Đức Hiển - Tiễn biệt người soạn thảo bộ luật hình sự 1999

Mình đọc ông lần đầu năm 1992. Với sinh viên Luật, tên ông khá quen thuộc bởi là đồng tác giả của nhiều giáo trình, trong đó có môn xương sống của ngành luật: Lý luận chung về Nhà nước và Pháp Luật.

Có thời gian, mình là một trong những nhà báo từng phỏng vấn ông và đưa tin nhiều nhất về các hoạt động của ông: Quản lý ngành tư pháp và hoạt động lập pháp.

Lần gặp đầu tiên ngoài đời là tháng 1-1998, khi ông là Bộ trưởng. Mình phỏng vấn ông tại Hội nghị Tư pháp toàn quốc ở Đà Nẵng.

Cùng thời với Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Trịnh Hồng Dương, đồng hương Nghệ Tĩnh, cùng học luật ở Liên Xô. Nhưng nếu Chánh án Dương khá khắc kỷ thì ông Nguyễn Đình Lộc cởi mở hơn nhiều. Tóc chải ngược, mắt như cười và rất chịu bộc lộ và tranh luận.

Có một thời gian, mình ở ké nhà khách Bộ Tư pháp ở 25A Cát Linh. Gọi là nhà khách nhưng nó là mấy phòng trong cùng khu nhà làm việc, gần phòng ông. Qua phòng phỏng vấn ông, ông bảo: Cậu như hàng xóm của lãnh đạo Bộ nhỉ ?

Bộ Luật Hình sự 1999 mà ông là trưởng ban soạn thảo, vào thời điểm đó, là một bước tiến lớn trong việc hoàn thiện bộ công cụ pháp lý hữu hiệu để phòng chống tội phạm, bảo vệ các khách thể, khắc phục được rất nhiều những bất cập. Ông Lộc vào hội trường Ba Đình và rành mạch tranh luận từng chữ với các đại biểu là chuyên gia. Rất hiếm khi - mình nhớ không lầm là không thấy - ông xin lùi lại để giải trình sau các thắc mắc về một điều khoản bất kỳ trong dự thảo.

Bộ Luật hình sự 1999 còn đặc biệt ở chỗ, nó bắt kịp xu hướng quốc tế về chính sách hình sự chứ không khu biệt như trước đó. Vì vậy tạo tiền đề quan trọng cho việc tăng cường hợp tác quốc tế trong đấu tranh phòng, chống tội phạm, nhất là các tội phạm mang tính quốc tế, tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia như tội phạm về ma túy, mua bán người, rửa tiền, khủng bố, tài trợ khủng bố, điều mà các văn bản hình sự trước đó không có được.

À thế nhưng ông cha đẻ của Bộ Luật hình sự 1999 vẫn bị trộm viếng như thường. Nhà ông Lộc là hàng xóm với ông Trịnh Hồng Dương. Có lần ông Dương thấy đứa trộm nó bắt con chó cưng nhà ông Lộc nhưng la lên thì nó vù xe chạy mất.

Tháng 9 năm 2002, một bữa ông Nguyễn Đình Lộc chủ động gọi cho mình. Khi đó ông vừa có quyết định hưu, đang bàn giao cho Bộ trưởng mới là ông Uông Chu Lưu. Hai ông muốn nghe mình với tư cách phóng viên có nhiều năm theo dõi Bộ về những vấn đề liên quan báo chí, truyền thông. Và ông Nguyễn Đình Lộc gọi cho lãnh đạo Sở và Tổng biên tập điều mình ra Hà Nội một tuần.

Hai hôm sau, mình nói những ý kiến có thể tham vấn thì cũng đã nói hết. Mình đã hết thường trú Hà Nội, không trực tiếp theo dõi đưa tin về Bộ. Vì thế Bộ trưởng có thể tham vấn người khác ở tại chỗ sẽ hiệu quả hơn, và giới thiệu một đồng nghiệp đàn anh với Bộ trưởng Uông Chu Lưu.

Đó là lần cuối mình gặp ông, sau này thì còn vài lần gặp trên tivi. Rồi ông - vì nhiều lý do - vắng hẳn trên phương tiện truyền thông chính thống.

Có những cái tên sẽ gắn với một giai đoạn nào đó của cuộc đời bạn, do công việc, học hành. Với mình, tên của ông quen thuộc với mình từ những ngày đầu là sinh viên Luật đến khi trở thành một nhà báo.

Xin tiễn ông, Tiến sĩ Luật, nguyên Bộ trưởng Tư pháp Nguyễn Đình Lộc, cha đẻ của Bộ Luật hình sự 1999.

NGUYỄN ĐỨCHIỂN 24.01.2021 (Tựa bài do Thụy My đặt)