Khi nhát dao
chém ngang hình đất nước, thì văn học Việt cũng chẻ đôi dòng chảy.
Bắc Nam như hai thái cực đối nghịch nhau về cả tư tưởng lẫn bút
pháp. Sau Nhân văn giai phẩm, trên đất Bắc lại một cuộc nồi da xáo thịt
nữa xảy ra với cái tên gọi mơ hồ: "nhóm
xét lại chống Đảng". Cơn sóng ngầm ấy cuốn đi nhiều công thần
của chế độ, cả những nhà báo, văn nhân. Nhà văn Vũ Thư Hiên và cha mình,
cụ Vũ Đình Huỳnh, bí thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng nằm trong số
đó.
Chín năm dài
đằng đẵng trong lao tù, cứ tưởng Vũ Thư Hiên đã đoạn tuyệt với văn
thơ. Nhưng kỳ lạ thay, chính những năm tháng quằn quại đớn đau ấy là
chất liệu, nguồn thực phẩm nuôi dưỡng, thôi thúc tâm hồn, để Vũ Thư
Hiên viết nên những tác phẩm tuyệt vời, với bút pháp hiện thực nhân
đạo đặc trưng đến vậy. Có thể nói những tác phẩm ấy không chỉ được
viết bằng tài năng, trí tuệ mà còn thấm đẫm cả máu và nước mắt
của nhà văn.