Tin tức, bình luận, phóng sự, hậu trường chính trị quốc tế
Cái sai nghiêm trọng đầu tiên là bắt buộc F0, F1 vào những khu cách ly tồi tàn, gọi là “cách ly” nhưng tạo điều kiện để vi-rút lây nhiễm chéo.
Tiếp theo là xét nghiệm diện rộng tràn lan, người lao động chen lấn để lấy giấy xét nghiệm, xếp hàng dài dằng dặc để xét nghiệm, cũng tạo ra lây nhiễm chéo.
Ngăn sống cấm chợ, rào chắn khắp nơi, khiến người lao động rơi vào sự cùng quẫn, sức cùng lực kiệt, không có cái ăn, tiền thuê nhà không thể trả, bắt buộc họ phải về quê.
Báo Tuổi Trẻ chạy cái tít "Tiêm đủ 2 mũi vaccin vẫn phải xét nghiệm, cách ly làm khó doanh nghiệp" [1]. Đúng là khó hiểu. Nếu đã tiêm đủ 2 liều vaccin thì có lý do gì để xét nghiệm người ta?
Cái note này chia sẻ lại một số câu hỏi và trả lời chung quanh vấn đề xét nghiệm và vaccin. Tôi diễn giải lại từ một bài viết trên mạng [2] và thêm vài câu hỏi mang tính thời sự để các bạn có thể hiểu rõ hơn.
Câu hỏi 1: Thông tin về xét nghiệm quá lẫn lộn. Hãy giải thích các phương pháp xét nghiệm và mục tiêu là gì?
• “Miễn dịch cộng đồng” là bất khả?
Hôm nay 3-10 là ngày thứ ba, thành phố Hồ Chí Minh nới lỏng giãn cách hết sức khắc nghiệt theo Chỉ thị 16+ với sự nhập cuộc của quân đội, rào chắn, chốt chặn nơi, dân tuyệt đối trong nhà, “đi chợ hộ”… – không khác gì cách Vũ Hán chống dịch năm trước.
Nhịp sống Sài Gòn chưa hẳn như xưa. Nhưng ngay lập tức, nó đã bật dậy: hàng quán mở cửa khắp nơi sau mấy tuần một số tiệm đã hoạt động... “chui”. Nhà hàng lớn giữa trung tâm thành phố sáng đèn, hàng rong trong hẻm nhỏ rao bán. Dịch vụ như sửa xe, sửa máy lạnh, hớt tóc… bung cửa, thợ làm không ngớt tay, phải xếp lịch khách…
I.TIÊU KHÔNG XÓT TIỀN VÀ KIẾM LỜI BẰNG MỌI GIÁ?
Nghèo thường đi đôi với tiết kiệm. Nhưng cái cách mà Việt Nam chi tiền trong thời gian chống dịch Covid vừa qua chứng tỏ ngược lại. Việt Nam nghèo nhưng không xót tiền bạc.
Bộ Y tế là người khống chế giá sàn 10 USD (238.000 đồng) cho 1 xét nghiệm (CV số 5378/BYT-KHTC, ngày 07/07/2021). Đó là giá tối thiểu mà người dân phải thanh toán. Chưa nói đến nhiều nơi năng giá lên đến 300.000 đồng – 400.000 đồng, thậm chí có nơi là 730.000 đồng (Bệnh viện Hà Nội – Đồng Văn) cho một xét nghiệm.
Phát hiện 8 ca dương tính với Covid-19, chính quyền Vũ Hán tuyên bố sẽ test toàn bộ 10 triệu dân.
Hà Nội có vẻ muốn học đòi với nhà giàu, cũng ra quyết tâm test diện rộng, may mà đã thay đổi, test tập trung hơn. Tuy nhiên, đây là một trong những vấn đề khiến tôi trăn trở nhất, bởi ngay cả một vài chuyên gia y tế cũng ủng hộ xét nghiệm diện rộng cho dân chúng.
Xét nghiệm đại trà mới nghe thì có vẻ hợp lý trong việc chống dịch nhưng với một đất nước nghèo như Việt Nam, lại là không hợp lý.
Vài ngày trước, ở một con hẻm trên đường Phạm Thế Hiển, quận 8 đã xảy ra một cuộc xô xát giữa nhân viên y tế xét nghiệm và một gia đình. Hai nhân viên y tế bị ba người lấy bàn ghế nhựa “phang” tới tấp. Chỉ vì gia đình sợ lây nhiễm từ nhân viên y tế nên đòi tự xét nghiệm. Bên kia không chịu. Lời qua tiếng lại, thế là xảy ra chuyện.
Đó là nguyên nhân trực tiếp, còn sâu xa có lẽ ai cũng đoán ra: cả hai bên căng thẳng, stress với gần bốn tháng giãn cách Covid ở thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM). Từ sợ bịnh, lo bữa cơm mỗi ngày đến điên đầu với vô số chính sách phòng chống Covid thay đổi xoành xoạch, khó ai biết tình hình thực tế như thế nào, mình phải làm gì và sắp tới ra sao. Khổ thân cả hai bên.
Gần bốn tháng cả Sài Gòn, từ chính quyền, ngành y, quân đội… đến dân như đi trong cơn mê, thậm chí có lúc hoảng loạn khi số ca nhiễm, số chết lên không kiểm soát nổi. Hình ảnh người đi, tro cốt mang về sẽ là ám ảnh lâu dài cho từng người sống trong thời khắc nghiệt ngã này. Cả Sài Gòn “chèo chống mỏi mê”, lo chữa mấy trăm ngàn người bịnh lẫn lo cơm nước hơn 10 triệu người còn khỏe.
Tôi là người dân, tôi có quyền đặt mấy câu hỏi sau:
1. Tại sao truyền thông nhà nước nói đã hỗ trợ người dân đến đợt 3 rồi mà giờ vẫn có những gia đình công nhân khó khăn, sau mấy tháng không được hỗ trợ?
2. Tại sao khi dân đang đói, đói một cách thực sự chứ không phải là một cách nói hình tượng cho hay, bởi có nhiều cảnh người đi tìm đồ ăn trong thùng rác nhưng chính quyền lại làm một việc rất vô nghĩa, lãng phí là xét nghiệm diện rộng?
Phải chăng việc này liên quan tới lợi ích nhóm, đã nhập bộ kit xét nghiệm thì cố mà làm cho hết?
Đọc qua vài bản tin liên quan đến vaccin này, không biết đường đâu mà lần mò! Tình trạng nói lên một phần về văn hóa khoa học ở Việt Nam còn hơi khác so với thế giới trong đại dịch này.
Báo Tuổi Trẻ thì viết rằng "Hội đồng đạo đức: Nano Covax có tác dụng với chủng Delta, Alpha" [1]. Báo PLO thì đoán rằng "Nano Covax và cơ hội cấp phép lưu hành trong những ngày tới" [2].
Nhưng đài BBC uy tín thì cho biết "Hội đồng Đạo đức nói chưa đủ dữ liệu đánh giá hiệu lực bảo vệ của Nanocovax" [3], và nhứt quán với báo trong nước "Hội đồng Đạo đức: Vẫn chưa có dữ liệu để đánh giá trực tiếp hiệu lực bảo vệ của vaccin Nanocovax" [4].
Theo báo Pháp Luật, Phó giám đốc Sở Y tế Thành phố Hồ Chí Minh khẳng định, các địa bàn đã hiểu nhầm dẫn đến có tình trạng gom các F0 vào khu cách ly tập trung.
Theo Dân Trí, Sở Y tế TPHCM nói rằng các địa bàn gom F0 đi cách ly tập trung do hiểu nhầm.
Ngoài Thành phố Hồ Chí Minh, chắc không ít tỉnh, thành không chỉ hiểu nhầm gom F0, mà gom cả F1 vào các khu cách ly tập trung?
Tôi giả sử sự hiểu lầm này là thật, thì lỗi là do người đề ra chính sách, do Sở Y tế đã không xài tiếng Việt cho rõ ràng, dễ hiểu mà thích chơi một thứ chữ mơ hồ, rối rắm...
Trong vụ này là "bóc tách F0 ra khỏi cộng đồng"!
F0, theo định nghĩa của Việt Nam là người bị dương tính. Nên nhớ họ là NGƯỜI, có phải... củ hành đâu mà bóc tách? Còn "ra khỏi cộng đồng" là sao?
Theo Reuters, đa số các công trường xây dựng sẽ được hoạt động trở lại từ thứ Tư 22/09, và tối qua chính quyền cho biết sẽ còn nới lỏng thêm các hạn chế, do số ca nhiễm phát hiện mỗi ngày trung bình chỉ khoảng 20.
Phó chủ tịch Ủy ban Nhân dân Hà Nội Dương Đức Tuấn cho biết « không thể duy trì việc giãn cách mãi ». Hiện đã có 94% dân số trưởng thành của thành phố 5,75 triệu dân được tiêm chủng một liều vac-xin chống Covid, và sẽ được tiêm liều thứ 2 từ nay đến cuối tháng 11.
Lâu nay các bạn vẫn nghe câu nói được lấy làm kim chỉ nam cho người dân: “Vaccin tốt nhất là vaccin sớm nhất/có sẵn”.
Tôi thì mới lượm được câu này trên mạng: VACCIN TỐT NHẤT LÀ VACCIN CHÍCH CHO LÃNH ĐẠO CAO NHẤT. Thấy “có lý”, bèn tìm hiểu xem các vị lãnh đạo cao nhất trên thế giới chích vaccin gì?
Nhìn qua, thấy có một vài “quy luật” :
Khi Phó thủ tướng Vũ Đức Đam hỏi lãnh đạo Đồng Tháp vì sao số người bị nhiễm dịch giảm chậm? Ông Lê Quốc Phong, ủy viên trung ương đảng, bí thư tỉnh ủy Đồng Tháp nêu ngay các lý do. Trong đó, cụ thể:
"15 đám ma, trong đó có đám ma của người mất được đưa từ Thành phố Hồ Chí Minh về, đã làm lây lan hơn 200 ca dương tính”.
Ông nêu tiếp ngay những lý do khác :
(VnExpress 18/09/2021) Cảm xúc khi thấy những rào chắn đầu tiên bị gỡ bỏ sẽ là kỷ niệm khó quên trong đời tôi.
Hình ảnh rào chắn, dây chăng cũng đã gắn với giai đoạn đặc biệt của nhiều người. Trên khắp đất nước, chúng ta đã có quá nhiều khu cách ly tập trung, vùng cách ly trong cộng đồng.
Nhưng cho đến lúc này, việc khoanh vùng phong tỏa, cách ly vô tội vạ những khu vực dân cư chỉ vì có một hay vài ca F0 đã không còn hợp lý. Chúng ta đã chứng kiến sự khốn cùng của người dân khi bị phong tỏa cứng nhiều ngày để tin rằng, phương thức chống dịch đó hoàn toàn không nên lặp lại.
Tối 15.9, trao đổi với báo chí, ông Nguyễn Hồng Chương, giám đốc Sở Y tế Bình Dương xác nhận có nhiều trường hợp F0 không chịu xuất viện. Cụ thể ở một số bệnh viện dã chiến ở Bình Dương, hàng chục F0 đã đủ điều kiện nhưng không chịu xuất viện khi bệnh viện yêu cầu.
Giải thích về vấn đề này, ông Chương cho rằng thực tế một số trường hợp F0 xuất viện khi về địa phương hoặc khu nhà trọ bị kỳ thị nên… không muốn về. Trong khi đó, F0 ở trong bệnh viện được cung cấp đầy đủ các chế độ ăn uống, điều kiện sinh hoạt được đảm bảo hơn ở các khu nhà trọ hay ở nhà.
Nhìn từ toàn cảnh, đó là một ví dụ con Covid không quá đáng sợ, là án… tử hình như suy nghĩ mặc định của không it người. Những người không chịu về sợ kỳ thị, sợ đói hơn sợ Covid – sau khi họ đã là người trong cuộc, sống chung với Covid.
Cho đến hiện nay, theo số liệu trên thế giới thì có hơn 200 triệu người đã khỏi bệnh Covid-19 do nhiễm virus SARS-CoV-2 một cách tự nhiên, và theo ghi nhận của Bộ Y tế thì Việt Nam đã có hơn 374.000 người thuộc nhóm này.
Câu hỏi thường được đặt ra cho nhóm người này là liệu: Họ đã được an toàn trước bệnh Covid chưa? Khả năng tái nhiễm của họ? So với người chích vaccin Covid thì hệ miễn dịch của họ như thế nào? Tối thiểu họ sẽ được bảo vệ trong bao lâu? Họ có nên chích ngừa vaccin Covid hay không? Và họ có nên được cấp “thẻ xanh Covid ” hay không?
Trước khi phân tích vấn đề này, mình muốn các bạn hiểu rằng có một sự khác nhau “rất lớn” về phản ứng của hệ miễn dịch khi cơ thể được chích vaccin, và cơ thể bị nhiễm bởi virus SARS-CoV-2 một cách tự nhiên.
Đó là thành ngữ chỉ tâm lý chủ quan của ai đó, đồng thời nó cũng chỉ ra vai trò của cái gọi là “trực quan sinh động”. Tâm lý chung của con người thường là khi nào “tận mắt nhìn thấy” mới biết sợ, còn chưa thấy thì chưa sao.
Phóng sự “Ranh Giới” đã vận dụng tốt thủ pháp này, kết quả nó đã gây một hiệu ứng rất mạnh. Đối với người làm nghề truyền thông, thì đó là một sự thành công. Nhưng trên bình diện xã hội thì rất cần phải đặt thêm các góc quay khác.
Ở góc máy riêng tôi, nói kiểu tếu táo thì: nhờ có bộ phim này thì nhiều người mới hiểu được sự tàn khốc của Covid. Có nghĩa là, những con số hàng triệu người chết trên thế giới, hàng nghìn người chết ở Việt Nam, hàng đoàn xe chở xác chờ thiêu, những container chứa xác đông lạnh… vẫn chưa “xi nhê” gì. Phải chờ khi có phim “Ranh Giới”, phải chờ xem rõ hình ảnh trên ti vi, thì người ta mới thấy nó tàn khốc, thì mới ào ào lên rằng đã hiểu ra cái này cái kia...
Một bạn đọc là phóng viên muốn tôi bình luận về ý kiến cho rằng tại vì có vaccin với hiệu quả 50-60%, nên một số người đã được tiêm đầy đủ vẫn có thể lây bệnh cho người khác. Tôi thì muốn có một cách giải thích khác về 5 yếu tố liên quan đến loại vaccin, thời gian, biến thể virus và tiền sử lâm sàng.
'Hiện tượng' bị nhiễm virus sau khi tiêm vaccin (đầy đủ 2 liều) không phải là mới. Trong dịch tễ học, người ta gọi đó là những ca 'breakthrough infection' (tôi tạm dịch là 'nhiễm đột phá').
Nhiễm đột phá xảy ra không phổ biến. Theo một nghiên cứu bên Anh, cứ 500 người tiêm vaccin đầy đủ thì sẽ có 1 người bị nhiễm. Do đó, các bạn có thể nói rằng xác suất các bạn đã tiêm vaccin bị nhiễm nCov là khoảng 0.2%, tức là thấp. Ở Mỹ, số liệu của CDC cho thấy tỉ lệ này là 0.01% (xem hình).
Hơn một tháng trước, nhà mình có F0, giăng cái dây ngay trước cửa. Có chốt trực an ninh canh chừng rất 24/24 (Nhưng chẳng ai nói tiếp tế đồ ăn. Tự ới bạn bè người thân mang đến đầu chốt rồi nhờ hàng xóm lấy mang đặt trước cửa).
Bây giờ, gần hẻm có vài nhà F0. Các nhà đó chẳng giăng dây gì. Cũng chẳng ai canh phía trước. Chỉ buộc dây chằng chịt hai đầu hẻm. Rồi chẳng biết cái hẻm đó xanh, cam hay là đỏ. Mấy F0 này đi ra đi vào thế nào, chịu luôn.
Thế mấy F0 giả sử cứ thế đi lại, là cả hẻm dính luôn à? Hay thế nào? Đừng hỏi tại sao ngồi ở nhà mà tự dưng nhiễm bệnh. Không có cái gì tự dưng cả.
Sáng nay được tin hai người quen vừa mất vì virus Vũ Hán. Một người rất khỏe, lúc nào cũng dí dỏm, lạc quan, luôn truyền năng lực tích cực cho mọi người chung quanh. Nói năng duyên dáng, điệu như một quý ông. Mất vừa tuổi 53. Một người nằm bệnh viện nửa tháng rồi, chạy đủ thuốc men, qua nhiều máy thở, đặt nội khí quản và qua đời ở tuổi 63.
Trong cơn đại dịch này, bạn bè, người quen ra đi nhiều quá. Trên Facebook nhiều khung tang đen. Con số tử vong vẫn không giảm bao nhiêu. Bệnh viện thiếu đủ thứ mà người bệnh quá đông, không chăm sóc kịp thời, cứ trở nặng là đi. Một bác sĩ đang điều trị cho các bệnh nhân bảo rằng cứ đặt nội khí quản là xem như không có đường sống. Lại thêm thiếu người chăm sóc nên thường là không kịp cứu.
Lực lượng y tế đang thiếu trầm trọng, gần 15.000 người từ Bắc vào chi viện. Rồi đội ngũ y bác sĩ ở Huế, ở Đà Nẵng cũng tham gia nhưng chẳng thấm vào đâu khi người bệnh càng lúc càng nhiều. Không còn giường để nằm, không còn máy để thở khi cần thiết.
