông tin và giảm căng thẳng như giữa các đơn vị chuyên nghiệp và
các đối tác ở các nước khác hiện nay.
Tác giả Gregory Poling kết
luận, phương cách duy nhất để tránh một cuộc khủng hoảng do các tàu dân
quân biển gây ra, là thuyết phục Bắc Kinh đặt lực lượng này ra ngoài lề.
Và bước đầu tiên là gỡ bỏ tấm mặt nạ dối trá, thừa nhận các bằng chứng
về số lượng và hoạt động mang tính áp đảo. Các nước cần nhấn mạnh rằng
chính quyền Trung Quốc sẽ phải trả giá cho thái độ « xấu chơi » trên Biển Đông.
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire
Remarque : Seul un membre de ce blog est autorisé à enregistrer un commentaire.