Đặng Sơn Duân - Hiến kế chống tham nhũng và tinh gọn trong kỷ nguyên mới

 

Tham nhũng đã trở thành một vấn nạn nhức nhối, cản trở sự phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Mặc dù Đảng và Nhà nước đã có nhiều nỗ lực trong công tác phòng chống tham nhũng, nhưng tình hình vẫn diễn biến phức tạp.

Các vụ án tham nhũng ngày càng tinh vi, với số tiền và tài sản bị chiếm đoạt ngày càng lớn, gây thiệt hại nghiêm trọng cho ngân sách nhà nước và làm suy giảm niềm tin của nhân dân. Việc thu hồi tài sản tham nhũng cũng gặp nhiều khó khăn do thủ đoạn tẩu tán, che giấu ngày càng tinh vi.

Trong bối cảnh toàn quốc đang nỗ lực hướng đến một bộ máy nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực và hiệu quả, tôi xin đề xuất một giải pháp toàn diện, kết hợp hài hòa giữa việc giải quyết triệt để vấn nạn tham nhũng và tinh gọn bộ máy hành chính.

Để giải quyết vấn đề một cách căn cơ, trước hết cần nhìn nhận thẳng thắn các nguyên nhân cốt lõi dẫn đến tham nhũng và nhũng nhiễu trong bộ máy nhà nước:

- Áp lực từ mức lương chưa tương xứng: Một thực tế là mức lương hiện tại của một bộ phận cán bộ, công chức chưa thực sự đáp ứng được nhu cầu sinh hoạt tối thiểu của bản thân và gia đình, đặc biệt tại các đô thị lớn. Tình trạng này tạo ra áp lực tài chính, tiềm ẩn nguy cơ dẫn đến những hành vi sai phạm để bù đắp thiếu hụt.

- So sánh thu nhập và tâm lý bất mãn: Sự chênh lệch đáng kể về thu nhập giữa cán bộ, công chức so với những người làm việc trong khu vực tư nhân hoặc các ngành nghề khác dễ phát sinh tâm lý so sánh, bất mãn. Điều này, nếu không được giải quyết thỏa đáng, có thể thúc đẩy một số cá nhân tìm kiếm nguồn thu nhập bất chính.

- Môi trường làm việc nhiều cám dỗ: Môi trường công tác tiếp xúc với nguồn lực tài chính lớn, nếu thiếu cơ chế kiểm soát chặt chẽ, sẽ tạo ra những cám dỗ khó cưỡng đối với những người không giữ vững được phẩm chất đạo đức.

Những nguyên nhân này, có thể xem là di sản của một giai đoạn lịch sử duy ý chí và thiếu tính thực tiễn, đòi hỏi những thay đổi mang tính hệ thống. Trong bối cảnh đó, đề xuất về một chính sách ân xá có điều kiện, kết hợp chặt chẽ với cải cách bộ máy nhà nước, không phải là sự nhượng bộ hay thỏa hiệp với tham nhũng.

Ngược lại, đây là một giải pháp thiết thực, dựa trên sự cân nhắc kỹ lưỡng về hiệu quả sử dụng nguồn lực và lợi ích lâu dài của quốc gia. Giải pháp này hướng đến mục tiêu vừa xử lý triệt để các vụ việc đã xảy ra, vừa tạo động lực thay đổi tích cực trong bộ máy, hướng đến sự liêm chính và hiệu quả.

Trước hết, cần phải khẳng định rõ ràng rằng, chính sách ân xá không phải là sự "bao che" hay "hợp thức hóa" cho hành vi tham nhũng. Thay vào đó, đây là một giải pháp pragmatic dựa trên những cân nhắc sau:

Thứ nhất, việc điều tra, truy tố và xử lý tất cả các vụ việc tham nhũng đòi hỏi nhiều thời gian, nguồn lực và chi phí của nhà nước. Trong nhiều trường hợp, quá trình điều tra kéo dài có thể dẫn đến việc tài sản tham nhũng bị tẩu tán hoặc che giấu, gây khó khăn cho việc thu hồi.

Thứ hai, chính sách ân xá có thời hạn sẽ tạo động lực cho những người vi phạm chủ động khai báo và nộp lại tài sản. Điều này giúp nhà nước thu hồi nhanh chóng các tài sản tham nhũng mà không phải tốn kém nguồn lực điều tra, truy tố. Số tiền thu hồi được sẽ được đưa vào quỹ đặc biệt để phục vụ phát triển đất nước.

Thứ ba, trong thực tế, nhiều cán bộ vi phạm vẫn còn năng lực và kinh nghiệm công tác, có thể đóng góp cho sự phát triển của đất nước nếu được tạo cơ hội sửa chữa sai lầm. Việc cho họ cơ hội sửa chữa sai lầm thông qua khai báo thành khẩn và nộp lại tài sản sẽ giúp giữ được nguồn nhân lực có chuyên môn cho bộ máy nhà nước, đồng thời tránh được những tổn thất về nhân sự và chi phí đào tạo mới.

Chính sách ân xá có thể bao gồm các bước và nguyên tắc sau:

1. Giai đoạn ân xá: Thiết lập một giai đoạn ân xá có thời hạn cụ thể (ví dụ: 6 tháng đến 1 năm) để cán bộ, đảng viên chủ động khai báo về các hành vi sai phạm và khắc phục hậu quả. Trong giai đoạn này, người được hưởng ân xá phải đáp ứng các điều kiện sau:

- Chủ động khai báo trước khi bị cơ quan chức năng phát hiện.

- Khai báo trung thực, đầy đủ và chi tiết về toàn bộ tài sản có được do hành vi vi phạm, bao gồm cả tài sản trong nước và nước ngoài.

- Sẵn sàng nộp lại phần lớn hoặc toàn bộ tài sản có được do hành vi vi phạm cho nhà nước. Mức độ nộp lại sẽ được xem xét dựa trên tính chất và mức độ nghiêm trọng của vi phạm.

- Cung cấp thông tin hữu ích, chính xác và có giá trị về các vụ việc tham nhũng khác (nếu có).

Đổi lại, người khai báo sẽ được hưởng các hình thức khoan hồng, bao gồm:

- Miễn truy cứu trách nhiệm hình sự đối với những hành vi đã khai báo.

- Giảm nhẹ hoặc miễn áp dụng các hình thức kỷ luật hành chính, kỷ luật Đảng.

2. Bảo vệ và xử lý sau khai báo:

- Danh tính của người khai báo sẽ được bảo mật để đảm bảo an toàn cho họ và gia đình.

- Đối với các trường hợp vi phạm ít nghiêm trọng, sau khi khai báo và khắc phục hậu quả, hồ sơ sẽ được khép lại vĩnh viễn và người đó vẫn có thể tiếp tục công tác nếu còn đủ năng lực và phẩm chất.

- Đối với các trường hợp vi phạm nghiêm trọng hơn, người đó có thể được cho phép rời khỏi khu vực nhà nước mà không bị truy tố hình sự, nhằm tạo điều kiện cho họ ổn định cuộc sống và hòa nhập xã hội.

- Đối với các trường hợp đặc biệt nghiêm trọng, gây hậu quả đặc biệt lớn, việc xử lý hình sự vẫn được tiến hành theo quy định của pháp luật, nhưng có thể được xem xét giảm nhẹ hình phạt đáng kể sau khi đã thu hồi tài sản.

3. Xử lý nghiêm minh sau thời kỳ ân xá: Sau khi kết thúc giai đoạn ân xá, các biện pháp xử lý tham nhũng sẽ được thực hiện nghiêm minh và triệt để hơn bao giờ hết đối với bất kỳ cán bộ, đảng viên nào vi phạm, không có ngoại lệ, với mức án cao nhất theo quy định của pháp luật. Điều này nhằm đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật và tính răn đe của chính sách.

4. Giải pháp đồng bộ: Song song với chính sách ân xá, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:

- Tinh gọn và cải cách bộ máy nhà nước: Rà soát, sắp xếp lại tổ chức, tinh giản biên chế, nâng cao hiệu quả hoạt động.

- Cải cách tiền lương: Xây dựng cơ chế tiền lương hợp lý, đảm bảo đời sống cho cán bộ, công chức, giảm thiểu nguy cơ tham nhũng do áp lực tài chính.

- Tăng cường cơ chế kiểm soát quyền lực: Xây dựng cơ chế kiểm soát quyền lực hiệu quả, ngăn ngừa lạm quyền, tham nhũng.

5. Quỹ đặc biệt quản lý tài sản thu hồi: Thành lập một quỹ đặc biệt, độc lập để tiếp nhận và quản lý số tiền và tài sản thu hồi được từ các vụ án tham nhũng. Quỹ này phải được giám sát chặt chẽ bởi các cơ quan chức năng và có cơ chế báo cáo công khai, minh bạch về việc sử dụng nguồn quỹ, ưu tiên cho các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

Khung pháp lý: Để thực hiện chính sách ân xá, cần xây dựng một khung pháp lý rõ ràng, chi tiết, quy định cụ thể về điều kiện, quy trình, thủ tục, thẩm quyền và hậu quả pháp lý của việc tự nguyện khai báo. Điều này nhằm tạo hành lang pháp lý vững chắc, tạo niềm tin và động lực cho những người vi phạm chủ động khai báo.

Chính sách ân xá nếu được thực hiện thành công sẽ mang lại những lợi ích sau:

- Xóa bỏ tâm lý e dè, sợ hãi trong cán bộ, đảng viên hiện nay: Tạo điều kiện cho cán bộ, đảng viên có cơ hội sửa chữa sai lầm, khép lại quá khứ và tập trung vào công việc, cống hiến cho đất nước.

- Tối ưu hóa nguồn nhân lực: Tận dụng năng lực và kinh nghiệm của những cán bộ có sai phạm nhưng vẫn còn khả năng đóng góp.

- Thu hồi tối đa nguồn lực: Thu hồi một lượng lớn tài sản tham nhũng, phục vụ cho các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, đầu tư vào các công trình công cộng, phúc lợi xã hội.

- Củng cố niềm tin của nhân dân: Thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Đảng và Nhà nước trong công cuộc phòng chống tham nhũng, củng cố niềm tin của nhân dân, tạo sự đồng thuận đưa đất nước vào kỷ nguyên phát triển mới.

- Tạo tiền đề cho giai đoạn chống tham nhũng quyết liệt hơn: Sau thời kỳ ân xá, việc xử lý tham nhũng sẽ được thực hiện nghiêm minh hơn, răn đe và phòng ngừa hiệu quả hơn.

ĐẶNG SƠN DUÂN 14.12.2024