GS Nguyễn Văn Tuấn - Tại sao người Việt trên thế giới quan tâm đến bầu cử ở Mỹ ?

Nhiều bạn thắc mắc là tại sao những người Việt thuộc thế hệ 'thuyền nhân' (boat people) quan tâm đến cuộc tổng tuyển cử ở Mỹ vừa qua, dù những người này không phải là công dân Mỹ. Câu trả lời nằm ở thời tị nạn vào cuối thập niên 1970s và thập niên 1980.

Đại Ân Nhân

Nếu bạn là 'thuyền nhân' vượt biên khỏi Việt Nam vào thời đó, cái nước mà bạn trông chờ nhứt là Mỹ. Chỉ Mỹ. Mỹ là nước điều tàu hải quân, thậm chí có khi cả tàu ngầm, để cứu vớt thuyền nhân trên Biển Đông trong những ngày thê thảm đó. Trong khi nhiều tàu hàng của các nước Âu châu và Á châu bỏ mặc thuyền nhân, thì tàu hàng của Mỹ lại cứu người Việt. Cái ơn đó nhiều nhiều đời sau thuyền nhân Việt Nam vẫn không quên.

Khi lên trại tị nạn ở các nước Đông Nam Á, Mỹ cũng là nước 'chủ trì' công cuộc định cư ở các nước thứ ba. Ở Thái Lan, bất kể bạn đi nước nào, việc đầu tiên bạn phải làm là khai báo với Liên Hiệp Quốc và tòa đại sứ Mỹ. Khai báo với Liên Hiệp Quốc thì dễ hiểu, nhưng tại sao khai báo với Mỹ? Lý do là Mỹ muốn tìm lại đồng minh của họ ở miền Nam và tìm cách giúp đỡ họ và gia đình. Lý do thứ hai là nếu các nước khác không nhận thuyền nhân, thì Mỹ là nước sau cùng sẽ nhận họ. Mỹ như là một cái địa chỉ sau cùng và lo hết.

Mỹ là nước nhận nhiều người tị nạn Việt Nam nhứt so với các nước khác. Tính từ 1975 đến 1995, đã có gần 755 ngàn người rời Việt Nam với tư cách tị nạn (refugee). Trong số này, 424.5 ngàn người (56%) được Mỹ nhận định cư [1]. Một số nước nhận tương đối nhiều là Úc (111 ngàn), Canada (103 ngàn), Pháp (27 ngàn), Đức (16.8 ngàn), Anh (19 ngàn), Tân Tây Lan (gần 5 ngàn). Nói chung, Mỹ là nước mở rộng vòng tay đón người tị nạn, và đa số các nước còn lại là các nước nói tiếng Anh.

Hiện nay thì đã có hơn 2 triệu người Việt định cư ở Mỹ. Các cộng đồng người Việt tị nạn ở các nước như Úc, Canada, Anh, Tân Tây Lan xem Little Sài Gòn bên California như là 'thủ đô' của người tị nạn.

Mỹ còn là nơi đến của thế hệ thứ hai người Việt ở nước ngoài. Không ít người sanh ra và lớn lên ở Úc, Tây Tây Lan, Canada khi tốt nghiệp đại học họ vẫn tìm đến Mỹ như là mảnh đất của cơ hội, là nơi để thi thố tài năng. Ngay cả người Úc ở Úc vẫn xem Mỹ là mảnh đất của cơ hội, nên rất nhiều nghiên cứu sinh ở Úc sau khi tốt nghiệp đều nghĩ đến Mỹ như là nơi để lập nghiệp.

Do đó, như có thể thấy Mỹ đối với thuyền nhân hay người tị nạn Việt Nam là một Ân Nhân. Hay có người nói là 'Đại Ân Nhân' thì cũng không quá đáng. Nếu không có sự giúp đỡ của Mỹ sau 1975 thì chúng ta không có một cộng đồng người Việt tương đối mạnh ở hải ngoại như hiện nay. (Cái cộng đồng này hàng năm đóng góp hơn 10 tỉ USD 'tiền tươi' cho Việt Nam). Có thể nói rằng người tị nạn, bất kể họ đang định cư ở đâu, có một mối ân tình đậm đà và sâu sắc với Mỹ. Thành ra, không ngạc nhiên khi nhiều người Việt thế hệ tôi dù không phải là công dân Mỹ nhưng vẫn quan tâm theo dõi bầu cử ở Mỹ.

Bảo thủ và ghét cánh tả

Trong lần bầu cử vừa qua, nhiều người ngạc nhiên về sự ủng hộ của người Việt dành cho đảng Cộng Hòa và ông Trump. Thật ra, tôi ngạc nhiên khi có người thấy ngạc nhiên về xu hướng đó!

Có lẽ họ không biết gì về lịch sử người tị nạn? Người tị nạn và boat people Việt có truyền thống ủng hộ phe bảo thủ từ lâu. Ở Mỹ, họ ủng hộ đảng Cộng Hòa; còn ở Úc họ ủng hộ đảng Tự Do; đều là đảng của phe bảo thủ, hữu khuynh. Họ (người tị nạn) rất ghét những nhóm tả khuynh được coi là đạo đức giả. Ghét cay ghét đắng từ trước 1975… Nói họ khinh bỉ nhóm tả khuynh cũng không sai. Tất cả những người bạn của tôi thời tị nạn đều không ưa phe tả khuynh. Do đó, đa số họ bầu cho Cộng Hòa thì chẳng có gì ngạc nhiên.

Trong lần bầu cử vừa qua, có tin cho rằng ông Biden từng không ủng hộ người tị nạn Việt Nam định cư ở Mỹ, nên càng làm cho người tị nạn nghiêng hẳn về phe ông Trump. Thật ra, tôi nghĩ thông tin đó có vẻ oan cho ông Biden. Đúng là ông Biden không bầu cho cái đạo luật giúp đỡ người tị nạn Đông Dương vào năm 1975 (do phe Dân Chủ đề xướng). Nhưng thời gian đó ông ấy có vấn đề gia đình (vợ con qua đời vì tai nạn xe) nên ông chẳng có bầu cho bill nào cả, chớ không phải chỉ bill yểm trợ người tị nạn. Nhưng cộng đồng người Việt chỉ tiếp nhận tin phần đầu, và làm cho cảm tình của họ dành cho ông Biden bị sứt mẻ.

Có người (như Nguyễn Thanh Việt) lý giải rằng vì người Việt quen thói gia trưởng và tôn ti trật tự nên họ ủng hộ Trump. Tôi thì nghi ngờ giả thuyết này. Không phải vì gia trưởng đâu, mà vì cái ethics của người Việt gần với Trump và Cộng Hòa hơn là Dân Chủ.

Tôi nghĩ người Việt (ít ra là thế hệ tị nạn) ngoài Việt Nam ra, họ rất yêu nước Mỹ và mang ơn Mỹ thời Reagan (Cộng Hòa). Tôi chứng kiến trong các thành viên gia đình mình bên Mỹ. Tôi nhớ hoài một đứa cháu gái lúc đó mới 10 tuổi, nó hỏi tôi rằng Úc có xe hơi không, có tivi không, có xa lộ không, v.v…và khi nghe câu trả là YES tất cả, nó thản nhiên thốt lên rằng "Anyway, America is Number One. Is that right uncle?" (Nước Mỹ là số 1, phải vậy không bác?) Cái khẩu hiệu "America First" của ông Trump vực dậy cái tâm Lý Nước Mỹ là Số 1 ở nhiều người Mỹ bảo thủ.

Giữa người bảo thủ và phe Dân Chủ bên Mỹ, ai tự hào về nước Mỹ hơn? Điều hết sức ngạc nhiên là chỉ có 47% người Mỹ cực kỳ tự hào là người Mỹ (theo Gallup 2018). Nhưng khi phân tích chi tiết thì thấy hai xu hướng rất thú vị: trong khi 74% người theo phe Cộng Hòa cực kỳ tự hào mình là người Mỹ, thì chỉ có 32% người theo phe Dân Chủ cực kỳ tự hào! Tính từ 2013 đến 2018, tỉ lệ rất cực kỳ tự hào là người Mỹ ở người theo phe Dân Chủ chưa bao giờ qua con số 60%, mà chỉ dao động trong khoảng 32 - 56%) [2].

Rất khó hiểu tại sao người theo phe Dân Chủ ít tự hào mình là người Mỹ hơn phe Cộng Hòa. Có thể họ nghĩ Mỹ có quá nhiều bất cập, xấu xa, tội lỗi chăng? Tôi nghĩ Mỹ có nhiều vấn đề, nhưng Mỹ vẫn là ngọn hải đăng của thế giới. Mỹ có kỳ thị chủng tộc? Yes, nhưng hạng kỳ thị ở Mỹ (hạng 13) vẫn tốt hơn Úc (hạng 24), hay Anh (44) [3]. Theo phân tích này [4] thì Mỹ ít kỳ thị hơn Việt Nam.

Nói tóm lại, người tị nạn Việt Nam, dù đang định cư ngoài Mỹ, rất quan tâm đến bầu cử bên Mỹ, vì họ (có cả tôi) thọ ơn nước Mỹ và người Mỹ trong giai đoạn khó khăn nhứt. Tôi nghĩ người Việt tị nạn ủng hộ đảng Cộng Hòa vì họ yêu nước Mỹ và triết lý của đảng Cộng Hòa (ví dụ giảm thuế, thị trường tự do, quân sự, chống phá thai, hạn chế công đoàn) gần với cái ethics của người tị nạn, và vì họ là thuộc thành phần bảo thủ (conservative) và ghét phe cánh tả trong đảng Dân Chủ.

---

[1] Số liệu UNHCR

[2] In U.S., Record-Low 47% Extremely Proud to Be Americans

[3] Racial Discrimination Survey

[4] Racism in Australia: Where does Australia rank in the world for racism? 

TB: Có tin cho rằng Mỹ từng gây áp lực lên các nước như Anh nhận người tị nạn. Khi số người tị nạn tăng cao, Bà Thatcher lúc đó là Thủ tướng Anh miễn cưỡng nhận người tị nạn Việt Nam. Bà ấy có lần đề nghị là nên mua một hòn đảo ở Thái Bình Dương để định cư người tị nạn Việt Nam, nhưng ông Lý Quang Diệu dứt khoát không chịu. Lý do ông Lý không chịu là vì ông sợ người tị nạn miền Nam với khả năng kinh tế và tri thức sẽ cạnh tranh với Singapore về kinh tế và là mối đe doạ cho Singapore.

GSNGUYỄN VĂN TUẤN 25.01.2021