Tin tức, bình luận, phóng sự, hậu trường chính trị quốc tế
NGƯỜI TRẺ VÀ “ZOMBIE”NƠI CÔNG SỞ. Đó là tên tiêu điểm của chương trình “Chuyển động 24H” trên VTV1 trưa nay (22/11/2021).
Theo lời dẫn, đây là nói về hiện tượng vật vờ, cầm chừng của những người trẻ chán nơi mình đang làm việc, hàng ngày không muốn đến cơ quan công sở, nhưng lại không dám chuyển đổi.
Nhà đài nói, theo các nhà tuyển dụng thì đây là triệu chứng “zombie” của một bộ phận lớp trẻ hiện nay. Và thế là họ xách luôn cái từ tiếng Anh đó lên màn hình.
Tôi có một anh bạn người Hán Thành, Đại Hàn Dân Quốc. Anh từng phục vụ tại Việt Nam với tư cách một cán sự kỹ thuật chuyên dạy nghề cho các hồi chánh viên từ năm 1969 đến 1971. Chúng tôi liên lạc lại với nhau vào năm 1993.
Gần đây, anh ta có tâm sự với tôi như sau. Việt Nam Cộng Hòa ở trong thời chiến, phải chiến đấu để chống lại làn sóng xâm lăng của giặc cộng, thế mà lại có hai tổng thống hết sức hiền đức.
Anh ta nói rằng dưới thời Tổng Thống Phác Chính Hy, quân đội đặt súng đại liên giữa ngã tư trong thủ đô Hán Thành, đứa nào đi biểu tình mà xâm nhập các khu cấm là bị bắn gục tại chỗ.
Lời của Lê Hoàng bị cho là cắt cúp, đặt không đúng ngữ cảnh hay abcd gì đó rồi chửi qua mắng lại loạn xà ngầu.
Cũng như TS Đoàn Hương và nhiều vị khác, đây không phải là lần đầu gây sóng gió và hứng chịu gạch đá. Oan hay không tùy góc nhìn của mỗi người, và cách tiếp cận sự vụ họ quăng ra dư luận.
Nhưng trên đời này có chơi có chịu. Ông hay bà nào thích lên truyền hình, đăng đàn diễn thuyết hoặc trả lời báo chí những vấn đề gai góc, dư luận quan tâm, đụng chạm nhạy cảm thì cũng phải chấp nhận những phản ứng trái chiều, gạch đá dữ dội.
Với nhiều triệu người theo dõi trên các mạng Instagram, Twitter, Tik Tok…Nabilla, ngôi sao nổi lên từ một chương trình truyền hình thực tế, đã gây thêm chú ý vào tháng Bảy một cách bất đắc dĩ. Cơ quan quản lý cạnh tranh, tiêu thụ và trấn áp gian lận của Pháp (DGCCRF) phạt cô này 20.000 euro vì gian dối thương mại. Đó là do trong một video tháng Giêng 2018 trên Snapchat, Nabilla đã cổ vũ mua bán bitcoin, nhưng không nói mình được trả thù lao cho việc này, theo như luật tiêu thụ đã quy định.
Cố tổng thống Nguyễn Văn Thiệu, cũng như ba tôi và ông thầy hiệu trưởng Trần Đại Nhơn của tôi ở Trường tiểu học Trần Quốc Tuấn tại thôn Phú Lộc, xã Hòa Phú huyện Hòa Vang tỉnh Quảng Nam, đều có mái tóc như nhau. Đó là mái tóc được chải bằng một thứ keo gọi là “bi dăng tin” làm cho nó giữ nguyên trạng thái bóng mượt, rẽ ngôi ngay ngắn suốt cả ngày mà không hề có sợi tóc nào bị gió tung lên.
Ông Thiệu có giọng nói mạnh mẽ sang sảng át cả cái xóm nhỏ mỗi khi ông xuất hiện trên chiếc ti vi 21 inches của nhà tôi.
Phải nói sự xuất hiện của các 'youtuber' là một hiện tượng truyền thông làm thay đổi cách mà nhiều người trong chúng ta nhận và chuyển tải thông tin.
Nhưng hiện tượng này cũng sản sinh ra quá nhiều youtuber chỉ làm nhiễu thông tin. Sự kiện ca sĩ Phi Nhung qua đời cho chúng ta thấy rõ những youtuber chỉ chuyên trò gây nhiễu đó.
Thật ra, tôi cũng chỉ biết đến youtuber gần đây thôi. Hôm kia, trong một lần tán gẫu trên bàn tiệc, một anh bạn nói rằng tôi là một 'youtuber', làm tôi rất ngạc nhiên. Tôi không biết youtuber là gì và nó có nghĩa gì. Hóa ra, vì tôi có một kênh YouTube nói về chuyện loãng xương, dịch tễ học, phân tích dữ liệu, v.v… và có hơn 10 ngàn người theo dõi. Anh bạn tôi nói rằng tôi đã là một youtuber mà không biết đó thôi.
Đó là thành ngữ chỉ tâm lý chủ quan của ai đó, đồng thời nó cũng chỉ ra vai trò của cái gọi là “trực quan sinh động”. Tâm lý chung của con người thường là khi nào “tận mắt nhìn thấy” mới biết sợ, còn chưa thấy thì chưa sao.
Phóng sự “Ranh Giới” đã vận dụng tốt thủ pháp này, kết quả nó đã gây một hiệu ứng rất mạnh. Đối với người làm nghề truyền thông, thì đó là một sự thành công. Nhưng trên bình diện xã hội thì rất cần phải đặt thêm các góc quay khác.
Ở góc máy riêng tôi, nói kiểu tếu táo thì: nhờ có bộ phim này thì nhiều người mới hiểu được sự tàn khốc của Covid. Có nghĩa là, những con số hàng triệu người chết trên thế giới, hàng nghìn người chết ở Việt Nam, hàng đoàn xe chở xác chờ thiêu, những container chứa xác đông lạnh… vẫn chưa “xi nhê” gì. Phải chờ khi có phim “Ranh Giới”, phải chờ xem rõ hình ảnh trên ti vi, thì người ta mới thấy nó tàn khốc, thì mới ào ào lên rằng đã hiểu ra cái này cái kia...
Kiểu truyền thông cố ý hoặc vô tình làm lợi cho phía này, gây hại cho phía khác, nếu đặt trong chiêu thức cạnh tranh, nó bị xem là truyền thông bất lương.
Nó triệt để khai thác “Kỹ thuật thổi phồng nỗi ám ảnh sợ hãi” (Narrative techniques of fear mongering) đã được Barry Glassner, nhà báo kỳ cựu trình bày chi tiết từ năm 2004 trong Tạp chí khoa học của Đại học John Hopkin (Hoa Kỳ).
Trong thực tế, EO là chất hóa học có mặt trong nhiều sản phẩm tiêu dùng: nước rửa chén, chất khử trùng bệnh viện, nước rửa sàn nhà. Khi bạn hút một điếu thuốc, khói sinh ra cũng chứa EO.
Dân mạng đã tìm ra hình ảnh bác sĩ Khoa được lấy cắp từ hồ sơ cá nhân của một bác sĩ bên… Singapore.
Như vậy, có thể khẳng định đây là biểu hiện của một tập đoàn lừa đảo trên mạng. Chúng đã có sự chuẩn bị từ rất lâu, bằng cách tạo ra một “mạng xã hội” với rất nhiều nhân vật ảo, nhưng có có profile y như thật. Có bề dày lịch sử tương tác với đầy đủ các mối quan hệ xã hội… để người khác nhìn vào sẽ nghĩ ngay đó là tài khoản thật.
Với một “hệ sinh thái” gồm đầy đủ các thành phần xã hội, từ chuyên gia, bác sĩ, kỹ sư, luật sư, lao công, xe ôm… thì bọn lừa đảo sẽ hoàn toàn có thể tạo ra bất cứ câu chuyện gì để phục vụ cho ý đồ của chúng. Mọi người nhìn vào nội dung tương tác, sẽ khó mà phát hiện đó là giả mạo.
Ngay khi chưa có chuyện lùm xùm mà ai cũng biết, tôi đã nhắn cho các bạn phóng viên y tế đừng phỏng vấn bác sĩ Khanh về vaccin Covid nữa, đừng dùng những bài viết của tôi về “kén chọn chờ vaccin”.
Tôi đã chích 2 mũi vaccin AZ, (à mà quên phải gọi là vaccin véctơ vì rút, vì bây giờ có người gọi cái vaccin lùm xùm là vê ro cell, chắc mai mốt phải gọi vaccin Pfizer hay Moderna là mờ a rờ nờ thông tin vaccin) nên không thể bàn thêm vaccin này. Dù có người tin tưởng vào kiểu nói khoa học giang hồ cà khịa, hãy viết để trấn an định hướng.
Chúng ta chưa hiểu về tâm tính của người Việt Nam về vaccin rồi. Tôi làm nhiễm nhi từ nhỏ, đọc về vaccin từ nhỏ, mong muốn mọi điều tốt đẹp cho chương trình tiêm chủng mở rộng cho trẻ em từ nhỏ cho đến bây giờ. Và đủ hiểu về chuyện này. Người Việt Nam vô cùng kén, khó tính, nhậy bén trọng chọn lựa vaccin, không bao giờ họ tin nhà quản lý, rất dè dặt tin nghe truyền thông định hướng. Họ tin ai thì cũng khó biết.
Mỗi lần có các bạn phóng viên nước ngoài nhờ tôi xin ý kiến từ một quan chức của Việt Nam thì hầu như bao giờ cũng thất bại.
Họ sẽ bảo theo quy định là phải có giấy của Bộ Ngoại Giao đưa sang, mà muốn có giấy thì tòa báo phải gửi thư sang Bộ Ngoại Giao trước. Việc ấy mà làm đầy đủ thì mất vài ngày. Trong khi ấy thì nhiều bài báo có tính thời sự lại cần ngay.
Như bài báo sắp tới trên New York Times về việc Việt Nam giúp tìm được xác một phi công Mỹ dưới Biển Đông thì người phát biểu sẽ không thể nói gì có thể sai được. Bản chất của bài báo như vậy là hoàn toàn tích cực, việc hợp tác là để củng cố mối quan hệ giữa hai nước, thể hiện thiện chí, chính sách nhân đạo của người Việt Nam.
Tôi nhớ khi Bệnh viện Quân Y 175 được ai đó cho phép thành phim trường phim Blouse Trắng, có ca sĩ Tạ Minh Tâm đóng vai chính, nhiều người vui lắm.
Riêng tôi thì chịu, không thể hiểu tại sao lại cho phép quay phim bằng cảnh thật trong bệnh viện. Bắt buộc nghệ thuật phải là giả tưởng, không được đưa nguyên bản lên màn ảnh.
Tôi đang cấp cứu bệnh nhân khó thở, đặt nội khí quản thì thật ồn ào, một rồi hai máy quay phim chĩa thẳng vào bệnh nhân, vào mặt tôi. Kết quả là hai máy quay phim bay thẳng ra cửa và một câu gầm lên: Cút! ( Thực tế là bonus câu nữa, chả nói!).
Đại dịch đặt ra vấn đề ít ai bàn đến: đó là cách chuyển tải thông tin đến công chúng. Giới truyền thông hay nhấn mạnh đến những thông tin 'tiêu cực' (số ca nhiễm, tử vong) nhưng không đặt chúng trong bối cảnh, và dễ gây hiểu lầm cũng như phản ứng phi lý trí. Cái note này trình bày một hiệu ứng tâm lý có tên là 'Hiệu ứng Trình bày' (Framing Effect) và nghĩ đến một cách chuyển tải thông tin tích cực hơn.
Thí nghiệm tâm lý Tversky & Kahneman
Nhiều năm trước, hai nhà tâm lý học trứ danh Amos Tversky và Daniel Kahneman (sau này được giải Nobel kinh tế) làm một thí nghiệm để chỉ ra rằng cách truyền đạt thông tin về nguy cơ, rủi ro có thể thay đổi quyết định của người nhận thông tin.
Hồi xưa ở miền Bắc, đám chúng tôi được nhà chức việc khuyên răn (đồng thời cũng là cảnh cáo, kiểu như mày mà không làm theo thì chết với chúng ông), khuyên rằng:
"Nghe đài đọc báo của ta/Đừng nghe đài địch bàn ra tán vào/Tin đài tin báo của ta/Đừng tin đài địch, ba hoa nói xằng".
Nghe phong thanh ở Cuba, nơi canh giữ hòa bình thế giới, thức cho Việt Nam ngủ, đang nhiều biến động dữ dội. Dân chúng hôm qua xuống đường khởi đầu cuộc "đấu tranh này là trận cuối cùng".
Chi viện cho Sài Gòn 300 người là chủ trương của ai?
Đây là câu hỏi cần trả lời, để biết bản chất vấn đề của sự xào xáo mấy hôm nay. Tôi tìm hiểu thì ra kết quả sơ bộ như vầy:
Y Bộ lệnh chi viện. Chi phí đưa đón hai đầu cho hơn 300 người do một tập đoàn bất động sản tài trợ, chi phí bay vô Sài Gòn do hãng bay bỏ ra, chi phí ăn ở khách sạn do một hãng du lịch đài thọ.
Tôi chú ý thấy câu hỏi: “Sài Gòn có thực sự cần chi viện người chưa?” Ở đây có hai vấn đề:
Thời gian trước, khi nước Mỹ và châu Âu lâm vào cơn khủng hoảng trầm trọng vì virus Vũ Hán, số lượng người mắc bệnh lên con số triệu và số người chết hàng trăm ngàn. Bạn bè tôi ở các nước bên ấy chấp nhận giam mình trong nhà hàng tháng trời để trốn dịch.
Và ai cũng than. Anh bạn thân của tôi ở Paris chat với tôi hàng ngày bảo rằng không đọc báo, không xem truyền hình nữa vì càng xem càng rối. Tôi khuyên anh là cần phải theo dõi truyền thông mới biết tình trạng của dịch mà đối phó và lo liệu cuộc sống hàng ngày của mình chứ. Anh ta trả lời, thì toa cứ ở trong tình trạng của moa thì mới hiểu.
Giờ đây, dịch bệnh đang căng thẳng ở Việt Nam và cao điểm ở Sài Gòn thì tôi mới hiểu hết ý của anh.
Dịch vi rút Vũ Hán, ở khía cạnh nào đó có tác dụng làm cho người ta quên. Quên nhiều thứ ở trên đời khi chỉ chăm chăm vào nó.
Ngày lễ trọng của nhà báo quốc doanh chẳng hạn, vừa mới tíu ta tíu tít, hớn ha hớn hở, nhắc nhau “mắt sáng bút sắc lòng trong”, chưa trôi được 4 hôm đã quên tiệt, chẳng ai nhắc tới nữa. Có nhẽ chỉ còn mình tôi, cũng chả phải duyên nợ gì, mà chỉ bởi đã hứa sẽ có phần tiếp theo.
Cứ sổ toẹt ra thế này, ở đâu có tự do báo chí thì có, chứ xứ này thì không.
Công ty mẹ Next Digital sáng qua thông báo Apple Daily sẽ đình bản trễ nhất là thứ Bảy, nhưng chỉ vài giờ sau tờ báo thông báo trên trang web ngưng xuất bản từ hôm nay. Mark Simon, cánh tay phải của nhà sáng lập Lê Trí Anh (Jimmy Lai) giải thích : « Tất cả tài khoản ngân hàng của chúng tôi đều nằm trong tay chính quyền, nên không thể trả lương nhân viên, làm tròn nghĩa vụ tài chính với các nhà cung cấp và người bán báo. Trong khi luật Hồng Kông cấm tiếp tục sử dụng nhân công nếu không có tiền trả lương ».
Tivi mậu dịch tối 15.6 chương trình thời sự đã dành khá nhiều thời gian cho cái việc xưa nay của nó: Khen ngợi, tô hồng, tâng bốc, nói lấy được, cả vú ấp miệng em.
Các nhà duy vật cộng sản luôn rao giảng phải tôn trọng sự thật khách quan, xem đó là thước đo chân lý. Nhiều ông bà còn ra vẻ ta đây thông kim bác cổ, đọc rộng hiểu nhiều, trích dẫn câu nói của thi sĩ vĩ đại người Đức Goethe “Lý luận chỉ là màu xám, còn cây đời mãi mãi xanh tươi”.
Tuy nhiên, như cách nói của người Nam Bộ, “dzậy mà không phải dzậy”.
Nguyễn Phương Hằng từng gây nên hiện tượng truyền thông, nay lại khởi sử dụng công cụ pháp quyền để bảo vệ danh dự nhân phẩm của mình. Bằng việc khởi kiện một cơ quan báo chí tầm "khai quốc công thần", liên quan đến một bài báo.
Chưa biết diễn biến sẽ đến đâu, nhưng hoan nghênh việc công dân thông qua tòa án để tự bảo vệ mình, giống như công dân ở các nước có nền pháp trị.
Hoan nghênh bởi các lẽ sau:
