Để hiểu về Vienne, trong bối cảnh từ 1880 đến giữa hai cuộc Chiến tranh Thế giới, thì có lẽ Stefan Zweig (1881-1942) là nhà văn miêu tả chân thực và sống động nhất về thành phố này.
Đọc Zweig luôn mang lại những cảm xúc mãnh liệt, thậm chí khó thở và dằn vặt về tâm hồn con người mà ngòi bút của ông suốt đời cố gắng thăm dò và phác họa. Stefan Zweig đã chứng kiến những khoảnh khắc vô tư lự cuối cùng ở châu Âu trước những thảm họa lớn của thế kỷ 20.
Đã 81 năm kể từ khi Stefan Zweig tự sát cùng vợ vào ngày 22 tháng 2 năm 1942, khi Thế chiến thứ hai tàn khốc vẫn còn diễn ra. Tuyệt vọng về tương lai của một châu Âu mà ông vô cùng yêu dấu, Zweig đã chọn cái chết. Chết để khỏi đau buồn về hồi ức huy hoàng của châu Âu trước thảm họa phát xít Đức.
Văn chương của Zweig là sự rung động tuyệt vời của tâm hồn, là sự nhạy cảm đến thổn thức của những mảnh đời ô trọc mà ông hằng miêu tả. Cái đẹp của từng con chữ đã dẫn dắt người đọc khám phá cái tâm thức sâu thẳm của từng nhân vật trong các tác phẩm của ông.
Chiều nay, sau những bận bịu, náo nhiệt của ngày lễ Giáng sinh và trong sự tĩnh lặng quen thuộc tại Lausanne, tình cờ thấy cuốn “Vienne, ville de rêves” tại nhà sách Payot. Tò mò, chỉ đọc lướt qua vài trang đã thấy cảm xúc tức khắc dâng trào và muôn vàn hình ảnh nên thơ về Vienne của Đế chế Áo-Hung một thời hùng mạnh hiện về.
Stefan Zweig viết về Vienne dưới góc nhìn của một người được sinh ra và trưởng thành trong bối cảnh của những ngày suy tàn của Đế chế Áo-Hung khi Thế chiến thứ nhất đang diễn ra. Đối với ông, Vienne là những hoài niệm tuyệt vời khi thành phố này từng là trung tâm thịnh vượng của một nền văn minh hiện đại, là nơi giao thoa của văn hóa, nghệ thuật và chính trị ở một đỉnh cao chưa từng có. Vienne cũng là nơi hội tụ của bao khối óc vĩ đại, tinh hoa của nhân loại trong những năm đầu thế kỷ 20.
Nhưng Zweig hoài niệm vì ông tuyệt vọng về tương lai tồi tệ của nơi này, như ông từng viết: “Tôi được nuôi dưỡng ở Vienne, một thành phố lớn hai nghìn năm lịch sử, thủ đô của nhiều quốc gia, và tôi đã phải từ biệt nó như một kẻ tội phạm, trước khi bản thân nó chịu sỉ nhục để chỉ còn là thành phố tỉnh lẻ của Đức".
Vienne của ông với những nhạc sĩ thiên tài bất tử: Gluck, Haydn, Mozart, Beethoven, Schubert, Brahms và Strauss đã chỉ còn là những ký ức buồn,…
Với “Vienne, ville de rêves”, Zweig dẫn dắt chúng ta về với Vienne của ông, với những cuộc gặp gỡ thú vị với những tên tuổi lẫy lừng của châu Âu thời hoàng kim. Ngòi bút của ông cho chúng ta khám phá những địa danh huyền thoại của thủ đô Đế chế Áo-Hung. Hơi thở và cảm xúc ngập tràn yêu thương và luyến tiếc về Vienne của ông như hiện về qua từng tản văn mà ông viết liên tục cho đến khi chọn cái chết.
Vienne, thiên đường của một thời thơ ấu, trải qua bao bi kịch của thời gian đã trở thành một thế giới lý tưởng của Stefan Zweig. Vienne đã dày vò ông từ khi chào đời cho đến những năm tháng lưu vong tận Brazil.
Vienne của ông đã làm mê hoặc người đọc, mãi mãi bất tử!
Trong bối cảnh nhân loại tiến bộ vượt bật về khoa học kỹ thuật nhưng lại đang đắm chìm trong sự ngu xuẩn tột cùng của con người, tham vọng quyền lực và chiến tranh, đọc Stefan Zweig để cảm nhận được bi kịch của cuộc đời ông gắn liền với tâm hồn của một kẻ khao khát và yêu chuộng hòa bình. Ở Zweig, tính nhân văn vượt trên hẳn những tư tưởng quốc gia hẹp hòi và chủ nghĩa dân túy cực đoan đang khiến nhân loại có thể phải sống bên bờ vực thẳm như những gì ông từng trải qua.
Vienne, thành phố của những giấc mơ. Những giấc mơ về một thời hoàng kim, hòa bình và phát triển rực rỡ. Những giấc mơ không chỉ của riêng Stefan Zweig!
Đó còn là những giấc mơ của tất cả chúng ta, những ai yêu chuộng hòa bình, nói không với những tội ác tột cùng của những cuộc chiến nhân danh tôn giáo, sắc tộc và những tham vọng quyền lực chính trị không bờ bến của chủ nghĩa dân tộc cực đoan.
Những lời sau cùng, trong bức thư tuyệt mệnh ở Brazil, ông đã viết “ Đối với tôi, thế giới ngôn ngữ của tôi đã biến mất và quê hương tinh thần của tôi, châu Âu, đã tự hủy diệt mình. Tôi chào tất cả những người bạn của tôi. Cầu mong họ vẫn nhìn thấy ánh rạng đông sau đêm dài! Tôi quá thiếu kiên nhẫn, tôi ra đi trước họ.”.
Thế giới của Zweig đã mất trong tuyệt vọng. Vậy thế giới của chính chúng ta thì sẽ ra sao?
Và tương lai nào dành cho cái thế giới ấy?
Thú thật, tôi chạnh lòng và bất lực trong việc tìm ra câu trả lời thỏa đáng…
Lausanne, ngày cuối năm 2023
LÂM BÌNH DUY NHIÊN
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire
Remarque : Seul un membre de ce blog est autorisé à enregistrer un commentaire.