Ngô Nhân Dụng - Rồi ai sẽ thắng ở Gaza?

 

Đầu mối của các cuộc xung đột trong vùng bắt nguồn từ mâu thuẫn giữa dân Israel và người Palestine, từ năm 1948 khi nước Israel thành lập và dân Á Rập chạy tị nạn chiến tranh.

Chính phủ Mỹ tuyên bố sẽ ủng hộ Israel đến cùng, sau vụ đột kích và tàn sát 1.400 thường dân do nhóm Hamas chủ mưu. Tổng thống Joe Biden nói cho nước Israel yên lòng, sau đó mới ngỏ lời khuyên Thủ tướng Benjamin Netanyahu: Không nên hành động trong lúc nóng giận. Ông nhắc lại kinh nghiệm của nước Mỹ sau vụ khủng bố làm chết 3 ngàn người ở New York.

Kinh nghiệm của nước Mỹ cho thấy đánh chiếm một nước đối nghịch có thể dễ dàng, nhưng phải tính trước sẽ làm gì sau đó. Hai tháng sau vụ 11 tháng 9 năm 2001, quân Mỹ đã chiếm được thủ đô Kabul của Afghanistan. Mười năm sau biệt kích Mỹ giết được lãnh tụ al-Qaeda, Osama bin Laden, ở Pakistan. Năm 2021 quân Mỹ phải rút khỏi Afghanistan sau khi hy sinh 2.400 binh sĩ; phe Taliban trở lại nắm chính quyền.

Ngô Nhân Dụng - Ukraine chuẩn bị chiến tranh lâu dài

 

Cuộc nghiên cứu dư luận của Reuters/Ipsos vào đầu tháng Mười cho thấy dân chúng Mỹ đã bớt lo cho nước Ukraine.

Cả thế giới đang chờ đợi cuộc chiến tranh sắp tới, khi Israel tấn công quân Hamas ở giải Gaza; cuộc chiến Ukraine sẽ không được chú ý như trước. Điều đáng lo cho nước Ukraine là dân Mỹ và các nước Âu châu sẽ dần dần quên lãng, không thiết tha đến việc viện trợ vũ khí để giúp Ukraine ngăn chặn tham vọng của ông Vladimir Putin muốn tái lập đế quốc của các Nga hoàng và Liên bang Xô Viết.

Cuộc nghiên cứu dư luận của Reuters/Ipsos vào đầu tháng Mười cho thấy dân chúng Mỹ đã bớt lo cho nước Ukraine. Vào tháng Năm, có 46 % người Mỹ đồng ý cần phải giúp Ukraine thêm vũ khí, bây giờ chỉ còn 41 %, theo nhật báo The Wall Street Journal.

Ngô Nhân Dụng - Netanyahu phải làm gì?

 

Mohammed Diab Ibrahim muốn thế giới nhớ lại, nhắc nhở bằng những hành động tàn ác, phi nhân đạo, mong Netanyahu sẽ ra tay trả đũa cho tương xứng. Ông Netanyahu không thể bị đánh bẫy.

Mục đích chính của nhóm Hamas là gì, khi đột kích tàn sát hàng ngàn thường dân Israel? Để bắt con tin? Để trả thù? Để gây sợ hãi, khủng bố? Hay chỉ giết, để thỏa lòng khát máu? Hoặc tất cả những động cơ kể trên?

Cuộc tấn công hầu như không nhắm mục tiêu quân sự nào. Không tìm cách phá hủy các trại lính, các phi trường, các giàn hỏa tiễn hoặc đại pháo. Không chiếm đất. Không tìm cách giết hết những người cầm súng bên địch.

Ngô Nhân Dụng - Bao giờ Israel được bình an?

Hai sắc dân Á Rập và Do Thái chia sẻ một cái nghiệp, cùng chung một vị tổ Abraham và cùng sống trên một vùng đất từ mấy ngàn năm trước.

Người Do Thái bị các đế quốc đuổi đi, hai ngàn năm sau mới trở về lập nước Israel, hơn 70 năm trước. Các quốc gia Á Rập tấn công để ngăn cản, chiến tranh khiến hàng triệu người chạy tứ tán. Từ đó tới nay, sau nhiều cuộc chiến, Israel – Palestine vẫn là đầu mối xung đột trong cả vùng Trung Đông.

Thứ Bảy vừa qua, nhóm Hamas bất ngờ đánh vào Israel, nhắm một đại hội văn nghệ ở gần nông trại (kibbutz) ở Re'im, gần biên giới, giết khoảng 900 người và bắt đem đi khoảng 100 người; 1.500 người tấn công cũng chết. Đây là vụ chạm súng lớn nhất kể từ cuộc chiến Yom Kippur (Năm Mới) năm 1973, khi quân Egypt và Syria từ hai mặt cùng tấn công Israel, rồi thất bại.

Ngô Nhân Dụng - Biden xây tiếp bức tường của Trump

 

Và gần đây nhất, Tổng thống Mỹ Ronald Reagan kêu gọi “hãy giật đổ bức tường Berlin!” Trong mấy năm, bức tường ô nhục cũng sập.

Chính phủ Mỹ sắp xây thêm vào bức tường ngăn biên giới Mỹ với Mexico, phía bên này bờ sông Rio Grande. Khi tranh cử tổng thống năm 2020, Tổng thống Joe Biden đã hứa sẽ không xây “thêm một tấc” nào cho công trình Tổng thống Donald Trump đang làm dở.

Mọi người có thể coi đây là một thí dụ về thói quen “nói một đàng, làm một nẻo” của các nhà chính trị. Nhưng ông Biden thực tình vẫn muốn làm như đã nói: Không muốn dựng thêm tường! “Ông có tin việc xây tường biên giới sẽ giảm bớt được làn sóng di dân tị nạn hay không?” Ông Biden trả lời dứt khoát: “Không!”

Ngô Nhân Dụng - Nền Dân Chủ Mỹ còn vững không?

Theo dõi những đề tài được tìm hiểu trên Google, cho thấy trong những ngày chính phủ bị đe dọa có thể đóng cửa thì không mấy người Mỹ nêu vấn đề đó ra để coi chuyện gì đang xảy ra; nhưng rất nhiều người đi tìm thông tin về “Tuần Lễ Cà Phê 2023!”

Chủ tịch Hạ viện Kevin McCarthy bị truất phế với tỉ số 216 – 210. Đa số dân biểu Cộng Hòa vẫn tín nhiệm ông, chỉ có 8 người chống kịch liệt. Trong lịch sử nước Mỹ, ông là vị chủ tịch Hạ viện đầu tiên bị cất chức.

Dân biểu Cộng Hòa Patrick McHenry, North Carolina, tạm lên cầm chịch để lo bầu một chủ tịch mới. Trong khi chờ đợi coi như Hạ viện ngưng hoạt động, sẽ không thể biểu quyết một dự luật nào. Hai dân biểu Jim Jordan, Ohio, và Steve Scalise, Louisiana tỏ ý muốn ứng cử, nhưng họ sẽ phải thương lượng với khoảng 20 dân biểu Cộng Hòa cứng rắn, những người đã gây khó dễ cho ông McCarthy trong 9 tháng qua.

Ngô Nhân Dụng - Ferdinand Marcos không sợ Tập Cận Bình

 

Quân đội Phi xác nhận chính ông Ferdinand E. Marcos Jr. ra lệnh cắt gỡ các dây phao nổi. Quyết định can đảm này được dân chúng hoan nghênh, vì ai cũng biết rằng tàu hải giám Trung Quốc trang bị mạnh hơn gấp nhiều so với hải quân Philippines.

Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. mới ra lệnh cắt đứt đường dây “cáp” đeo phao nổi do Trung Quốc đặt để ngăn cản thuyền đánh cá của dân Philippines không thể vào vùng đảo Scarborough. Cộng Sản Trung Quốc phản đối nhưng cuối cùng phải nhượng bộ, rút các tàu hải giám đi và bỏ ý định lập một “hàng rào trên biển” cấm người Phi đánh cá.

Một ngày sau khi ông Marcos Jr. hành động, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Việt Nam cũng lên tiếng phản đối Trung Cộng về hai đài kiểm soát thiết lập trên đảo Phú Lâm. Chính quyền Hà Nội phản ứng chậm trễ hai tuần và chỉ nói mà không có khả năng hành động cụ thể; Bắc Kinh coi như không nghe, không biết.

Ngô Nhân Dụng - Chính phủ Mỹ sẽ đóng cửa hay không?

 

Qua kinh nghiệm quá khứ, không thể đoán trước được hậu quả sẽ ra sao nếu ông McCarthy không thuyết phục được tất cả các dân biểu Cộng Hòa, khiến chính phủ phải đóng cửa năm nay.

Chính phủ Mỹ có thể “đóng cửa” lúc 12 giờ 1 phút AM, giờ miền Đông Hoa Kỳ, ngày Chủ Nhật này, nếu quốc hội chưa thông qua dự luật ngân sách mới để ông tổng thống ký.

Mỗi năm quốc hội quyết định 12 bản ngân sách chi tiêu cho 438 cơ quan nhà nước. Tổng thống Joe Biden thuộc đảng Dân Chủ, đang chiếm đa số ở Thượng viện. Đảng Cộng Hòa kiểm soát Hạ viện, một số dân biểu đòi cắt bớt nhiều khoản chi phí lớn, nếu không sẽ không biểu quyết ngân sách mới.

Ngô Nhân Dụng - Tại sao đạo lý suy sụp?

 

Hành khách mua những “đồng xèng” bằng plastic họ gọi là “giơ tông,” bán qua máy. Họ nhét đồng xèng vào cái khe trên cột quay, rồi bước vào, tôi không thấy ai gian lận.

Một bức thư truyền trên mạng từ cả năm nay, chính tôi đã nhận được nhiều lần. Người viết là một thanh niên Nhật đã qua thăm Việt Nam – một người Việt cũng có thể tự nhận như thế để khích động đồng bào.

Tác giả ghi lại những điều đáng buồn thấy mỗi ngày: Người Việt không biết xếp hàng. Người Việt chửi hay còn hơn hát. Người Việt cúi rạp mình trước quyền lực bất công mà chẳng dám lên tiếng. Người Việt nhìn đâu cũng thấy cơ hội để mánh mung, lọc lừa. Vân vân. Về lớp tuổi thanh niên: “… một thế hệ, họ không còn biết phải tin vào điều gì, thậm chí còn không dám tin vào chính mình.”

Ngô Nhân Dụng - Nếu Trung Cộng đánh, Đài Loan sẽ biết trước

 

Năm 1999, Trung Cộng đã bắt và xử tử Thiếu tướng Lưu Liên Côn (Liu Liankun, 劉連昆) vì làm gián điệp cho Đài Loan.

Chủ nhật vừa qua, chính phủ Thái Anh Văn đã phản đối Cộng sản Trung Quốc khi chín chiến thuyền và 103 chiến đấu cơ hướng về phía Đài Loan, 40 máy bay đã vượt qua lằn ranh giới tưởng tượng chạy giữa biển. Nhưng quân đội Đài Loan không được đặt trong tình trạng báo động. Và dân chúng vẫn sinh hoạt bình thường.

Chính phủ Đài Bắc không nao núng vì nếu Trung Cộng định tấn công Đài Loan thật, mọi người sẽ biết trước, ít nhất là sáu tháng. Đó là thời gian tối thiểu để Trung Cộng chuẩn bị đối phó với các vấn đề do chiến tranh gây ra.

Ngô Nhân Dụng - Putin phải lụy Kim Jong Un

 

Kim Jong Un từng đi học ở Thụy Sĩ, đã bay qua Singapore và Hà Nội để gặp ông Tổng thống Trump. Năm nay cũng cố ý giữ “nền nếp của ông cha,” đáp chuyến xe lửa suốt 20 tiếng đồng hồ.

Vladimir Putin đang cần thêm súng đạn. Cuộc xâm lăng Ukraine đã kéo dài gần 19 tháng, các nhà máy sản xuất vũ khí của Nga chạy không kịp, vì bị cấm mua nhiều thứ chíp, thiếu nguyên liệu và bộ phận. Nga đã mua vũ khí của Bắc Hàn từ năm ngoái; chuyện mua bán có thể chỉ cần một cú điện thoại, rồi cấp dưới sẽ bàn bạc giá cả, thuận mua vừa bán. Tại sao Putin phải đích thân gặp Kim Jong Un ở Vladivostok, cách Moscow 6.000 km?

Có lẽ vì Kim Jong Un muốn gặp.

Ngô Nhân Dụng - G20: Tập vắng mặt, Modi thành công

 

“Kinh tế Trung Quốc phát triển nhanh suốt 4 thập niên, bây giờ chạy chậm hơn Ấn Độ. Rất khó cho họ nuốt giận!”

Vladimir Putin không tới họp. Tập Cận Bình cũng xin kiếu. Ba ngày trước khi bắt đầu, Joe Biden vẫn chưa nói tới hay không. Người chủ trì đứng mời, Narendra Modi, có thể mất mặt. May mắn, cuối cùng Joe đã tới. Ấn Độ và Mỹ có cơ hội kết thân.

Những người vắng mặt thường chịu thiệt thòi. Vladimir Putin có lý do bận họp một Diễn Đàn Kinh tế ở Vladivostok và chuẩn bị gặp Kim Jong Un để xin mua vũ khí.

Ngô Nhân Dụng - Sang năm, Mexico sẽ có nữ tổng thống

 

Một guồng máy chính trị, kinh tế và xã hội do đàn ông thiết lập trong nhiều thế kỷ sẽ không thể thay đổi toàn diện trong một, hai thế hệ. Nhưng cảnh tượng chỉ có hai bà sẽ giành nhau chức tổng thống sang năm cho thấy hướng tiến của lịch sử Mexico không quay ngược lại được.

Người Việt ở California thường gặp nhiều người gốc Mexico, gọi họ là “Xì,” hoặc “A mi gô” – amigo nghĩa là bạn, trong tiếng Tây Ban Nha – hoặc là “Mễ.” Có câu tục ngữ “Không ăn đậu đỏ không phải là Mễ, không đi trễ không phải là Việt Nam!” Chữ “Mễ” gọi tắt, cũng như chữ “Mỹ.”

Thế kỷ trước, các cụ nhà mình học địa dư dùng sách chữ Hán, theo lối Nhật phiên âm Mexico là Mễ Tây Cơ và America thành A Mỹ Lị Gia. “Mỹ” là tiếng gọi bình thường, nhưng nói “Mễ” thì không có vẻ tôn kính lắm.

Ngô Nhân Dụng - Thanh niên Trung Quốc ‘thảng bình’ và ‘bại lạn’

 

Hai từ đang rất thịnh hành trên các mạng xã hội, là tang ping và bai lan, báo Economist kể. Tang ping, có thể đọc theo âm Hán Việt là “thảng bình,” nghĩa là nằm dài, nằm ườn, nằm thẳng cẳng. Bai lan, đọc là “bại lạn,” nghĩa là hư hỏng, như trái cây đã thối rữa.

Hồi đầu tháng Bảy, một thanh niên Trung Hoa từ Thẩm Quyến đi qua Hồng Kông, mang trong túi đeo lưng $8.000 đô la Mỹ tiền mặt, dù biết lệnh cấm không ai được đem theo hơn $5.000 đô la khi xuất ngoại.

Tại sao anh liều lĩnh vậy? Bởi vì, “Kinh tế Trung Quốc không ổn định, nên đem tài sản gửi ngân hàng ở Hương Cảng.” Anh ta phải đứng xếp hàng chờ 40 phút mới đến lượt; nhiều người trong lục địa cũng đi ký thác tiền như anh. Câu chuyện kể trên tờ South China Morning Post (Hoa Nam Tảo Báo) ngày 4 tháng Bảy, 2023.

Ngô Nhân Dụng - Kinh tế Mỹ thoát rủi ro suy thoái

 

Tình trạng Trung Quốc còn nguy hiểm hơn rất nhiều, sau khi chấm dứt các ngăn cấm vì bệnh Covid, người tiêu thụ vẫn chưa muốn tiêu tiền và các xí nghiệp phải hạ thấp giá bán, tình trạng “giảm phát” đang đe dọa kéo cả nền kinh tế suy sụp.

Năm ngoái, hầu như ai cũng tin kinh tế Mỹ suy thoái. Công ty nghiên cứu Bloomberg đoán xác suất là 100 phần trăm. Quỹ Dự Trữ Liên Bang, chi nhánh Philadelphia, cho biết tỉ lệ người tiên đoán kinh tế suy thoái lên cao nhất trong hơn 60 năm, khi phỏng vấn các kinh tế gia.

Nhưng qua năm 2023, kinh tế không suy thoái. Trong quý thứ nhì, Tổng Sản Lượng Nội Địa (GDP) tăng thêm 2,1 phần trăm. GDP đo giá trị tổng số sản xuất và dịch vụ cả nước, tính ra đô la. GDP lên vì người tiêu thụ vẫn xài tiền, các công ty tiếp tục đầu tư.

Ngô Nhân Dụng - Gina Raimondo đem hy vọng tới Bắc Kinh

Một quyết định như trên chứng tỏ giới lãnh đạo tài chánh ở Bắc Kinh sống trong thế giới trừu tượng của họ, hoàn toàn xa cách thực tại thị trường.

Khi đại diện của hai nước nói chuyện với nhau, bên nào than phiền, đòi hỏi nhiều điều hơn là bên đó ở thế mạnh. Bà Gina Raimondo, bộ trưởng Thương mại Mỹ gặp các ông Hà Lập Phương, phó thủ tướng và Lý Cường, thủ tướng Trung Quốc, bà đưa ra một danh sách những điều than phiền.

Các công ty Mỹ nói với bà rằng không thể đầu tư vào Trung Quốc được nữa vì nhiều rủi ro quá; đạo luật chống gián điệp mới của Bắc Kinh; trụ sở các công ty bị lục soát; những món tiền phạt quá cao không có lý do; mối lo lắng bị ăn trộm các bản quyền, vân vân.

Ngô Nhân Dụng - Prigozhin chết giữa trời

 

Tướng Ben Hodges, cựu tư lệnh quân đội Mỹ ở Âu châu nói với MSNBC rằng sau cái chết của Prigozhin chưa chắc quyền lực của Putin sẽ vững chắc hơn. Chế độ có thể sẽ mất ổn định, đến hỗn độn.

Ngày 21 tháng Bảy, 2023, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken khuyên ông Yevgeny Prigozhin không nên đến gần những cửa sổ mở. Blinken nói đùa, “Nếu tôi là ông Prigozhin, tôi sẽ rất lo ngại… Khối NATO có chính sách mở cửa, nước Nga có chính sách ‘cửa sổ mở’.” Tổng thống Joe Biden cũng nhắn: “Nếu là Prigozhin, tôi sẽ rất thận trọng mỗi khi ăn uống.”

Nhiều người Nga đã rớt từ các cửa sổ xuống đất chết sau khi chỉ trích Vladimir Putin. Ngày 25 tháng 12 năm 2022, tỉ phú Pavel Antov, từng phê phán cuộc xâm lăng Ukraine, rơi từ lầu ba khách sạn Hotel Sai ở Ấn Độ. Trước đó, ngày 1 tháng 9, chủ tịch công ty dầu Lukoil là Ravil Maganov, cũng nghi ngờ cuộc chiến Ukraine, rớt từ cửa sổ một bệnh viện ở Moscow xuống đất.

Ngô Nhân Dụng - BRICS đối đầu với Mỹ?

 

Hai đề tài quan trọng nhất trong hội nghị BRICS là mở rộng để thâu nhận các thành viên mới, và giảm bớt vai trò chế ngự của đô la Mỹ. Hội nghị không đưa ra một quyết định nào cả.

BRICS ghép các chữ đầu trong tên gọi Brazil, Russia (Nga), India (Ấn Độ), China (Trung Quốc) và South Africa (Cộng Hòa Nam Phi), gồm 40% dân số cả thế giới và 26 phần trăm Tổng Sản Lượng toàn cầu. Lãnh tụ năm nước mới tập họp ở Johannesburg, Nam Phi trong ba ngày, gồm Tổng thống Luiz Inácio Lula da Silva (B), Thủ tướng Narendra Modi (I), Chủ tịch Tập Cận Bình (C), Tổng thống Cyril Ramaphosa (S). Đại diện Nga (R) là Ngoại trưởng Sergei Lavrov.

Tổng thống Vladimir Putin không có mặt vì ông đã bị Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) kết tội diệt chủng ở Ukraine. Chính phủ Nam Phi, một thành viên của ICC, vì bổn phận sẽ phải bắt giam ông theo nguyên tắc. Ông Putin đã gửi một video chào mừng, trong đó ông kết án Mỹ và khối NATO gây ra cuộc chiến Ukraine – một điều không ai tin.

Ngô Nhân Dụng - Chuyện Mỹ - Trung: Tấn công quan thuế không hiệu quả

 

Khiếm hụt mậu dịch giữa hai nước không phải là một thước đo để so sánh kinh tế nước nào mạnh hơn. Món võ thuế quan rất khó sử dụng vì đường dây cung cấp trong thương mại quốc tế ngày càng phức tạp, nối kết lòng vòng, lại chặt chẽ rất khó tháo gỡ.

Từ tháng Bảy năm 2018, chính phủ Mỹ bắt đầu đánh thuế quan (tariffs) trên các món hàng nhập cảng từ Trung Quốc trị giá tổng cộng $300 tỉ mỗi năm, nhắm giảm bớt số khiếm hụt mậu dịch. Chính sách đó được tiếp tục cho tới bây giờ, địa vị của Trung Quốc đã bớt quan trọng.

Năm 2018, trong số hàng giá rẻ Mỹ nhập cảng từ các nước châu Á, hai phần ba (66 %) mua từ Trung Quốc; năm 2022 chỉ còn bằng một nửa (51 %), theo tạp chí Economist ngày 12 tháng 8. Trước đây Trung Quốc là nước giao thương nhiều nhất với Mỹ; từ đầu năm 2023 đến nay, Canada và Mexico đã vượt qua.

Ngô Nhân Dụng - Đồng tiền Nga chảy máu

 

Vì vậy, Elvira Nabiullina là nhân vật quan trọng hạng nhất trong chính quyền Nga hiện nay. Giới truyền thông Nga kháo nhau rằng bà vẫn dùng cái trâm hoa cài trên áo làm tín hiệu.

Đối với Tổng thống Vladimir Putin có lẽ Elvira Nabiullina là một nhân viên đắc lực nhất, hơn tất cả các tướng lãnh đang chỉ huy quân Nga ở Ukraine. Nhiều vị tướng bị thuyên chuyển, bị cách chức, có người bị quản thúc ở nhà. Nhưng năm ngoái, khi Nabiullina tỏ ý muốn ngưng làm Thống đốc Ngân Hàng Trung Ương sau gần chín năm tại chức, Putin đã yêu cầu bà ở lại.

Nabiullina là người cộng sự lâu dài nhất của ông Putin; làm phụ tá về kinh tế từ năm 2012. Năm sau bà cầm đầu Ngân hàng Nhà nước; với nhiệm vụ bảo vệ giá trị của “đồng rúp,” tên gọi đồng tiền của Nga.