Nguyễn Ngọc Chu - Đạo đức trên sân gôn

 

Điều gì mới xuất hiện trong thực tiễn cũng đối mặt với lực cản. Nhưng những điều mới chứa đựng logic tự nhiên sẽ vượt qua lực cản để tồn tại và phát triển. Gôn ở Việt Nam là một thực thể khách quan như vậy.

Sân gôn đầu tiên ở Việt Nam được đưa vào Bản đồ quy hoạch tổng thể thành phố Đà Lạt năm 1922, và xuất hiện trên thực địa 10 năm sau đó, cùng thời với sân gôn đầu tiên của Thái Lan khoảng năm 1924. Nhưng ngành công nghiệp gôn của Việt Nam bị chậm so với Thái Lan chừng 3-4 thập kỷ, liên quan đến chiến tranh liên miên.

Đầu thập niên 1990, gôn hồi sinh ở Việt Nam, nhưng vấp phải nhiều lực cản. 

Lực cản đầu tiên là tiềm thức. Nhiều người, trong số đó không ít lãnh đạo, cho gôn là trò chơi tư sản, phung phí và xa hoa. Sự chống đối gôn đôi lúc lên mức thù địch có căn nguyên từ tâm lý thù ghét sự giàu có. Đó là sự không sòng phẳng với gôn ở Việt Nam.

Sự không sòng phẳng này một cách tình cờ được đồng hành với những lập luận phản đối rất có lý. Lập luận đầu tiên là lãng phí đất đai. Một sân gôn cần chừng 70-100 ha, là diện tích đất rất lớn. Một diện tích đất rất lớn lại chỉ dành cho thú chơi của số ít người giàu có, lấy đi một phần đất canh tác, có khi làm biến đi một phần cây trồng, chiếm một phần mặt biển, làm mất sinh kế của một bộ phận người dân, trong khi đất đai thu hồi chỉ được đền bù theo giá nhà nước. Tất cả đã đẩy sự phản kháng có lúc đến đỉnh điểm, là các cuộc biểu tình chống thu hồi đất để làm sân gôn. 

Lập luận thứ hai, thêm dầu vào lửa, là vấn đề môi trường: mất rừng phòng hộ, mất nguồn nước ngọt, thuốc trừ sâu cỏ độc hại. Lập luận thứ ba là an ninh lương thực. Lập luận thứ tư là an sinh của dân. Lập luận thứ năm là an ninh quốc phòng… Tất cả hợp lại, “đánh hội đồng” cho gôn “lên bờ xuống ruộng”.

Nhưng tĩnh tâm nhìn lại thì lỗi không phải của gôn. Vấn đề thu hồi đất với giá đền bù nhà nước là do chính sách về thu hồi đất đai. Vấn đề gôn chiếm đất lúa, làm mất rừng phòng hộ, hay chiếm lĩnh mặt biển cũng từ chính sách cấp đất. Gôn cũng không làm hại môi trường như bị gán ghép. Nếu ở đâu đó có thiếu sót về môi trường là do lỗ hổng về quản lý.

Gôn là một môn thể thao. Đã là thể thao thì ai cũng có quyền tiếp cận. Ví dụ ở nước Mỹ, vào thập niên 1950, gôn chỉ dành cho tầng lớp từ trung lưu. Nhưng hiện nay, với khoảng 16.000 sân, 14.000 cơ sở gôn, Mỹ có khoảng 37,5 triệu người chơi gôn. Phần lớn người dân Mỹ có nguồn tài chính đủ để chơi gôn, muốn hay không chỉ là vấn đề sở thích.

Việt Nam hiện có khoảng 80 sân gôn với khoảng 50.000 người chơi. Tại sao nhiều người khi biết đến gôn, lại say mê đến mức ví như “ma túy xanh”? Có nhiều lý do giải thích cho sức hấp dẫn của gôn, không thể lý giải hết ở đây. Nhưng có thể lấy một ví dụ, ở tất cả các môn thể thao, ngoài gôn, dù là tenis, bóng đá, bóng bàn, bóng chuyền, đua ô tô hay cờ… không bao giờ xẩy ra trường hợp, người bắt đầu chơi lại thắng đương kim vô địch thế giới. Nhưng người mới học gôn, có thể thắng được nhà vô địch thế giới, dù đó là huyền thoại Tiger Wood. Sự bí ẩn này, những người chưa chơi, chưa biết gôn, không thể tin được. Nhưng đó là sự thật diệu kỳ của gôn.

Sự kỳ diệu của gôn nói lên chân lý tự nhiên. Không ai là bất bại. Không ai là vĩ đại mãi mãi. Không ai là tiểu tốt. Kẻ vĩ đại nhất có thể bị đánh bại bởi kẻ vô danh. Cơ hội trở nên vĩ đại mở rộng sòng phẳng cho bất kỳ ai.

Nhìn về mặt tích cực của gôn, không có nghĩa là quên đi mặt đối lập. Ngoài những vấn đề đã đề cập ở trên, thì sự hình thành cộng đồng người chơi gôn ở Việt Nam cũng kéo theo các căn bệnh cần có các “toa thuốc điều trị”.

Gôn là môn chơi quý tộc. Tính quý tộc của gôn  sinh ra nhờ logic nội tại của gôn. Tính quý tộc của gôn không chỉ nằm trong sự giàu có đắt đỏ, mà còn nằm ở phần quan trọng khác, là văn hóa gôn. Văn hóa gôn bao gồm các quy tắc, đạo đức ứng xử. Lên sân, để cầm gậy chơi, trước hết phải biết luật và cách thức ứng xử trên sân.

Luật gôn quy định những điều được làm, những điều không được làm. Luật gôn có thể đọc qua rất nhanh. Nhưng thực hành đạo đức thì cần thời gian và nền tảng văn hóa. Trên sân gôn, mọi người đều bình đẳng, bất kể là tổng thống hay thứ dân.

Lỗi thường thấy trong một bộ phận mới học chơi gôn là tính điểm không chính xác, xuất phát từ hai nguyên nhân, do không nắm được luật, và do cố tình tính sai để có lợi cho mình. Gôn đòi hỏi sự trung thực, thể hiện trong cách tự giác ghi điểm của mình mà không phải lúc nào cũng có người giám sát, ngoài người biết tường tận là caddy phục vụ. Từ đây nảy sinh những mâu thuẫn của người mới chơi gôn liên quan đến caddy.

Khi người ta có lỗi, điều tự nhiên thường thấy là tìm cách đổ lỗi. Ở cơ quan thì đổ lỗi cho người dưới quyền. Ở nhà thì đổ lỗi cho vợ con, em út, thậm chí cả mẹ cũng là người hứng chịu. Trên sân gôn, caddy là nơi hứng chịu lỗi của người chơi. Nhưng với thời gian, các golfer biết kiềm chế và dần tránh được đổ lỗi cho caddy.

Một mặt tiêu cực khác có trong gôn, cũng như mọi môn thể thao khác, là cá độ và thích thắng, dễ dẫn đến không trung thực. Caddy là nơi một số người mới học chơi, có đạo đức gôn thấp, dựa vào để kê khai điểm không đúng. Một số kê khai điểm không trung thực nhưng muốn caddy giữ yên lặng; số khác lại muốn tự caddy kê khai không đúng điểm, có lợi cho mình. Nhưng nhược điểm này cũng giảm dần theo thời gian chơi gôn gia tăng, vì luật gôn xây đắp sự trung thực.

Không trung thực, cá độ, cường quyền, quen đổ lỗi cho người khác là các nguyên nhân làm cho một số người chơi mắng mỏ, thậm chí là thô bạo đánh caddy, mà thực tế đã xảy ra không ít trường hợp.

Người chơi chân chính không bao giờ bao che cho các tay gôn vi phạm đạo đức, dù đó là ai. Sự kém đạo đức và văn hóa ứng xử của một số người chơi cần phải xử theo luật gôn, bao gồm cả loại bỏ ra khỏi cộng đồng golfer.

Không phải cứ có tiền lên sân gôn là trở thành golfer, là thành “quý tộc”.

NGUYỄN NGỌC CHU 13.12.2022