Trần Trung Đạo – Những Brooks Việt Nam

 

Trong phim “Shawshank Redemption” có nhiều câu nói rất hay chứa đựng triết lý răn đời đáng học hỏi, nhưng có một đoạn phản ảnh gần sát với thực tế của không ít người Việt trong xã hội Việt Nam.

Đó là đoạn phim Ellis Boy "Red" Redding giải thích cho các bạn tù thế nào là bị "thể chế hóa” của tù nhân Brooks, người ở tù tròn 50 năm vì tội sát nhân.

Khi biết mình sắp được thả, Brooks, sau nửa thế kỷ sống trong tù, không muốn ra khỏi nhà tù.

Brooks toan cắt cổ bạn tù Heywood để bị kết án và được tiếp tục ở tù. Toan tính không thành vì có các bạn tù khác biết kịp và ngăn cản. Hôm sau, Brooks “bị phóng thích” thay vì “được ở tù”. Trong lúc sống trong nhà chuyển tiếp để làm quen với xã hội, Brooks treo cổ tự tử vì không quen sống giữa bầu trời tự do.

Ellis Boy "Red" Redding giải thích cho các bạn tù nghe về trường hợp Brooks cố tình gây án để được tiếp tục ở tù : “Brook chẳng phải là người xấu. Ông ta chỉ ... chỉ bị thể chế hóa. Ông ở trong tù này 50 năm, nè Heywood, 50 năm. Nhà tù là tất cả những gì ông ta biết. Nơi đây ông ta là người quan trọng [Brooks là quản thủ thư viện của nhà tù]. Ông ta là người có học. Bên ngoài, ông ta chẳng là gì cả. Chỉ là một tên cựu tù già nua với bịnh thấp khớp trên cả hai tay. Ngay cả việc ráng đi xin một cái thẻ thư viện chưa chắc đã được.

Mày biết tao đang cố giải thích điều gì không ? [Một tù nhân tên Floyd đáp “Red, tao nghĩ mày chỉ nói nhảm thôi] Mày nghĩ sao cũng được, Floy. Nhưng tao nói mày biết, những bức tường nhà tù này thật đáng tức cười. Trước hết, mày ghét nó… rồi mày quen dần với nó. Thời gian trôi qua đủ…mày tùy thuộc vào nó. Đó là thể chế hóa”.

Tương tự, sau 50 năm, dù với đà tiến của văn minh qua các phương tiện truyền thông, các mạng xã hội, Việt Nam vẫn còn quá nhiều Brooks. Từ chịu đựng những Brooks này chuyển sang làm quen, chấp nhận thực tế, có cảm tình với đám cai tù và cuối cùng tự nguyện hiến dâng. Họ không còn phân biệt sự khác nhau giữa nô lệ, tự do trong nô lệ và tự do giữa bầu trời.

Gỡ cuộn tơ rối tuyên truyền tẩy não đó ra thành những sợi tơ dài để may mặc là cả một nỗ lực, nếu tính theo thời gian có thể dài hàng thế kỷ.

TRẦN TRUNG ĐẠO 02.09.2025