Lực lượng an ninh ngăn chận người biểu tình chống TQ ở Saigon, 18/05/2014. |
Bản
điều trần của tiến sĩ, nhà báo độc lập Phạm Chí Dũng, Việt Nam
Tại
Tiểu ban Nhân quyền thuộc Ủy ban Thường trực về Đối ngoại và Phát triển
Quốc tế của Quốc hội Canada, thông qua Liên hội Người Việt Canada, vào
ngày 29/05/2014.
BauxiteViệt Nam 03/06/2014 (Bài đăng có điều chỉnh và bổ sung so với bản điều trần)
Chưa bao giờ kể từ khi kết thúc cuộc chiến
tranh Nam – Bắc vào năm 1975, những người lãnh đạo ở Việt Nam lại phải đối mặt
với 5 nguy cơ quá lớn như hiện nay:
1.
Nguy cơ khủng hoảng kinh tế:
Đây là nguy cơ lớn nhất và giải thích vì sao
giới lãnh đạo Hà Nội lại quá cần đến Hiệp định kinh tế xuyên Thái Bình Dương
(TPP).
Cuộc suy thoái kinh tế ở Việt Nam kéo dài từ
năm 2008 đến nay đã làm kiệt quệ gần như toàn bộ nền kinh tế. GDP giảm đến 50%,
tương ứng với các ngành kinh tế chủ chốt như công nghiệp, nông nghiệp, thương
mại và du lịch đều suy giảm trầm trọng. Khoảng 50% số doanh nghiệp rơi vào tình
trạng phá sản, giải thể, hoặc tạm ngưng hoạt động. Tỉ lệ thất nghiệp thực tế
lên đến khoảng 20%. Nợ xấu trong hệ thống ngân hàng lên đến ít nhất 500.000 tỉ
đồng (khoảng 25 tỉ USD), khoảng 75% nợ xấu tập trung vào thị trường bất động
sản. Còn nợ công quốc gia lên đến ít nhất 95% GDP.
Tuy nhiên, đáng chú ý là gần như toàn bộ hậu
quả cho đến nay vẫn chưa hề được giải quyết. Nhiều chuyên gia phản biện cho
rằng đáy kinh tế vẫn chưa lộ ra, và nền kinh tế vẫn còn tiếp tục lao dốc trong
những năm tới. Trong những năm sắp tới, Nhà nước Việt Nam đang phải đối mặt với
nguy cơ vỡ nợ như Achentina vào năm 2001.
Năm 2014 có thể là năm đầu tiên của một chu kỳ
khủng hoảng ngân hàng, bắt đầu từ sự đổ vỡ của vài ngân hàng hạng trung và có
thể dẫn đến sụp đổ dây chuyền trong ít nhất 50% số ngân hàng hiện hữu, dẫn đến
khủng hoảng gần như toàn bộ nền kinh tế. Chu kỳ khủng hoảng kinh tế có thể lên
đến cao điểm vào năm 2016-2017 và trở thành sóng nhấn cuối cùng đối với con
thuyền chính trị. Đây là diễn biến quan yếu nhất.
2.
Bất ổn xã hội và phản kháng dân chúng:
Bất ổn xã hội và phản kháng dân chúng đã gia
tăng đột ngột từ năm 2011 cho tới nay. Trong những năm tới, phản kháng xã hội
sẽ tăng cao về số lượng, quy mô, tạo nên áp lực lớn đối với chính thể và nằm
trong giai đoạn đầu của một cuộc khủng hoảng xã hội trong những năm sau. Xu
hướng này sẽ mau chóng biến thành xu thế ở rất nhiều địa phương, liên quan đến
đất đai, môi trường, đình công, quan hệ giữa người dân và nhân viên công lực,
nạn tham nhũng…
Quy luật khủng hoảng kinh tế dẫn đến khủng
hoảng xã hội đang ứng nghiệm ở Việt Nam. Nếu hệ thống ngân hàng bị vỡ một phần,
tình trạng đó sẽ lập tức ảnh hưởng rất xấu đến hoạt động của số doanh nghiệp
còn lại và đẩy cao tình trạng thất nghiệp. Lạm phát cũng được thổi bùng và làm
cho đồng tiền mất giá, có thể tái hiện một phần tình trạng lạm phát đến 600%
những năm 1985-1986. Tỉ lệ thất nghiệp có thể tăng vọt đến 30-40% và đẩy phần
lớn người lao động ra đường. Tình cảnh đó rất có thể làm cho niềm tin chính thể
của người dân hoàn toàn tan vỡ và tạo nên làn sóng phản kháng rộng khắp, đặc
biệt là trong nông dân và công nhân.
Khả năng cạn kiệt ngân sách và kinh phí an
sinh xã hội cũng khiến cho nguy cơ vỡ quỹ lương hưu và quỹ bảo hiểm xã hội trở
nên rất hiện hữu. Nếu khả năng này xảy ra, phần lớn cán bộ đảng viên về hưu,
vốn đã tích tụ bất mãn và bức xúc đối với đảng và chính quyền, sẽ có thể trả
thẻ đảng, tạo nên một phong trào thoái đảng trên diện rộng và gia nhập vào làn
sóng biểu tình của người dân.
3.
Phong trào dân chủ – nhân quyền và sức ép quốc tế:
Từ năm 1975 đến nay, chưa bao giờ đảng cầm
quyền phải đối đầu với một là sóng phản kháng của giới bất đồng chính kiến và
dân chủ – nhân quyền trong nước như hiện nay. Từ đầu năm 2013, xã hội dân sự đã
chính thức hình thành ở Việt Nam, cho dù không được chính quyền thừa nhận. Vào
tháng 4/2014, lần đầu tiên từ năm 1975, Nhà nước Việt Nam phải thỏa hiệp với Hoa Kỳ để thả đến 5 tù nhân chính
trị.
Cũng chưa bao giờ giới lãnh đạo Việt Nam lại ở
thế yếu ớt như hiện thời trong mối tương quan với Hoa Kỳ và phương Tây. Cuộc đi dây
của Việt Nam giữa hai quốc gia Trung
Quốc và Hoa Kỳ
được xem là rất phiêu lưu và không mang lại hiệu quả.
4.
Hiểm họa Trung
Quốc:
Việt Nam càng bị phụ thuộc và Trung Quốc và càng bị Trung Quốc lấn ép ở Biển Đông
và trong vấn đề nhập khẩu. Trong tương lai gần, nguy cơ từ Trung Quốc là rất tiềm tàng và
có thể xảy ra những đột biến, không chỉ ở Biển Đông mà có thể là những can
thiệp vào nội trị ngay tại Hà Nội và cả quân sự ở biên giới phía Bắc Việt Nam.
Không loại trừ vào giai đoạn 2016-2017, khi Việt Nam có thể rơi vào khủng hoảng
kinh tế, khủng hoảng xã hội và nội bộ phân hóa sâu sắc, Trung Quốc có thể tung ra một
chiến dịch tấn công quân sự tổng lực vào Việt Nam.
Trước sức ép và hiểm họa liên tục từ Trung Quốc, gần đây đã có vài
dấu hiệu cho thấy ngay cả phe bảo thủ nhất trong đảng cũng đang có xu hướng dần
chuyển sang quan hệ thỏa hiệp hơn với các đòi hỏi về dân chủ và nhân quyền của Hoa Kỳ và phương Tây, nhằm đổi lại
quan hệ TPP, đầu tư, thương mại đa phương và hợp tác quân sự Biển Đông.
5.
Cuộc tranh đoạt không khoan nhượng giữa các nhóm lợi ích:
Khác với sự thống nhất tạm thời trong quá khứ,
hiện thời và tương lai gần của đảng cầm quyền không cho thấy những dấu hiệu khả
quan về tính đồng thuận. Ngược lại, mối mâu thuẫn và xung khắc nội bộ ngày càng
lớn, chủ yếu xuất phát từ quyền lợi của các nhóm lợi ích kinh tế và nhóm thân
hữu chính trị. Đây là cuộc tranh đoạt ở giai đoạn cuối cùng, không khoan nhượng
và cũng là một mối nguy rất lớn mà có thể làm tan vỡ đảng cầm quyền ở Việt Nam,
ngay cả trong điều kiện nền kinh tế chưa thật sự rơi vào khủng hoảng.
·
Kết luận:
Một cách đương nhiên, việc xem xét và lượng
giá 5 nguy cơ nêu trên có thể bổ túc cho giới chính khách và các nhà đầu tư
Canada một cái nhìn đầy đủ hơn về tình hình thực tại và tương lai trung hạn ở
Việt Nam, từ đó đưa ra những chính sách đối xử Canada – Việt Nam không nhất
thiết phải quá mềm dẻo về thương mại song phương, đầu tư và viện trợ nhân đạo.
Tôi cho rằng chính sách và áp lực về thực thi
dân chủ, nhân quyền của phương Tây, chính sách xoay trục về châu Á- Thái Bình
Dương của Hoa Kỳ
vẫn còn nguyên giá trị và sẽ phát huy tác dụng lớn trong những năm tới, đặc
biệt vào giai đoạn 2016-2017 là thời gian mà nền kinh tế Việt Nam nhiều khả
năng đạt đỉnh khủng hoảng kinh tế, dẫn đến những biến loạn xã hội khôn lường và
có thể tiếp biến một cuộc khủng hoảng chính trị ghê gớm.
Xin cám ơn quý vị đã lắng nghe.
Bản tiếng Anh
Dear Mr. Chair, ladies and
gentlemen,
Since the end of the Vietnam war
in 1975, never have the leaders in Vietnam faced 5 greater risks than
present:
1.
Risk of economic crisis:
This is the biggest risk and
explains why Hanoi
leaders desperately need the Trans-Pacific Partnership Agreement (TPP).
The economic downturn in Vietnam since
2008 has drained nearly the entire economy. The GDP fell 50%. Approximately 50%
of businesses fell into bankruptcy, dissolution, or inactivity. The actual
unemployment rate is about 20%. Bad debts in the banking system are at
over $25 billion. The national debt is at least 95% of the GDP.
2014 may be the first year in a
banking crisis cycle, starting from the collapse of several mid-sized banks,
and can lead to a chain of collapses of at least 50% of the existing banks.
However, many experts note that
these problems are not yet resolved and argue that the economic bottom has not
even been identified. Vietnam
is facing the risk of insolvency as Argentina did in 2001.
2.
Social instability and people’s
resistance:
Social
instability and people’s resistance have increased dramatically since
2011. Protests will increase in quantity and size, and create great
pressure on the regime, which is in the early stages of a social crisis. This
trend will quickly spread into many locales, pertaining to land expropriation,
strikes, police brutality, corruption, et cetera.
The theory of economic crisis
leading to social crisis is proven. A broken banking system would
immediately and adversely affect the operation of the remaining
businesses. A skyrocketing unemployement rate of 30-40% would shatter the
people’s faith in the regime and create a wave of protests, especially among
farmers and workers.
Also, the risk of depleting the
pension and social insurance funds is very much a reality. At that time,
most retired party members who had accumulated discontent with the communist
party will renounce their membership, creating a wide movement to quit the
party and join the people’s protests.
3.
Democracy movement – human rights and
international pressure:
Since 1975, the ruling party has
never faced a wave of protests from dissidents, human rights and democracy
activists within the country as it is today. Also, Communist leaders have
never been in a weaker position than now in relations with the United States
and the West. Vietnam’s
foreign policy tightrope between China
and the United States only
makes Vietnam more dependent
on China and leads to it
being bullied by China in
the East Sea
(also known as South China Sea).
4.
Danger from China:
In the near future, there is high
potential for sudden turmoils not only in the East
Sea but also at the northern border of
Vietnam, and interferences
in domestic politics in Hanoi by China.
5.
The unyielding dispute between interest
groups within the Communist Party:
In contrast to their past unity,
the present and near future of the Communist Party does not show signs of
consensus between their own leaders. In fact, internal conflicts are
growing, mainly derived from varying interests of interest groups. This
uncompromising battle in its final stage can break up the ruling party, even if
the economic crisis does not peak.
Conclusion:
Canadian
politicians and investors can review and evaluate the 5 above risks in order to
have a more complete view of the present and near future of Vietnam to
appropriately reconsider their foreign policy
and investments.
I think the Western policy of
using economic pressure to advocate for democracy and human rights remains
valueable and will have greater effect in the coming years for a free and
democratic Vietnam.
Thank you for listening.
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire
Remarque : Seul un membre de ce blog est autorisé à enregistrer un commentaire.