“Phim muốn "kể câu chuyện từ nhiều phía…rất nhiều trải nghiệm của người Việt Nam trong cuộc chiến" nhưng đã phỏng vấn rất ít người từ phía VNCH, mà cuộc chiến xảy ra căn bản là ở Miền Nam Việt Nam.”
Chúng
tôi cũng đã xem và tham gia phim Cuộc
Chiến Mười Ngàn Ngày (The Ten Thousand Day War) của Michael Maclear được
chiếu năm 1980.
Bộ
phim 26 giờ đó còn dài hơn phim 18 giờ của Ken Burns và Lynn Novick.
Với
những kinh nghiệm cá nhân và sưu tầm nhiều năm, nhất là từ tài liệu The
Pentagon Papers dài 7,000 trang, được giải mật ngày 13/06/2011, chúng tôi đã
viết về giai đoạn Mỹ mang quân vào Việt Nam trong cuốn sách 'Khi Đồng Minh Nhảy Vào' (KĐMNV) với gần
900 trang gồm nhiều tài liệu gốc, xuất bản năm 2016.
Năm
phần đầu bộ phim của Ken Burns và Lynn Novick nói về cùng một thời điểm như
cuốn 'Khi Đồng Minh Nhảy Vào', từ
thập niên 40 tới cuối 1967. Cách bố cục cũng giống, nhưng với những tựa đề có
kịch tính.
Thí
dụ như tựa đề cho Tập 2: Dòng Sông Styx
(The River Styx) rất hấp dẫn vì Styx là một dòng sông
trong thần thoại Hy Lạp nói đến ranh giới giữa trái đất này và thế giới bên kia
hay cõi chết. Nó cũng còn có ý nghĩa như địa ngục.
Từ
Tập 3 tới Tập 5 hầu hết chỉ chiếu lại những trận chiến lớn: An Khê, (trận đầu
tiên), Plei Me, Ia Drang, Pleiku, Bình Giã, Đồi 1338, Đồi 875. Đây là những
trận đã được chiếu nhiều lần trong các phim Mỹ về chiến tranh Việt Nam.
Cái
mới là có những câu chuyện thương tâm hơn, đau đớn hơn của những người quân
nhân Mỹ và gia đình của họ.
So với phim của Michael Maclear, những
hình ảnh trong phim này cũng không có gì mới lạ. Tuy nhiên phim được làm sống
động hơn, rất ấn tượng nhờ áp dụng kỹ thuật mầu sắc, ca nhạc, âm thanh tân tiến
cùng với nhiều cuộc phỏng vấn những người tham chiến và cách dẫn giải của các
bình luận gia.
Trong khuôn khổ giới hạn của bài này,
chúng tôi tập trung nhiều hơn vào hai phần đầu vì ba phần sau hầu hết là chiếu
lại những trận chiến lớn như đã đề cập.
Trên mạng BBC Tiếng Việt có bài
tường thuật về buổi giới thiệu cuốn phim ở Sàigòn. Cuối phần trả lời các câu
hỏi, đạo diễn Lynn Novick tóm tắt về bộ phim:
"Chúng
tôi muốn biết cái gì đã xảy ra ở nơi đây … mô tả thực tại, chiến tranh, chiến
trường, sự chết chóc, sự hy sinh…Chúng tôi cố gắng không phán xét. Chúng tôi
nói về những trải nghiệm tối tăm nhất trong cuộc đời nhân vật. Chúng tôi cố
gắng trung thực với những bi kịch, kể câu chuyện từ nhiều phía, và tìm cách thể
hiện rất nhiều trải nghiệm của người Việt Nam trong cuộc chiến."
Hai nhà làm phim cho rằng: khác với
vô số tài liệu và phim ảnh về cuộc chiến đã có trước đây chỉ trình bày những gì
người Mỹ làm, hay những chiến trận hay đau khổ của người Mỹ (như phim Apocalypse Now hay Platoon), phim The Vietnam
War sẽ cho cử tọa biết thêm nhiều về những biến cố, những câu chuyện về
thân phận cá nhân xảy ra cho người Việt Nam, được kể lại trong các cuộc phỏng
vấn từ mọi phía, với các tham dự viên người Việt ở cả hai phía Miền Bắc và Miền
Nam Việt Nam.
Dù đã có một chiến lược tiếp cận rất
hay và đầy tính cách con người, bộ phim có nhiều khuyết điểm.
Sau đây là những thí dụ:
Hai nhà đạo diễn Ken Burns và Lynn
Novick nói là "không phán xét"
nhưng thực ra là có phán xét một cách thầm kín.
Thí dụ như đoạn phim Mỹ chiến đấu trong những năm 1966-1967 được lồng vào đoạn
phim hình ảnh trong cuộc chiến khốc liệt của Pháp trong thập niên 40-50.
Như vậy là coi người lính Mỹ cũng
giống như người lính Pháp: áp bức, tàn bạo? Và rồi Mỹ cũng sẽ lặp lại những sai
lầm của thực dân Pháp?
Phim phán xét về TT Ngô Đình Diệm:
"Ông
là con người tàn nhẫn, không tin ai ngoài gia đình, lanh lợi, tháo vát, biết
khai thác những yếu điểm của đối phương."
Rồi họ gán cho ông một biệt hiệu: "Đấng Cứu thế không có thông
điệp."
Phán xét này ngược hẳn với đánh giá
của tờ New York Times năm 1957, gọi
ông Diệm là "một người giải phóng Á
Châu", hay tuần báo Life:
"Con người cứng rắn và như phép lạ của Việt Nam", hay Nghị sĩ
Jacob Javits (tiểu bang New York): "Ông
là một trong những anh hùng của thế giới tự do."
Nghị
sĩ Mike Mansfield thì từng ca ngợi ông Diệm:
"Công trạng ngăn chặn
được xâm lăng của Cộng sản ở Việt Nam, và vì vậy ở cả Đông Nam Á, là do sự
quyết tâm, can đảm, trong sạch và chính trực của Tổng Thống Diệm, một người đã
chứng tỏ khả năng rất cao trước những khó khăn thật là to lớn."
Năm
1961, Phó Tổng thống Johnson đi xa hơn, gọi ông Diệm là "Winston Churchchil của Đông Nam Á".
Phim
muốn "kể câu chuyện từ nhiều
phía…rất nhiều trải nghiệm của người Việt Nam trong cuộc chiến" nhưng đã phỏng vấn rất ít người từ phía VNCH, mà cuộc chiến xảy
ra căn bản là ở Miền Nam Việt Nam.
Thời giờ dành cho những người này
cũng rất vắn vỏi, coi như chỉ qua loa để gọi là có phỏng vấn. Đâu là những hình
ảnh và câu chuyện của những người quân nhân anh dũng của VNCH? Đâu là những
hình ảnh vợ con của họ sống trong cảnh khó khăn, cô đơn ở thôn quê Miền Nam,
chờ mãi không thấy chồng về?
Thiên tả và chống VNCH?
Về phía các bình luận gia thì Neil
Sheehan (ký giả thiên tả, cực lực chống đối chính
phủ VNCH) là một trong những diễn giả chính của phim. Không thấy có phỏng vấn
những tác giả thuộc thành phần xét lại như Mark Moyar, Lewis Sorley.
Một sai sót lớn: phim đã khai thác
khá dài về Trận Ấp Bắc (1/1963) dựa trên cuốn A Bright Shining Lie (Lời nói dối sáng ngời) của Neil Sheehan, đổ
lỗi cho người chỉ huy quân đội VNCH và ca tụng ông Paul Vann hết lời.
Tác giả Moyar đã thuật lại chi tiết
trận đánh, địa hình địa vật, và quân số hai bên, cũng như diễn tiến trận đánh,
để đi đến nhận xét rất rõ ràng về những dối trá của Paul Vann khi ông cung cấp
thông tin về trận này cho Sheehan ('Khi
Đồng Minh Nhảy Vào', trang 470-472).
Phim không đề cập tới một thực tại
quan trọng ở Việt Nam trong thập niên 40, đó là sự hình
thành của Chính phủ Quốc Gia Việt Nam (QGVN).
Đâu là câu chuyện Đại sứ Nhật
Yokohama đến gặp Hoàng đế Bảo Đại để chuyển giao nền độc lập sau khi lật đổ
Pháp (11/3/1945):
"Tâu
Hoàng Thượng, đêm hôm qua chúng tôi đã chấm dứt chủ quyền của Pháp quốc trên
đất nước này. Tôi được trao nhiệm vụ dâng nền độc lập của Việt Nam cho Hoàng
Thượng."
Có nghĩa là trao độc lập của toàn thể
lãnh thổ gồm cả các hải đảo mà Nhật đã chiếm như Hoàng Sa, Trường Sa. Hoàng đế
Bảo Đại tuyên bố độc lập và thành lập chính phủ Trần Trọng Kim.
Tới lúc ký Hiệp định Geneva chia đôi
lãnh thổ thì chính phủ QGVN đã được 35 quốc gia công nhận. Sau Geneva, chính
phủ VNCH tiếp nối QGVN. Hiệp định Geneva có Trung Quốc ký vào, như vậy là TQ đã
công nhận Hoàng Sa, Trường Sa thuộc về Việt Nam. Đây là một sự kiện quan trọng
giúp cho Việt Nam trong bối cảnh tranh chấp hiện nay ở Biển Đông.
Phim cũng không nói đến bức thư đầu
tiên của lãnh đạo Việt Nam, Hoàng Đế Bảo Đại gửi Tổng thống Truman ngày
18/8/1945?
Nhật vừa trả độc lập, Hoàng đế Bảo
Đại đã viết ngay cho Tổng thống Truman yêu cầu Pháp phải tôn trọng nguyên tắc
bình đẳng giữa các dân tộc và trả lại độc lập cho Việt Nam:
"Thưa
Tổng thống, chế độ thuộc địa không còn thích hợp với chiều hướng lịch sử hiện
tại… Nước Pháp phải vui lòng nhìn nhận điều đó để tránh khỏi thảm họa chiến
tranh trên đất nước chúng tôi."(KĐMNV,
trang 35).
Cùng ngày, ông gửi một tâm thư cho
Tướng Charles de Gaulle: "Nếu các
ngài trở lại… mỗi làng xóm sẽ trở nên một tổ kháng chiến, mỗi người bạn sẽ trở
nên một kẻ thù."
Về phía Chính phủ Việt Nam Dân Chủ
Cộng Hòa, phim có nói tới một bức thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh (với chữ ký của
ông) gửi TT Truman yêu cầu Mỹ ngăn chặn Pháp trở lại và ủng hộ nền độc lập
Việt Nam. Chúng tôi có đăng bản chụp bức thư trong cuốn Khi Đồng Minh Tháo Chạy ở trang 709-710.
Thực ra là có tất cả tới 14 văn thư
và công hàm của ông Hồ gửi Tòa Bạch Ốc và Bộ Ngoại giao Mỹ, yêu cầu ủng hộ nền
độc lập và cứu trợ nạn đói đang hoành hành khắp mền Bắc. Về bức thư được trích
dẫn, người bình luận trong phim (Leslie Gelb) nói rằng thư này không tới tay
tổng thống Truman (có thể với hàm ý là vì vậy cho nên ông Truman không trả
lời).
Điều này là không đúng, vì trong 14
văn thư và công hàm được tóm tắt trong Phụ Lục cuốn Khi Đồng minh Nhảy vào (trang 704-721) có một văn kiện (ngày 17/10/1945)
do chính telex của Tòa Bạch Ốc in lại.
Trong cuốn 'Khi Đồng minh Nhảy vào' chúng tôi có viết:
"Như
vậy là cả hai phía Việt Minh và Quốc Gia đều cầu cứu Mỹ
ngăn chặn Pháp trở lại Việt Nam. Thời gian đó, nạn đói lại đang hoành
hành ở miền Trung và miền Bắc, chết từ 1,5 tới 2 triệu người. Xem như vậy, ta
có thể đặt ra một câu hỏi: nếu như lúc ấy Mỹ đáp ứng yêu cầu của cả hai phe
phái Việt Nam để ngăn chận Pháp và đặc biệt là cứu trợ nạn đói 1945 thì lịch sử
đã ra như thế nào? Liệu có Vietnam War hay không? Mỹ có thể dễ dàng mở một Tòa
Lãnh sự ở Việt Nam để sử dụng số gạo thặng dư quá nhiều của mình để cứu vớt gần
17% dân số Việt nam trong cảnh đói rét. Trong trường hợp ấy toàn dân Việt Nam
sẽ hoan hô Mỹ, và Pháp đã không thể trở lại. "
Đến thời chính phủ VNCH, cuốn phim
nhận định không đúng về việc Mỹ ủng hộ ông Diệm từ ban đầu.
Một bình luận gia (hình như Leslie
Gelb) nói:
"Chúng
tôi muốn giúp xây dựng một chính phủ hợp pháp. Chúng tôi tin vào ông Diệm - hay
cũng là nạn nhân của ông ta."
Đây là nhắc lại bình luận của giới
truyền thông thiên tả mà chúng tôi đã thường nghe/xem trong những năm
1958-1963.
Bây giờ, sau trên nửa thế kỷ, với bao
nhiêu nghiên cứu mới, giải mật, thông tin mới mà phim vẫn còn "kể lại cho trung thực" kiểu
này thì làm sao ta hiểu nổi? Sự thật là ngay từ ban đầu
Mỹ đã không tin vào ông Diệm (xem KĐMNV, Chương 10-11).
Sau đây là những gì đã xảy ra:
Tháng 7, 1954 ông Diệm chấp
chính, thành lập chính phủ;
Tháng 8, 1954 Đại sứ Mỹ Donald
Heath đề nghị về Washington: "Ta phải để ý theo dõi tìm một lãnh đạo khác;"
Tháng 12, 1954: Tướng Collins,
Đặc ủy của TT Eisenhower đề nghị "Mỹ chỉ nên ủng hộ ông Diệm thêm vài ba
tuần nữa thôi."
Đầu tháng 4, 1955 Tướng Collins
đề nghị rõ ràng về 5 bước để loại bỏ ông Diệm.
Cuối tháng 4, 1955 Washington
gửi chỉ thị tối mật: thay thế thủ tướng Diệm.
Như vậy là chỉ nội trong 10 tháng
chấp chính, Mỹ đã muốn lật đổ Thủ tướng Diệm.
Phim cũng không nói đến các thành quả kinh tế, xã hội mà phía Việt Nam Cộng Hòa
đã gặt hái như "5-Năm Vàng Son
1955-1960". Về hành chánh đã có các cán bộ được huấn luyện chu đáo
trong hai thập kỷ bởi Học Viện Quốc Gia Hành Chánh, chẳng thua gì Ecole
Nationale D'Administration của Pháp (nơi sản sinh các lãnh đạo Pháp), các đại
học Luật khoa, Y khoa, nơi sản xuất ra các luật sư, thẩm phán biết đẩy mạnh
truyền thống pháp trị (rule of law) và các bác sĩ làm việc trong bệnh viện thay
thế bác sĩ Pháp.
Miền Nam Việt Nam thực sự đã đặt được
những viên gạch đầu tiên trong các năm 1955-1960 cho mô hình phát triển sau này
của chính Nam Hàn dưới thời TT Park Chung Hee.
Tại sao có chiến tranh Việt Nam - Why Vietnam War?"
Phim
lấy tên là Vietnam War mà lại không
chiếu hình ảnh và phỏng vấn về "Tại sao có chiến tranh Việt Nam - Why Vietnam War?" Đây là thiếu sót rất quan
trọng.
Ví
dụ như TV không thể chỉ chiếu và dẫn giải về cảnh tàn phá, hoang tàn ở Houston và Florida mới đây mà không
chiếu và dẫn giải về lộ trình và tốc độ của con mắt đỏ Harvey và Irma, lồng lộn
xoáy vào từ ngoài đại dương.
Phim
nói mập mờ cho rằng chiến tranh Việt Nam đã leo thang từng
bước vì những tính toán sai lầm của các lãnh đạo kế tiếp nhau ở Washington.
Sự
thực là năm tổng thống (Truman, Eisenhower, Kennedy, Johnson, Nixon) đã tính
toán rất kỹ về quyền lợi của Mỹ như đã được chứng minh rõ ràng trong cuốn 'Khi Đồng Minh Nhảy Vào'.
Tất
cả có tới 7 quyền lợi mà Mỹ muốn bảo vệ ở Biển Đông, mà Việt Nam là "địa điểm chiến lược quan trọng
nhất" như Tổng Tham Mưu Mỹ đã xác định.
'The Vietnam War' thực sự bắt đầu
khi Tổng thống John Kennedy mang quân tác chiến tới Việt Nam. Phim không nói
sự thực về động cơ nào đã đưa ông Kennedy tới quyết định ấy. Lý do đưa quân tác
chiến vào không phải là để "bảo vệ
tự do của nhân dân Miền Nam" mà là vì hai cú sốc.
Thứ
nhất, ngày đăng quang, ông tuyên bố "Chúng
tôi sẽ trả bất cứ giá nào, xốc vác bất cứ gánh nặng nào…để bảo đảm sự sống còn
và sự thành công của tự do."
Nhưng
vừa tuyên bố như vậy thì phải chịu hai cái thất bại liên tục, một ở Lào và một
ở Cuba. Ông tâm sự: "Tôi không thể chấp nhận cái thất bại
thứ ba", cho nên ông tập trung vào Việt Nam.
Thứ
hai, mùa hè 1961 ông bị một cú sốc mạnh khi Lãnh đạo Liên Xô Nikita Khrushchev
thách thức ông tại cuộc họp thượng đỉnh Vienna:
"Tôi muốn hòa bình,
nhưng nếu ông muốn chiến tranh thì đó là vấn đề của ông."
Trở
về Washington, TT Kennedy tâm
sự với James Reston, trạm trưởng của tờ New
York Times tại Washington và là bạn ông
Kennedy:
"Ông
ta đối xử với tôi như một cậu bé con… Ông ta nghĩ rằng vụ Vịnh Con Heo chứng tỏ
là tôi thiếu kinh nghiệm. Có thể ông ta còn nghĩ là tôi ngu nữa. Và có thể quan
trọng nhất, ông ta nghĩ tôi không có gan."
Cho nên Kennedy đã quyết định phản
ứng, chọn Việt Nam làm nơi đọ sức với Liên Xô. Lúc ấy Khrushchev đang thay đổi
chiến lược: chuyển từ trực tiếp đối mặt với Mỹ sang gián tiếp, từ chiến tranh
quy ước tới chiến tranh du kích. Kennedy quyết định: "Việt Nam là đúng chỗ rồi." Ông đôn quân vào Miền Nam.
TT Diệm không đồng ý cho Mỹ mang quân vào
Sau quyết định ấy, cái gì đã xảy ra
tại Sài Gòn thì phim Vietnam War đã
bỏ qua hoàn toàn. Đây là điểm lịch sử cần phải được làm sáng tỏ: Mỹ mang quân vào trái với ý muốn của Tổng thống Ngô Đình Diệm.
Muốn trung thực thì bắt buộc phải chiếu hình ảnh và phỏng vấn về điểm này. Ông
Diệm chỉ yêu cầu - vì chống cộng là quyền lợi hỗ tương của cả hai nước - Hoa Kỳ
yểm trợ phương tiện vật chất, hoặc là hai bên đi tới một hiệp ước quốc phòng
song phương thay vì mang quân đội Mỹ vào.
Sau cùng Mỹ phải tìm hai cớ để đôn
quân vào. Chúng tôi đã nghiên cứu thật kỹ và viết lại cho rõ ràng trong cuốn 'Khi Đồng Minh Nhảy Vào' (chương 15-16):
Lấy cớ huấn luyện quân đội Miền Nam:
Tổng Tham Mưu Mỹ đề nghị "Để thuyết
phục ông Diệm thì hay nhất là lấy cớ đem quân 'vào để huấn luyện', rồi đem một
đơn vị chiến đấu quân vào đóng ở Việt Nam với công tác là giúp thiết lập hai
doanh trại huấn luyện."
Lấy cớ "cứu trợ lũ lụt": Tướng Lionel McGarr, Chỉ huy trưởng cơ
quan viện trợ quân sự MAAG gửi một công điện về Ngũ Giác Đài:
"Trận
lụt rất nặng ở Đồng bằng Cửu Long…nặng nhất kể từ 1937 cho thấy ta có thể dùng
việc cứu trợ lũ lụt để biện hộ cho việc mang quân vào làm công việc nhân đạo,
để rồi có thể giữ quân đội này lại nếu muốn."
Chẳng bao lâu, cố vấn, quân nhân,
CIA, ký giả thiên tả Mỹ tràn lan khắp nơi. Trong cuốn sách A Death in November, tác giả Ellen Hammer kể lại: có lần Tổng thống
Diệm phàn nàn với Đại sứ Pháp Roger Lalouette: "Tôi không bao giờ yêu cầu những người quân nhân này tới đây. Họ
cũng chẳng có cả hộ chiếu nữa."
Phim không nói tới sự kiện là trước
bối cảnh đó, TT Diệm ngỏ ý muốn Mỹ rút bớt cố vấn đi. Đại sứ Pháp Lalouette cho
rằng "lý do chính đưa tới quyết định
của Mỹ loại bỏ ông Diệm là vì vào tháng Tư năm ấy (1963), ông đã toan tính yêu
cầu Mỹ rút cố vấn."
TT Diệm nhìn thấy chân trời tím, muốn
tìm giải pháp hòa bình. Qua Cố vấn Ngô Đình Nhu, ông đã sắp xếp để điều đình về
hiệp thương với Miền Bắc, rồi từng bước tiến tới thống nhất trong hòa bình.
Thời điểm ấy, Miền Bắc đang gặp khủng hoảng về lương thực trầm trọng. Theo
người môi giới giữa hai bên là ĐS Balan là ông Mieczyslaw Maneli, trong Phái
đoàn kiểm soát đình chiến, thì chính phủ Miền Bắc sau cả năm suy nghĩ đã đồng ý
để hợp tác với TT Diệm và Mỹ để đi bước này.
Nhưng Đại sứ Lodge, rồi Bộ trưởng
McNamara và tướng Taylor báo cáo cho TT Kennedy:
"Sự
ve vãn của ông Nhu với ý định điều đình (với Hà Nội) - cho dù là nghiêm chỉnh
hay không đi nữa - cũng đã cho thấy có sự bất tương phùng căn bản đối với những
mục tiêu của Hoa Kỳ."
Về bối cảnh đảo chính, phim chỉ chiếu
cảnh Thượng tọa Thích Quảng Đức tự thiêu, thanh niên biểu tình, không nói gì về
vai trò của các ký giả thiên tả (như Sheehan, Halberstam, Brown, Sully) và quan
chức Mỹ (Harryman, Hillsman, Forrestal, Ball) nhất là Đại sứ Henry Cabot Lodge
(chúng tôi gọi là Đao phủ Henry I) đã đưa tới đảo chính và sát hại TT Diệm.
Biến cố này là điểm ngoặt, dẫn đến
xáo trộn và khủng hoảng chính trị ở Miền Nam trong hai năm tiếp theo. Trước
viễn tượng Miền Nam bị sụp đổ, Tổng thống Johnson mang đại quân vào để yểm trợ.
Cuộc chiến leo thang rất nhanh từ đó, và thương vong, chết chóc cũng tăng lên
rất nhanh từ đó.
Bộ phim có nhiều thiếu sót và sai
sót. Thiếu sót quan trọng nhất trong phần đầu là không đề cập tới trách nhiệm của Mỹ trong cuộc đảo chính và hạ sát Tổng thống
Diệm. Nếu như thay vì đảo chính, Mỹ ủng hộ sáng kiến và đồng hành với
Tổng thống Diệm để tìm giải pháp hòa bình thì liệu Vietnam War xảy ra hay không? Biểu tình nửa triệu người có xảy ra
hay không?
Không đề cập tới những gì đã xảy ra
tại Dinh Gia Long, những bi kịch, hậu quả của những quyết định của Tổng thống
Kennedy, như đem quân vào, đảo chính Tổng thống Diệm thì làm sao đạo diễn Lynn
Novick có thể nói rằng:
"Chúng
tôi muốn biết cái gì đã xảy ra ở nơi đây … mô tả thực tại… trung thực với những
bi kịch, kể câu chuyện từ nhiều phía, và tìm cách thể hiện rất nhiều trải
nghiệm của người Việt Nam trong cuộc chiến?"
Hy vọng rằng trong năm phần còn lại
được bắt đầu chiếu từ ngày 24/9 cuốn phim sẽ đi sâu hơn, cân đối hơn, chính xác
hơn, và công bằng hơn.
Hãy trả lại cho Caesar những gì
thuộc về Caesar!
TS
NGUYỄN TIẾN HƯNG
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, tiến sỹ Nguyễn Tiến Hưng,
Cựu Tổng trưởng Kế hoạch VNCH từ năm 1973 đến 1975, phụ tá về tái thiết của
Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu. Hiện định cư tại Hoa Kỳ, ông đã xuất bản các cuốn
sách Khi Đồng minh Tháo chạy (2005) và
Khi Đồng minh Nhảy vào (2016).
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire
Remarque : Seul un membre de ce blog est autorisé à enregistrer un commentaire.