Radio hiệu Orionton của Hungary thời xưa. |
Với dân chúng miền Bắc, suốt bao nhiêu năm,
nguồn thông tin duy nhất là đài phát thanh của nhà nước (Đài tiếng nói Việt
Nam) bởi báo chủ yếu chỉ dành cho cán bộ, cơ quan nhà nước.
Báo Nhân Dân, báo Quân Đội, báo của đảng
bộ các địa phương được phát đến từng cơ quan, từng cán bộ to, họ không phải bỏ
tiền mua bởi tiền chi phí cũng lấy từ ngân sách. Dân chỉ có quyền đóng tiền mua
báo cho cán bộ chứ không có quyền đọc. Muốn đọc phải bỏ tiền túi ra mua. Mà
cũng may cho đám dân đen, đọc lắm thứ báo chí ấy vào lại không mụ mị cả người,
biết bao giờ mới tỉnh.
Vậy thì chỉ còn cách nghe đài. Không
nghe đài thì mù tịt, mà nghe đài lại chỉ biết thông tin một chiều, kiểu "ta
thắng địch thua", xuân đã đến rồi hối hả tương lai, đời vui đó tiếng
ca đoàn kết, đường ra trận mùa này đẹp lắm… Nghe mãi phát chán, lòng tin cạn
dần.
Hồi bé tôi có nghe chuyện cụ Thấn ở làng
tôi, cụ thái mấy thúng khoai lang để sáng mai phơi vì buổi tối nghe đài dự báo
thời tiết rằng sáng hôm sau sẽ nắng to, nhưng hóa ra mưa rào, mưa suốt ngày,
khoai đã thái không phơi được bị ủng, thối. Cụ ra giữa sân chửi cái đài ngày
nào cũng bắt cụ nghe những tin một chiều, cả cái bản tin thời tiết cũng sai, cụ
mắng “cha bố mày nhé, từ nay ông không thèm nghe, thèm tin mày nữa, ông chỉ
còn tin mỗi cái tút tút của mày thôi” (tút tút là tín hiệu báo giờ lúc 6
giờ sáng, 12 giờ trưa, 6 giờ tối, khi báo giờ thì phát ra 5 âm tút, 1 âm tít
kéo dài).
Nhưng không tin đài, không tin vào thông
tin nhà nước dạng như vậy chỉ là những kết quả nhẹ. Thực tế thì nghiêm trọng
hơn nhiều.
Dân chúng nghe đài, mỗi ngày nhà nước
phát ba buổi: đầu sáng, giữa trưa, chiều muộn và tối. Ngoài nghe tin thời sự
“ta thắng địch thua” như đã kể ở trên, thì được nghe ca nhạc, hát chèo,
nghe các chương trình đọc truyện đêm khuya, kể chuyện cảnh giác, buổi trưa
thường có dạy hát kiểu “rế móc đơn, si móc kép, dấu nặng đen, gạch nhịp”…
Nhu cầu thông tin của dân chúng thời ấy
nói chung cũng đơn giản, chả cần biết nhiều làm gì cho mệt đầu. Hôm nào có sự
gì đặc biệt thì tập trung ở sân ủy ban hoặc sân kho hợp tác xã để nghe đọc báo,
nghe cán bộ huyện về phổ biến nội dung này nọ. Cũng chủ yếu là đám thanh niên
tới nghe, còn trẻ con thì đến vui đùa bởi thường đốt đèn măng xông sáng lắm,
chứ nông dân lớn tuổi như thày bu tôi chả mấy khi dự do buổi tối vẫn đầy việc,
xay thóc giã gạo, nấu cám lợn, vò lúa, rửa khoai…
Tôi lại nhớ tối 3.9.1969 ông Quảng chủ
nhiệm Hợp tác xã HTX (nông nghiệp) (là bố của ông Thiếu chủ tịch xã Thụy Hương
quê tôi bây giờ) nhắc các đội trưởng sản xuất tập trung hết cả dân chúng tới
sân hợp tác nghe cấp trên phổ biến thời sự đặc biệt. Nhà tôi ngay sát sân kho
nên tôi cũng ra hóng. Ông cán bộ huyện thông báo rằng Bác Hồ đang bị ốm nặng,
bà con nên bình tĩnh, Bác đang chữa ở bệnh viện Việt Xô có nhiều bác sĩ Liên Xô
tài giỏi sang chữa, thế nào cũng khỏi. Ông còn nhắc đi nhắc lại Bác chỉ ốm thôi,
trung ương đã khẳng định như vậy.
Ai dè, sáng hôm sau, ngày 4.9, mới sáng
sớm cái loa kim trên tường đã đọc bản tin đặc biệt thông báo vị lãnh tụ kính
yêu từ trần lúc 9 giờ 47 phút ngày 3.9. Nhiều người khóc rưng rức. Hóa ra ông
cán bộ huyện kia cũng không biết cụ đã mất, hay là ông ấy nói dối mình. Về sau
thì lại tá hỏa, có tin xì xào rằng cụ mất từ hôm 2.9 kia, ngay ngày Quốc khánh.
Vậy ông cán bộ huyện cũng bị lừa chứ không phải chỉ đám dân cổ cày vai bừa. Sự
thực ấy phải mấy chục năm sau chính quyền mới thừa nhận. Họ thông tin, họ nói
dối như thật, nhưng dám dối cả ngày mất của cụ Hồ thì không thể nào hiểu nổi.
Hồi đó, đi đâu cũng thấy người ta kẻ lên
tường những câu khẩu hiệu nhắc nhở dân chúng rèn luyện lập trường cách mạng,
cảnh giác trước âm mưu của kẻ thù, bọn đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai. Tôi nhớ
trên bức tường chính nhà HTX mua bán, anh Hạ (anh họ tôi, bị gù lưng nhưng rất
khéo tay, viết chữ rất đẹp, vẽ giỏi) đã nắn nót câu khẩu hiệu thơ rõ to: “Nghe
đài đọc báo của ta/Đừng nghe đài địch bàn ra tán vào/Tin đài tin báo của
ta/Đừng nghe tin địch ba hoa nói càn”. Tôi đứng xem anh kẻ chữ, hỏi anh thôn
Trà Phương mình có ai nghe đài địch đâu, làm gì nhà nào có đài mà nghe, anh Hạ
cười bảo thì cứ viết thế.
Thực ra cũng vài người sắm được đài
(radio hồi ấy gọi là đài), là mấy vị đi thoát ly làm ăn ngoài Phòng (Hải Phòng)
hoặc cán bộ xã. Ông Ngân cán bộ Ban Tổ chức chính quyền thành phố có hẳn cái
đài Orionton của Hungary to bằng nửa vỏ thùng bia 333 bây giờ, còn ông Tế anh
họ tôi làm Phó chủ nhiệm HTX có cái đài Xianmao Trung Quốc, mấy nhà xóm trong
làm ăn khá giả về sau cũng sắm được đài. Chủ yếu cho nó oách chứ có nghe mấy.
Thấy bảo ở trên huyện có những ông đi
làm đeo hẳn chiếc Orionton nặng xệch cả người. Nhiều khi sắm được đài nhưng
không có pin nên chỉ làm cảnh. Pin là thứ hàng phân phối cho cán bộ, còn dân
chúng muốn mua pin để lắp đèn pin chiếu sáng phải mua ngoài chợ đen, giá tới 3
đồng/cặp (giá phân phối chỉ có 5 hào/cục). Hồi ấy rặt pin đại loại nhãn hiệu
Con thỏ của nhà máy pin Văn Điển, vỏ giấy, rất mau hết pin; pin của Trung Quốc
hiếm lắm, vỏ kim loại, xài rất bền, chỉ cán bộ to mới mua được.
Công nhận thời ấy hàng Trung Quốc cực kỳ
tốt, bền, đẹp. Chẳng hạn xe đạp Phượng Hoàng hoặc Vĩnh Cửu, bút máy Kim Tinh,
bát và chậu tráng men, vải kaki Tô Châu. Tôi hồi sinh viên có cái bát sắt tráng
men Thượng Hải dùng suốt mấy năm mà chả sứt mẻ gì, có lần sẩy tay rơi từ tầng
ba nhà C2 ký túc xá Mễ Trì xuống đất, vội chạy xuống nhặt lên thấy vẫn y
nguyên, khiếp thật. Còn cái quần bộ đội vải kaki Tô Châu ông anh tôi đi bộ đội,
lúc vào Nam năm 1970 để lại cho thằng em, tôi mặc mãi tới cuối năm 1973 mới
rách, màu chưa phai.
Đài địch mà nhà nước cấm nghe là đài
BBC, đài Gươm thiêng ái quốc, đài Tiếng nói Hoa Kỳ. Ông nào nghe đài địch mà bị
phát hiện thì kể như toi đời. Cán bộ bảo rằng chỉ có quân phản động mới nghe
đài địch. Sợ nhà nước bắt nhưng nhiều ông nghiện đài địch quá chịu không nổi,
tới giờ đài BBC tiếng Việt phát phải chui vào chăn nghe, chỉ dám mở lí nhí, nhờ
con cháu trông chừng nếu có ai tới thì dặng hắng vài tiếng làm hiệu.
Chính quyền cấm gắt gao lắm bởi mấy đài
đó thường phát tin tức về đánh nhau ở miền Nam, bộ đội bị chết bị thương ra
sao, chiến trường khốc liệt thế nào. Đài Gươm thiêng ái quốc tối nào cũng phát
chương trình “Sinh Bắc tử Nam” liệt kê tên tuổi, quê quán bộ đội miền
Bắc bị chết trận, chết ngày nào, trận nào, chôn ở đâu… Dân chúng mà nghe mấy
đài ấy dễ mất tinh thần, mất lập trường cách mạng, rồi lấy ai vào Nam chiến đấu.
Phải cấm tiệt.
NGUYỄN THÔNG 04.09.2018
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire
Remarque : Seul un membre de ce blog est autorisé à enregistrer un commentaire.