Hoàng Quốc Dũng - Brazil, bài học về sự trả giá khi phá hoại dân chủ

Người Việt Nam ít để ý tới Brazil, một nước ở Nam Mỹ. Tuy nhiên, những sự kiện gần đây ở đó đầy thăng trầm, nóng bỏng, khiến nhiều người phải quan tâm. Và có cái gì đó hơi giống với Mỹ.

Cựu tổng thống Jair Bolsonaro từng tuyên bố: “Đối với tương lai của tôi, tôi có ba lựa chọn: nhà tù, cái chết hoặc chiến thắng. Lựa chọn nhà tù đã bị loại bỏ.” Ông đã từng chiến thắng và làm tổng thống, nhưng đời không như mơ. Khi ra tranh cử nhiệm kỳ hai, Bolsonaro thất bại sít sao trước cựu tổng thống cánh tả Luiz Inácio Lula da Silva (50,9 % – 49,1 %).

Bolsonaro không thừa nhận thất bại, ám chỉ gian lận bầu cử. Nhiều người ủng hộ dựng trại trước doanh trại quân đội, kêu gọi quân đội can thiệp.

Âm mưu đảo chính: Các cuộc điều tra sau này cho thấy Bolsonaro và một số tướng lĩnh thân cận từng bàn thảo phương án vô hiệu hóa kết quả bầu cử, ban bố tình trạng khẩn cấp, thậm chí bắt giữ thẩm phán Tòa án Tối cao và lãnh đạo bầu cử. Tuy nhiên, ông không được toàn bộ quân đội ủng hộ, nên kế hoạch không thực hiện được.

Ngày 08/01/2023: Sau khi Lula nhậm chức, hàng nghìn người ủng hộ Bolsonaro tràn vào trụ sở Quốc hội, Phủ tổng thống và Tòa án tối cao ở Brasília – một cuộc bạo loạn nhằm đảo chính thất bại.

Hệ quả: Cuộc bạo loạn bị đàn áp trong ngày; nhiều người bị bắt, trong đó có cựu bộ trưởng và tướng lĩnh.

Câu chuyện Bolsonaro gợi nhớ tới Donald Trump ở Mỹ: Từ chối thua cuộc, gieo rắc cáo buộc gian lận, khuyến khích bạo lực và coi thường thể chế. Trump thậm chí đã ra lệnh áp thuế 50 % đối với một số mặt hàng của Brazil để gây áp lực lên tòa án, nhưng không có tác dụng. (Tin mới nhất không liên quan bài này cho biết, Trump không ra tối hậu thư cho Nga nữa mà ra tối hậu thư cho các nước NATO. Các bạn tự tìm hiểu nhé. Tôi bận quá không viết về chuyện này).

Ngày 11/09/2025, đúng 52 năm sau khi Pinochet đảo chính giết ông Salvador Allende ở Chile, tòa án Brazil đã kết án Bolsonaro 27 năm tù. Trên đường phố Rio, bài hát nổi tiếng của Beth Carvalho vang lên: “Mày tới số, mày phải trả giá, khóc thoải mái đi.” Tòa tuyên bố:

“Sự miễn trừ tội, sự thụ động và sự hèn nhát không dẫn đến hòa giải. Việc bình ổn Brazil phụ thuộc vào sự tôn trọng hiến pháp, việc thực thi pháp luật và việc củng cố các thể chế.”

Vụ cựu tổng thống cùng 7 người thân cận bị kết án từ 2 đến 27 năm tù nhắc nhở một bài học chung : Quyền lực tuyệt đối luôn cần giới hạn của luật pháp, và không ai được đứng ngoài công lý. Tất cả kẻ cầm quyền đều có xu hướng không muốn từ bỏ quyền lực, nên chỉ dựa vào thiện chí của họ là không đủ.

Với Việt Nam, nơi các lãnh đạo thường được miễn trừ trách nhiệm, câu chuyện này càng cho thấy nhu cầu cấp thiết về một nền dân chủ thực sự, với cơ chế minh bạch và kiểm soát quyền lực, để bảo đảm rằng quyền lực có thể bị hạ bệ một cách công bằng khi cần.

HOÀNG QUỐC DŨNG 14.09.2025