Bà Diêu Vân Trúc, vị tướng đanh thép

Bà Diêu Vân Trúc tại hội nghị Singapore ngày 01/06/2013.

LND : Xin giới thiệu với bạn đọc ghi chép về Đối thoại Shangri-La của cây bút Sylvie Kauffmann, giám đốc biên tập Le Monde, đăng trên số báo đề ngày 04/06/2013. Cái nhìn của tờ báo uy tín Pháp về đội ngũ « đem chuông đi đánh xứ người » của Trung Quốc chỉ khiến thêm bùi ngùi « trông người lại nghĩ đến ta »…

Bà Diêu Vân Trúc (Yao Yunzhu) 59 tuổi nhưng trông trẻ hơn, đôi mắt lấp lánh sau cặp kính cận gọng vàng, mái tóc ngắn uốn quăn và nụ cười thân mật. Bà nói một thứ tiếng Anh rất chuẩn. Buổi tối, nếu tham gia một bữa tiệc làm việc, bà thường chọn lựa kiểu trang phục mà người Trung Quốc rất thích : một chiếc váy đen với chiếc áo cánh kim sa màu đen.

Ban ngày, bà Diêu mang dáng vẻ có hơi khác : bà mặc đồng phục. Bộ đồng phục gồm áo vét và quần dài - chính là quân phục màu xanh ve chai của Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc, với những ngôi sao mạ vàng trên cầu vai và đầy những huy chương trên ngực. Ban ngày, bà Diêu trở thành thiếu tướng Diêu. Bà có bằng ngoại ngữ và bằng tiến sĩ về « khoa học quân sự ». Chính bà là người được Bộ Tổng tham mưu Trung Quốc chọn lựa để lãnh đạo một nhóm sĩ quan phụ trách việc so gươm với các diễn giả khác trong Đối thoại Shangri-La 2013.

Cuộc hội nghị thường niên về an ninh tại châu Á-Thái Bình Dương, do International Institute for Strategic Studies tổ chức tại Singapore, sau mười hai năm đã trở thành điểm hẹn bắt buộc của các vị Bộ trưởng Quốc phòng và các chuyên gia trong lãnh vực này. Sự tham gia của Trung Quốc, cấp bậc và số lượng các đại biểu của họ mỗi năm đều được các thành viên khác nghiên cứu kỹ lưỡng và phân tích cặn kẽ.

Năm nay, Bắc Kinh gởi đến tướng Thích Kiến Quốc (Qi Jianguo), Phó tổng tham mưu trưởng dẫn đầu đoàn đại biểu – một sự nâng cấp so với năm 2012. Nhưng chính giàn hợp xướng của các sĩ quan được tướng Diêu Vân Trúc dẫn dắt một cách nhẹ nhàng đã gây được ấn tượng. Theo trí nhớ của các nhà Trung Quốc học, thì chưa bao giờ họ chứng kiến một kịch bản như thế.

Chiến lược dựa vào việc phản ứng kịch liệt từng bài diễn văn của mỗi diễn giả quan trọng, trong khoảng thời gian dành cho hỏi-đáp. Theo kiểu Mỹ, kiểu Anh, rất lịch sự, với các câu diễn đạt ngắn gọn, cụ thể. Tấn công thẳng vào mục tiêu, nhưng một cách thoải mái : người ta cảm nhận được phía sau đó là những giờ media training. Việc phản công cũng theo tôn ti trật tự - cấp bậc của các sĩ quan Trung Quốc đứng lên phát biểu tương ứng với sự quan trọng của diễn giả mà họ phải phản bác.

Như vậy cũng là điều tự nhiên khi tướng Diêu Vân Trúc là người khai hỏa vào tối thứ Sáu 31/5, sau bài diễn văn khai mạc của Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Tấn Dũng - mà trong những lời phát biểu không hề giấu giếm sự hoài nghi đối với thái độ của Bắc Kinh tại Biển Đông. « Đâu đó đã có những biểu hiện đề cao sức mạnh đơn phương, những đòi hỏi phi lý, những hành động trái với luật pháp quốc tế, mang tính áp đặt và chính trị cường quyền » - vị lãnh đạo Việt Nam đã dám nói như thế.

Ông vừa mới chấm dứt thì bà Diêu đã giơ tay xin nói : « Ông có thể nêu một ví dụ cụ thể về vi phạm luật quốc tế không ? ». Thận trọng, ông Dũng ẩn náu trong ngôn từ sáo rỗng. Một cách lịch sự, bà ta đã chuyển đi cái thông điệp mà sau đó đô đốc Li Ji đã nói với chúng tôi thẳng thắn hơn, khi chúng tôi hỏi nghĩ gì về bài diễn văn của Thủ tướng Việt Nam : « Phần nói về Trung Quốc không làm tôi hài lòng một chút nào hết ! »

Giới hạn của chiến dịch tấn công quyến rũ

Thứ Bảy 1/6, đến lượt người đứng đầu Lầu Năm Góc là Chuck Hagel phát biểu trên diễn đàn. Một bài diễn văn không thật sự hiếu chiến, nhưng gọi đúng tên sự việc (nguyên văn : « appeler un chat un chat » - gọi con mèo là con mèo), và một cuộc tấn công tin học là một cuộc tấn công tin học…Trung Quốc.

Một lần nữa, tướng Diêu Vân Trúc lại lên tuyến đầu. « Cám ơn đã nêu tên Trung Quốc thường xuyên đến thế ! » (Tiếng cười trong cử tọa). Rồi bà ta chuyển sang nghiêm túc hơn. « Ông nói rằng chiến dịch tái cân bằng, chuyển dịch sang châu Á-Thái Bình Dương không nhằm mục đích kìm chế Trung Quốc, nhưng Trung Quốc không cảm thấy thuyết phục. Tại sao trong trường hợp này lại phải triển khai lực lượng mạnh như thế trong khu vực ? »

Lão luyện về phản biện hơn Thủ tướng Việt Nam, Chuck Hagel vẫn tươi tỉnh, nhưng phải tự hài lòng với một câu trả lời mang tính ngoại giao.

Theo tôn ti trật tự của Bắc Kinh, về phía các Bộ trưởng châu Âu, họ chỉ hân hạnh được các đại tá đối đáp, thậm chí trung tá. Những người này trẻ hơn, có cả nam lẫn nữ, đôi khi đọc từ máy tính bảng các câu hỏi hay lời bình luận, luôn luôn được sắp đặt một cách hoàn hảo.

Rồi đến lượt trưởng phái đoàn, tướng Thích Kiến Quốc lên diễn đàn hôm Chủ nhật. Căng thẳng xung quanh Trung Quốc dâng cao từ ba ngày qua tại hội nghị. Các quốc gia Đông Nam Á và Nhật Bản rất lo ngại về yêu sách lãnh thổ và các hành động của Bắc Kinh tại Biển Đông cũng như Biển Hoa Đông, và không hề giấu diếm điều đó.

Vị tướng Trung Quốc lại làm ngạc nhiên tất cả mọi người lần nữa. Ông ta đọc một bài diễn văn thiên thần dễ xúc động, toàn bộ tập trung cho chiến lược « phát triển hòa bình » của Bắc Kinh, cho « tôn trọng lẫn nhau », chủ trương đối thoại và « phát triển đôi bên cùng có lợi », về « giấc mộng Trung Hoa, không phải là một giấc mơ chỉ cho người Trung Quốc mà còn cho toàn bộ châu Á-Thái Bình Dương ». Chỉ có điều ông ta quanh co thêm vào một câu « đối thoại và tham vấn không có nghĩa là thỏa hiệp vô điều kiện ».

Một loạt các câu hỏi thẳng thừng và trực tiếp đã buộc tướng Thích Kiến Quốc đánh rơi chiếc mặt nạ, tuy vẫn thích thú vì đã gợi ra được nhiều câu hỏi hơn ông Chuck Hagel. Ông ta tuyên bố là việc các tàu Trung Quốc tuần tra trên Biển Đông « hoàn toàn hợp pháp và không thể tranh cãi vì đó-là-lãnh-thổ-của-Trung-Quốc ! ».

Lệnh truyền của vị lãnh chúa kết thúc tại đây. Chiến dịch quyến rũ có những giới hạn của nó. Cũng như câu nói thẳng của bà Diêu Vân Trúc : « Để trả lời các câu hỏi của quý vị, tôi cần phải được phép. Và tôi lại không có phép ».

« Một cái cây không làm nên khu rừng, một chồi non không làm được mùa xuân » - một ngạn ngữ Trung Hoa nói thế. Chính tướng Thích Kiến Quốc đã dẫn ra câu này. Và như vậy thì còn phải chờ đợi mùa xuân.