Lưu Nhi Dũ - Xây dựng một bộ sách giáo khoa thống nhất trên toàn quốc ?

 

Chiều 09/09, chủ trì họp triển khai Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo (GD-ĐT), Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu :

“Một trong những nội dung quan trọng của nghị quyết là yêu cầu đánh giá chương trình phổ thông, tiến tới xây dựng một bộ sách giáo khoa (SGK) thống nhất trên toàn quốc”.

Đọc kỹ Nghị quyết 71, ở phần 5 có đoạn : “Rà soát, đánh giá việc triển khai thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông ; bảo đảm cung cấp một bộ SGK thống nhất toàn quốc, phấn đấu tới năm 2030 cung cấp miễn phí SGK cho tất cả học sinh”. Đây là chỉ đạo mới nhất của Bộ Chính trị về một bộ SGK thống nhất trên toàn quốc.

Ngày 16-09, đọc báo thấy Chính phủ ban hành nghị quyết chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển GD-ĐT, trong đó khẳng định : “Đảm bảo cung cấp một bộ SGK thống nhất toàn quốc sử dụng từ năm học 2026 – 2027 ; thực hiện lộ trình đến năm 2030 cung cấp miễn phí SGK cho tất cả học sinh”.

Có nghĩa là từ năm học 2026, học sinh dùng 1 bộ SGK thống nhất trên toàn quốc. Như vậy chủ trương một chương trình khung, nhiều bộ SGK chấm dứt từ năm học 2026.

Trong bài phát biểu nhân dịp khai giảng năm học mới 2025 hôm 5-9, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh : “Toàn Đảng phải đổi mới mạnh mẽ tư duy lãnh đạo đối với giáo dục, không áp đặt những chuẩn mực cũ cho một nền giáo dục hiện đại, mà cần chỉ đạo sát sao, thực chất, tổ chức thực hiện quyết liệt, hiệu quả, nhất quán coi giáo dục là quốc sách hàng đầu”.

Ý này rất hay và chính xác nhưng sao phải trở lại thực hiện việc “bảo đảm cung cấp một bộ SGK thống nhất toàn quốc” ?

Chủ trương một chương trình khung, nhiều bộ SGK đã được cụ thể hóa tại Nghị quyết 88/2014 của Quốc hội về đổi mới chương trình SGK giáo dục phổ thông. Vấn đề này được tái khẳng định bởi Kết luận 91 (2024) của Bộ Chính trị, trong đó có đoạn : “Thực hiện một chương trình giáo dục phổ thông thống nhất cả nước, mỗi môn học có một hoặc một số SGK và xã hội hóa việc biên soạn SGK” (trích nguyên văn).

Sau đó, Nghị quyết 51 (2025) của Chính phủ cũng đã khẳng định, trong đó có đoạn : “Tiếp tục thực hiện một chương trình giáo dục phổ thông thống nhất trên cả nước, mỗi môn học có 1 hoặc một số SGK và xã hội hóa việc biên soạn SGK” (trích nguyên văn).

Điều kỳ lạ là khi đang thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới (2018), vấn đề này lại được Quốc hội đem ra cày xới, thậm chí ông Vương Đình Huệ - lúc đó là chủ tịch Quốc hội, còn ép bộ trưởng Bộ GD-ĐT phải biên soạn 1 bộ SGK chuẩn dùng chung cho cả nước. Quan điểm này lại được một số đại biểu Quốc hội ủng hộ và cũng có nhiều ý kiến của các đại biểu Quốc hội phản biện.

Hỏi các nhà giáo dục, có bộ SGK nào là chuẩn ? Chỉ có một khung chương trình chuẩn mới chính xác.

Khổ nhất là bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn, phải căng đầu ra giải thích nhưng hình như ông bất lực. Có vẻ như Bộ GD-ĐT làm công tác truyền thông rất kém, khiến người dân và cả các ĐBQH vẫn không hiểu sự tiên tiến của chương trình khung nhiều dữ liệu SGK ?

Điều tôi băn khoăn, chẳng lẽ bây giờ lại quay về con đường cũ rích, bỏ tiền ra xây dựng một bộ SGK thống nhất trên toàn quốc, trong khi chương trình giáo dục phổ thông mới chưa được tổng kết ? Và nếu năm học 2026 cả nước có một bộ SGK chung, ai soạn cho kịp ?

Vấn đề lớn như vậy nhưng hết sức ngạc nhiên báo chí vẫn chưa có bài viết nào về vấn đề này. Quan điểm của Bộ GD-ĐT ra sao… Và điều ngạc nhiên nữa là hổng thấy vị giáo sư nào lên tiếng, dù trước đây họ ca ngợi chương trình khung nhiều bộ SGK.

Rất trông chờ một chính sách nhất quán và “không áp đặt những chuẩn mực cũ cho một nền giáo dục hiện đại” như tổng bí thư Tô Lâm phát biểu, trong khi nhiều nước tiên tiên trên thế giới đã áp dụng một chương trình khung nhiều dữ liệu SGK từ rất lâu. Bản thân tôi và nhiều bạn bè học ở miền Nam trước 1975 cũng từng học như vậy. Thực tế vẫn có phụ huynh muốn xài chung một bộ SGK trên cả nước nhưng đó là ý kiến phụ huynh, họ không phải là những chuyên gia giáo dục. Bộ GD-ĐT phải có trách nhiệm làm cho người dân hiểu phương pháp nào là khoa học.

Giờ phải thực hiện Nghị quyết 71, nghị quyết của chính phủ, chỉ sử dụng một bộ SGK thống nhất trên toàn quốc vào năm học 2026, giáo dục nước ta sẽ quay lại con đường cũ ? Liệu như vậy có phải là “áp đặt những chuẩn mực cũ cho một nền giáo dục hiện đại” ?

Tôi nghĩ, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn đã không bảo vệ được quan điểm một khung chương trình nhiều bộ SGK, không làm tốt công tác truyền thông, thì vai trò của ông có thể cũng đã đến lúc kết thúc.

LƯU NHI DŨ 16.09.2025