Mossoul thất thủ, ngày tàn của IS ?

“Nhà nước Hồi giáo” lúc mới tuyên bố thành lập

Cách đây ba năm, ngày 04/07/2014, Abou Bakr Al Baghdadi, thủ lãnh thánh chiến Irak, leo lên tận chóp tháp của đền thờ Hồi giáo Al Nouri ở Mossoul trong buổi lễ cầu nguyện ngày thứ Sáu. Trước cử tọa vẫn chưa biết Baghdadi là ai, ông ta tuyên bố mình là chỉ huy của các tín đồ, lãnh đạo “vương quốc Hồi giáo”. IS, tổ chức Nhà nước Hồi giáo không còn là một nhóm thánh chiến hoạt động lén lút, mà đã trở thành một “Nhà nước” tự phong, kiểm soát thành phố lớn thứ nhì của Irak.

Chủ nhật tuần trước, đích thân thủ tướng Irak, Haidar Al Abadi đã đến Mossoul. Trong bộ quân phục, ông loan báo thành phố đã được giải phóng, và khen ngợi các quân nhân Irak. Chiến dịch phản công truy diệt IS bắt đầu hôm 17.10.2016, sau chín tháng trời đã đạt đến chiến thắng. Có đến 100.000 quân của quân đội Irak, dân quân Kurd (peshmerga), dân quân Cơ Đốc đã được huy động. Liên minh quốc tế yểm trợ bằng các cuộc không kích, bắn pháo và lực lượng đặc nhiệm trên bộ.

Chiến thắng, nhưng cái giá phải trả cũng nặng nề. Nhiều ngàn thường dân bị tử thương, họ là nạn nhân của cả IS lẫn các trận đánh bom của Irak và liên minh. Mỗi ngày lại phải đưa những xác chết ra khỏi các đống đổ nát, các khu phố ở bờ tây Mossoul đã thành bình địa. Thành phố cổ tan hoang, nhà cửa sụp đổ, những con đường đầy gạch vụn. Đền thờ Hồi giáo Al Nouri và chóp tháp nhọn cao vút được xây dựng từ thế kỷ 12, đã bị quân thánh chiến đặt chất nổ phá sập. Chỉ riêng việc tái lập cơ sở hạ tầng căn bản sẽ tốn đến trên một tỉ đô la, theo Liên Hiệp Quốc. Và còn cần thêm nhiều tỉ đô la nữa để các khu phố bờ tây có thể là nơi sinh sống được. Gần 700.000 người chạy loạn vẫn chưa thể trở về.

Thủ tướng Irak Haidar Al Abadi (nón đen, giữa) thăm Mossoul vừa được giải phóng ngày 09/07/2017.

Mossoul, trận chiến đô thị sẽ đi vào các giáo trình quân sự

Mossoul cách đây ba năm có hai triệu dân, là một trong hai “thủ đô” của IS tại Irak, cùng với thành phố Raqa ở nước Syria láng giềng. Mossoul cũng là một trong những trung tâm hành chính của “vương quốc Hồi giáo” tự phong, là biểu tượng cho sức mạnh của tổ chức thánh chiến này.

Việc tái chiếm Mossoul đã củng cố uy tín cho chính quyền Irak. Một quân đội được huấn luyện tồi và tham nhũng, đã tái sinh từ đống tro tàn. Đất nước này đã thành công – với sự giúp đỡ của đồng minh, nhất là Mỹ - không chỉ chiếm lại được hầu hết những lãnh thổ bị mất, mà còn có lực lượng quân đội, cảnh sát liên bang, đơn vị chống khủng bố được huấn luyện chu đáo, thuộc loại giỏi trong khu vực.

Nếu năm 2014, lực lượng Irak đã phải tháo chạy một cách thảm hại khỏi Ramadi, Faloudja và Mossoul, nhường chỗ cho IS; thì nay trận đánh Mossoul có thể được xếp vào loại kinh điển của chiến tranh đô thị. Trong tổng số 100.000 quân tham gia chiến dịch, khoảng 20.000 người lính đã chiến đấu trong thành phố Mossoul trước 5.000 quân thánh chiến, tức cứ 1 người phòng vệ đấu với 4 người tấn công. Trong khi những trận chiến đô thị thường thì phải 6 đánh 1, thậm chí 10 đánh 1 mới mong chiến thắng. Các nhà quan sát cho rằng có thể so sánh với trận Stalingrad năm 1942-1943 (kéo dài sáu tháng rưỡi).

Khó thể tiến nhanh trong phố cổ đổ nát.

Trong trận Mossoul, lại tìm thấy một số chiến thuật cổ điển như bảo vệ tuyến trước, chiếm một số điểm nhấn, bắn tỉa, mìn bẫy, giành từng căn nhà một, sử dụng công binh…Nhưng ngoài những đường hầm chằng chịt, quân đội Irak còn phải đối mặt với các máy bay không người lái, xe gài bom tự sát…là những dấu ấn mới cho các trận đánh tương lai.

David Witty, nhà phân tích vốn là đại tá lực lượng đặc nhiệm Mỹ về hưu nhận định: “Đây là một đòn quyết định đánh vào tiếng tăm của IS”. Một thất bại quân sự nặng nề của tổ chức thánh chiến - vốn liên tục bị mất những lãnh thổ đã chiếm được trong những năm gần đây, còn về nguồn lợi kinh tế cũng đã giảm đi rất nhiều.

Từ khi tung ra trận tiến công chớp nhoáng nhưng quy mô vào tháng 6/2014 tại Irak, IS đã kiểm soát được một lãnh thổ có diện tích tương đương Hàn Quốc, với trên 10 triệu dân. Nhưng nay IS đã mất hơn phân nửa diện tích. Tổ chức thánh chiến cũng bị mất đi hàng ngàn chiến binh, mà những tay súng nước ngoài ngày càng giảm dần, không thể bù đắp nổi.

Đơn vị chống khủng bố của Irak mừng chiến thắng trước IS tại Mossoul.

Từ “nhà nước Hồi giáo” lại thành đội quân trong bóng tối

Tuy sự kiện Mossoul thất thủ làm IS càng thêm yếu đi, nhưng hãy còn quá sớm để nói đến chiến thắng chung cuộc.

Tổ chức Nhà nước Hồi giáo không còn kiểm soát được Mossoul, nhưng vẫn chưa biến mất. Hàng trăm quân thánh chiến người Irak có thể đã trà trộn trong số những thường dân trốn ra được khỏi thành phố cổ. (Còn quân thánh chiến người nước ngoài – Nga, Tchetchenya, Ả Rập Xê Út, Thổ Nhĩ Kỳ, Pháp – quá dễ nhận diện để có thể chạy trốn, chỉ còn cách chiến đấu cho đến chết).

Patrick Martin, chuyên gia của Viện Nghiên cứu Chiến tranh ở Washington cảnh báo: “Không nên coi việc tái chiếm Mossoul là hồi chuông báo tử cho IS”. Tổ chức này “vẫn nắm giữ một số thành phố nhỏ”,nhất là tại Syria, nơi cuộc tấn công nhằm tái chiếm thành phố Raqa đang tiếp diễn. Ngay cả tại Irak, quân thánh chiến vẫn còn kiểm soát một số địa điểm gần biên giới Syria và tại tỉnh Al Anbar thuộc miền tây.

Từng hoạt động như một nhà nước với các định chế và một dạng chính quyền sơ đẳng, IS nay lại trở thành một đạo quân trong bóng tối.Thời gian qua, tổ chức Nhà nước Hồi giáo đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm, vẫn còn những mạng lưới đang hoạt động, còn vũ khí, tiền bạc và những chiến binh sẵn sàng đánh bom tự sát, giết tối đa nhiều mạng người để cùng chết.

Đền thờ Hồi giáo Al Nouri đã bị IS đặt chất nổ phá sập.

Để tiếp tục tồn tại, IS đã bắt đầu thay đổi chiến lược, tập trung vào chiến thuật du kích và đánh bom. Theo các chuyên gia, trước mắt tại Irak, thay vì cố gắng chiếm những vùng đất rộng lớn như trước đây, IS sẽ chuyển sang hoạt động nổi dậy. Tổ chức này đã nhiều lần trả đũa những thất bại quân sự bằng những cuộc tấn công đẫm máu.

Vụ đánh bom làm nhiều người thiệt mạng nhất trong lịch sử Bagdad (320 người chết) vào tháng 7/2016, xảy ra sau khi quân thánh chiến bị mất thành trì Fallouja. Bọn chúng cũng tung ra những đợt đột kích nguy hiểm vào thành phố Kirkuk ở miền bắc hôm 22.10.2016, vài ngày sau khi Irak và đồng minh khởi động chiến dịch tái chiếm Mossoul, làm gần 50 người chết chủ yếu là lực lượng an ninh. Theo David Witty, Irak sẽ còn bị mất an ninh trong nhiều năm nữa.

Ngoài ra, cho dù không chiếm giữ được vùng đất nào, IS vẫn còn là mối đe dọa cho thế giới, mà liên minh do Hoa Kỳ lãnh đạo đang phải chiến đấu không ngơi nghỉ. Trong ba năm qua, hàng ngàn quân tình nguyện ở nhiều nơi trên thế giới đã gia nhập tổ chức thánh chiến này tại Irak và Syria, trong số đó bao nhiêu người quay về Philippines, Libya… thì không thể biết được. Một số tàn quân chạy sang các nước Hồi giáo vùng Đông Nam Á: mới đây bộ trưởng Quốc phòng Malaysia đã tuyên bố IS là kẻ thù số một.

Thủ lãnh IS Abou Bakr Al Baghdadi xuất hiện lần đầu tiên và duy nhất tại Mossoul ngày 07.05.2014. Ảnh Reuters lấy từ mạng xã hội

Thủ lãnh IS còn sống hay đã chết?

Ý tưởng và sự tuyên truyền của IS vẫn gây tiếng vang lớn, làm sản sinh ra nhiều đơn vị thánh chiến nhỏ, bên ngoài biên giới địa lý của “vương quốc Hồi giáo”. Nhiều vụ khủng bố đẫm máu được IS nhận trách nhiệm tại một số nơi trên thế giới. Abou Bakr Al Baghdadi, thủ lãnh IS trong một video tháng 5/2015 đã kêu gọi người Hồi giáo hoặc đến với “vương quốc”, hoặc tiến hành thánh chiến ngay tại nước mình. Ông ta nhấn mạnh: “Hồi giáo chưa bao giờ là tôn giáo của hòa bình, mà là của chiến tranh!”

Về số phận của chính Baghdadi, lãnh đạo khủng bố 46 tuổi, chỉ xuất hiện công khai có một lần duy nhất tại đền thờ Al Nouri ở Mossoul, hiện nay ra sao? Tổ chức Quan sát Nhân quyền Syria hôm 11.7 dẫn nguồn từ “các nhân vật cao cấp của IS tại Syria” loan báo ông ta đã chết. Nhưng đây là lần “chết” không biết thứ bao nhiêu của Baghdadi. Mới đây vào tháng Sáu, Nga cũng nói rằng đã tiêu diệt Abou Bakr Al Baghdadi trong một trận không kích gần Raqa (Syria), nhưng rốt cuộc cũng không khẳng định được. Hoa Kỳ treo giải thưởng 25 triệu đô la cho ai bắt được hắn ta.

Quay lại với cư dân thành phố Mossoul vừa giải phóng, người dân vẫn tin rằng IS sẽ quay lại, bằng cách này hoặc cách khác. Yunis, một thông dịch viên làm việc cho các tổ chức phi chính phủ thổ lộ: “Chúng tôi không cảm thấy an toàn, vẫn còn sợ lắm. Các thủ lãnh IS vẫn có thể tuyển mộ thêm quân thánh chiến mới. Tôi sinh ra và lớn lên ở Mossoul, nhưng giờ thì hết rồi, tôi sẽ ra đi. Tôi nói với gia đình là chỉ trở về khi nào chôn cất tôi tại Mossoul”.

Cùng một chủ đề:

Mossoul và những chiếc xe tấn công tự sát của IS

Bỗng dưng, thế giới nổ tung…

Mossoul : Chỉ còn là gạch vụn