Bỗng dưng, thế giới nổ tung…

Một người lính thuộc lực lượng chống khủng bố Irak ở phía tây Mossoul

(Le Figaro) Trong cái giá phải trả cho việc tái chiếm thành phố quan trọng Mossoul, Irak, có cả những giọt máu của các phóng viên chiến trường. Đặc phái viên của Le Figaro, Samuel Forey, vừa được trao giải thưởng danh giá Albert-Londres 2017, là người duy nhất sống sót trong nhóm bốn nhà báo bị nạn mới đây khi đi theo đoàn quân tinh nhuệ giải phóng Mossoul. Anh kể lại những giờ phút bi kịch của ngày 19.06.2017, khiến ba đồng nghiệp tử nạn.

Tôi chợt thức giấc sau một đêm ngắn, một giấc ngủ chập chờn với những tiếng động chiến tranh – những trận bom ầm vang, tiếng lên đạn khô khốc. Trận chiến Mossoul sôi sục cách không đầy một cây số, ở trung tâm hang ổ cuối cùng của tổ chức Nhà nước Hồi giáo. Thành phố cổ, vạc dầu nóng bỏng của những trận đánh, với những con ngõ quanh co, những căn nhà xiên xẹo, là nơi trú ẩn của vài trăm quân thánh chiến vẫn tiếp tục chiến đấu.

Mới năm giờ rưỡi, ánh sáng ban ngày đã rọi vào căn phòng nhỏ của ngôi nhà sang trọng được trung tá Mohannad el Tamimi trưng dụng. Ông là người chỉ huy tiểu đoàn 1 của lực lượng đặc nhiệm Irak (ISOF-1). Đơn vị lịch sử kế nhiệm của tiểu đoàn 36, mà con số vẫn được hãnh diện khắc lên các xe bọc thép. Đơn vị đặc nhiệm đầu tiên này được lực lượng mũ xanh Mỹ đào tạo, sau khi chế độ Saddam Hussein sụp đổ tháng 3/2003.

Là đơn vị tinh nhuệ nhất của lực lượng thiện chiến Irak, tiểu đoàn đã bắt đầu cuộc tiến công vào hôm trước đó, để nhổ đi thành trì cuối của thánh chiến. « Một ngày xui xẻo, quân thánh chiến xuất hiện khắp nơi. Chúng tôi tiến được khoảng một trăm mét. Một trận chiến mới khởi đầu » - trung tá Mohannad nói. Ông có bộ ria mép để ngược, người rắn chắc đầy những vết sẹo thâm, dấu vết của một quả rốc-két nổ cách vài mét hồi tháng Ba.

Mohannad đang nghỉ phép để dưỡng thương thì được bộ tham mưu triệu hồi. Thiếu tướng Salam, phụ trách một đơn vị khác của ISOF-1, cũng vừa về nước sau đợt huấn luyện tại Mỹ. Là những chiến binh đầy kinh nghiệm, họ tham gia trận chiến phố cổ, nỗ lực kết thúc chiến dịch kéo dài hơn tám tháng qua.

Phóng viên chiến trường Samuel Forey tại Irak

Sở dĩ chúng tôi được đi theo để đưa tin về cuộc tiến công chung cuộc này là nhờ Véronique Robert, nữ phóng viên chiến trường luôn có mặt ở tiền phương, có nhiều quan hệ đặc biệt với các quân nhân Pháp và Irak nên mở được những cánh cửa tưởng chừng đóng kín. Cô muốn làm phóng sự điều tra cho chương trình truyền hình mang tên « Đặc phái viên », về quân thánh chiến quốc tịch Pháp ở Mossoul. Còn tôi muốn chứng kiến trận chiến cuối cùng với đơn vị thiện chiến nhất của Irak, sau ba năm viết về cuộc chiến chống tổ chức Nhà nước Hồi giáo.

Tôi đến Irak lần đầu vào tháng Sáu năm 2014, khi IS vừa chiếm được Mossoul. Cũng vào lúc đó tôi gặp Bakhtiyar Haddd, người hướng dẫn cho các phóng viên nước ngoài sau thời gian làm phiên dịch cho lãnh sự quán Pháp. Nhà báo địa phương này chuyên dịch, tìm các mối quan hệ, chuẩn bị cho chuyến đi, mô tả tình hình…Anh là một người bạn can đảm, thông minh.

Tình bạn dần thắm thiết hơn với thời gian, sau những đợt chạy trốn đạn súng cối, rốc-kết, đêm về nằm cạnh nhau trên những canapé tồi tàn trong những căn nhà trưng dụng, kể cho nhau nghe chuyện đời và những giấc mơ hậu Mossoul… Véronique Robert được tăng viện bởi Stéphan Villeneuve, phóng viên ảnh nhiều kinh nghiệm. Anh khiêm tốn nói : « Ở Trung Đông, cần phải học hỏi mọi thứ, vì sự việc luôn khác nhau ». Cả bốn chúng tôi đều đồng ý là phải thận trọng.

Vừa uống tạm xong tách trà, chúng tôi tiến về thành phố cổ trong một chiếc xe bọc thép của đơn vị 36. Mossoul vào sáu giờ sáng vừa mới tỉnh thức, trống rỗng và thinh lặng. Chiến tranh có những tiếng động và cũng có những giây phút yên lặng của nó. Chiến tranh truy sát cuộc sống, như một ngọn lửa rừng thiêu cháy thú hoang và cây rừng. Khi cuộc chiến tạm ngưng, sự yên lặng ngự trị, mênh mông và tối cao.

Chúng tôi tiến dần từng chút một. Những ngôi nhà trở nên san sát, những con ngõ chật hẹp hơn, trông như những chồi cây lớn. Cần phải ra khỏi chiếc xe bọc thép, xe cộ không thể đi vào phố cổ được. Stephane và tôi mở đường cùng với một đội hình của đơn vị 36. Từ đống đổ nát này sang đống đổ nát khác, chúng tôi tiến về phía một tòa nhà chỉ còn lại khung xương, trước đây là một trường học có hai chiếc mái bằng bê-tông cốt thép. Cả đoàn chiếm một gian nhà trống ở giữa. Ngoài kia đã là thành phố cổ rồi.

Chỗ trú ẩn rất vững chắc, nhanh chóng tiếp nhận khoảng một trăm người lính. Họ đi vào từng nhóm nhỏ, lính phá mìn đi đầu tiên để giải phóng các khu vực phía trước. Vào 7 giờ sáng, cuộc tấn công bắt đầu, được điều phối bởi thiếu tá Raji Zaghir Adb, bản đồ tương tác trên tay : « Kiểm tra từng căn nhà một, từ từ thôi. Báo cáo vị trí thường xuyên ».

Một mũi tiến quân vào phố cổ Mossoul.

Từng người một, đội hình tiến vào phố cổ. Họ trông giống các nhà thám hiểm hơn là một đoàn quân tác chiến, khám phá một thế giới đảo ngược, kỳ dị và nguy hiểm. Dưới chân và trước mặt họ là một núi gồm những đống đổ nát, những khối bê-tông, những tấm tôn, những cầu thang bị quẳng ra đường phố, những chiếc xe bị hất bay vào trong nhà, một mê cung bị một thảm họa càn quét.

Cuộc tấn công bị đáp trả. Quân thánh chiến nổ súng dồn dập vào trường học. Súng cối, rốc-kết, những phát súng liên tục chĩa vào khối bê-tông. Trong nơi trú ẩn, cần phải chờ trận cuồng phong đi qua. Tôi bắt chuyện với Stéphan : « Chào mừng đến Mossoul. Ồn ã nhỉ ». Anh cho tôi mượn chiếc máy ảnh Nikon. Chúng tôi kể cho nhau nghe những kỷ niệm chiến tranh, anh nói về những đứa con của anh. Việc khó khăn nhất trong ngôi trường đổ nát này là tìm được một chỗ để ngồi. Một sĩ quan xoay sở làm được một chiếc giường bằng những tấm nệm bụi bặm, và thiếp ngủ dưới lằn đạn.

Sự phản công lại gây ra một vụ đáp trả khác : hoạt động của quân thánh chiến bị các vụ không kích ngày càng gần làm ngưng lại. Một tiếng rít, một tiếng nổ điếc đặc với sức mạnh khủng khiếp làm rung chuyển mọi thứ, tạo ra một trận mưa mảnh vụn. Lực lượng đặc biệt thận trọng tiến gần.

Sau bốn tiếng đồng hồ dài dằng dặc, tiếng súng ngưng lại. Quân đội Irak đã giải phóng được một vùng đất nhỏ phía trước. Họ đề nghị chúng tôi đi theo một đội hình. Chúng tôi ra khỏi sân trường, vượt qua một cánh cổng hư nát gắn vào một bức tường bị nứt vỡ, và đi vào thành phố cổ.

Từ bước nhảy này sang bước nhảy khác, chúng tôi phát hiện một thế giới khủng khiếp. Tiến lên trong tình trạng hỗn loạn, chưa bao giờ phức tạp và nguy hiểm đến thế. Trước đây  quân thánh chiến tấn công bằng xe gài chất nổ - những quả bom di động lao vào toán quân. Bây giờ thì những chất nổ không đặt được vào xe, được nhồi vào những quả mìn thủ công chỉ cần chạm nhẹ là phát nổ. Chúng tôi lần lượt đi qua hai, ba, bốn rồi năm căn nhà. Tiền tuyến đã cận kề, và cùng với nó là sự nguy hiểm. Hội ý với nhau xong, chúng tôi quay trở lại.

Lại vượt qua từng lối mòn, từng căn nhà một, luôn thông báo vị trí cho những người lính Irak. Bức tường trường học đây rồi, sau đó là khoảng sân, phơi mình trước mũi súng những kẻ bắn tỉa. Phải nép sau chòi canh nhỏ giáp với sân. Lính Irak ở phía sau, trong gian nhà mà chúng tôi tạm ngụ sáng nay, vẫy chào chúng tôi. Tường của chòi canh bị xuyên một lỗ, trước mặt là một đống đá. Tôi len vào trong chòi bằng chỗ này. Bakhtiyar nói : « Samu coi chừng, có thể bị gài mìn đó ». Và thế giới bùng vỡ.

Một quả bom vừa nổ tại Mossoul.

Một bức tường không khí, sức nóng và mảnh vỡ tấn công vào tôi, làm tôi trở nên điếc đặc, mù lòa. Tôi loạng choạng trong chòi, cố gắng không dịch chuyển nhiều vì có thể còn những quả mìn khác xung quanh. Ý thức gào thét, cái đau đã đến. Tôi tin rằng da mặt đã bị xé rách, rồi máu trào ra từ mắt. Thị giác quay lại, nhưng để chỉ thấy một thế giới toàn bụi cát. Đôi tai toàn nghe những tiếng rít liên tục. Thông qua đám bụi, tôi nhận ra các đồng nghiệp nằm dài trên đất, trước chòi – bất tỉnh, da thịt cháy khét, bị xé rách. Tôi gào lên bằng tiếng Ả Rập : « Có ba nhà báo Pháp bị thương ! » Một người lính đến, đưa tôi ra khỏi chòi để vào trường học. Người ta chỉ cho tôi những chiếc xe bọc thép, tôi leo lên và được chở đi.

Năm phút sau, tôi đến trạm y tế tiền phương đầu tiên, gặp được một người bạn là nữ y tá Mỹ Alex Potter, xuất hiện cứ như là một thiên thần. Cô nói : « Anh không sao, nhưng còn những người bị thương khác không ? ». Tôi giải thích trong lúc được băng tạm khuôn mặt. Một y tá nam nói : « Bình tĩnh, hôm nay anh suýt chết đấy ». Tôi nghĩ đến các đồng nghiệp, có lẽ họ cũng lừa được tử thần ?

Tôi trông thấy họ được đưa đến trên những chiếc băng-ca. Nặng lắm, cần phải tải thương. Tôi lên một xe cấp cứu cùng với Véronique. Alex, người y tá giữ đầu cô, còn tôi tay phải cầm chai oxy, tay trái nắm lấy bàn tay cô. Mỗi lần xe bị xóc, cô nắm chặt tay, khuôn mặt biến dạng vì đau đớn. Véronique vẫn tỉnh táo, tôi nói với cô : « Mọi việc sẽ ổn, chúng ta được chăm sóc tốt ». Người tài xế xe cấp cứu mở đường bằng cách bắn những phát chỉ thiên.

Trạm y tế tiền phương thứ hai, được điều hành bởi liên minh do Hoa Kỳ lãnh đạo, nằm cách phía nam Mossoul 10 km. Tôi cố tự đi về phía giường bệnh. Các nhân viên giúp tôi nằm xuống và cởi quần áo. Ngoài đôi mắt bỏng cháy, tất cả đều ổn. Vài mảnh đạn dưới da, ở cánh tay trái và trên mặt. Điện thoại tôi rung không ngừng. Một người bạn báo tin : « Bakhtiyar chết rồi ! »

Ý thức tôi gào thét rồi kêu khóc. Tôi đã mất một người anh em.

Bên cạnh, người ta lo cho Stéphan. Anh bị nặng lắm. Những người bạn phóng viên khác đến. Tôi được trực thăng đưa đến một căn cứ Mỹ. Trên chuyến bay, Stéphan khuôn mặt bị băng kín, vây quanh là các y tá. Bị cột chặt vào ghế ngồi, tôi trút hận thù, phẫn nộ và nỗi buồn vào những gì đã trải qua. Ngọn gió từ cánh quạt trực thăng thổi vào mặt tôi một không khí nóng, bụi bặm, đầy khói và cái chết – mùi của Mossoul đang xa dần.

Stéphan Villeneuve không qua khỏi đêm đó. Người phóng viên ảnh thở hơi cuối cùng tối 19/6 tại Baghdad Diplomatic Security Center, một bệnh viện gần sân bay thủ đô Irak. Nhà báo người Irak, Bakhtiyar Haddad, chết ngay sau khi quả mìn nổ, được đưa về chôn ở nguyên quán là Erbil, thủ phủ Kurd ở Irak. Còn nữ phóng viên Véronique Robert sau khi được phi cơ tải thương đưa về bệnh viện Percy ở ngoại ô Paris, cũng đã chết do vết thương quá nặng.

Cùng một chủ đề:

Mossoul và những chiếc xe tấn công tự sát của IS

Mossoul : Chỉ còn là gạch vụn

Mossoul thất thủ, ngày tàn của IS ?