Nguyễn Ngọc Chu - Kéo dài danh sách ngoại ngữ 1 là kéo dài tâm thế lệ thuộc

Đôi lời : Có một chi tiết đáng tiếc trong bài, là tác giả đánh đồng tiếng Pháp với tiếng Nga, tiếng Tàu mà quên (hoặc không biết) rằng từ trước 1975 trong chế độ Việt Nam Cộng Hòa, học sinh đã học song song hai sinh ngữ Anh và Pháp.

Hôm nay, được biết Bộ Giáo dục-Đào tạo đã quyết định đưa môn tiếng Hàn thành ngoại ngữ 1 trong chương trình giáo dục phổ thông Việt Nam, giảng dạy từ lớp 3 đến lớp 12. Lòng tự hỏi không biết bao giờ mới xóa bỏ được tâm thế lệ thuộc ?

1. MỘT NGHỀ CHO KÍN

Học ngoại ngữ là nhu cầu tất yếu. Nó càng trở nên tối cần thiết trong thời đại kết nối toàn cầu tức thì như hiện nay. Trong hoàn cảnh phải ganh đua quốc tế ngày càng gay gắt, mà học sinh phổ thông các nước lại giỏi ngoại ngữ hơn học sinh Việt Nam, thì việc thúc đẩy học sinh Việt Nam học ngoại ngữ là điều phải làm.

Nhìn vào thực tế trên toàn thế giới thì ngoại ngữ nào là cần thiết áp đảo ? – Tiếng Anh. Chỉ cần thật giỏi tiếng Anh là có thể làm việc ở mọi quốc gia - dù đó là Nhật Bản và Hàn Quốc dùng chữ tượng hình ở bán cầu Đông, hay đó là Brazil nói tiếng Bồ Đào Nha và Chile nói tiếng Tây Ban Nha ở bán cầu Tây.

Hiển nhiên, biết nhiều ngoại ngữ cũng là một ưu thế. Có người giỏi 5-7 ngoại ngữ. Nhưng đó là sự lựa chọn thứ hai. Đừng bao giờ quên lời dạy của cha ông : “một nghề không kín, chín nghề không xong” và “nhất nghệ tinh, nhất thân vinh”. Với học sinh phổ thông Việt Nam, đang thua xa học sinh Philippines và Singapore về tiếng Anh, thì hãy lấy tiếng Anh làm mục tiêu số 1. Không cần phải gắn tên là ngôn ngữ chính thức thứ hai, nhưng là ngoại ngữ số 1 của học sinh Việt Nam. Đấy mới là cách đi đúng.

2. VẼ THÊM DỰ ÁN TỐN KÉM

Đưa một môn ngoại ngữ vào nhóm bắt buộc lựa chọn số 1 kéo theo vô vàn tốn kém. Chương trình giảng dạy không phải là quan trọng nhất, mà cung cấp và chu cấp giáo viên mới là vấn đề đau đầu. Sau đó là sách giáo khoa.

Phải có đủ giáo viên và sách giáo khoa cho mọi trường trên toàn quốc. Trong khi số lượng học sinh tự chọn thì đếm trên đầu ngón tay. Có trường không có học sinh. Giáo viên làm gì ? Tiếng Nga đã một thời áp đảo trong chương trình phổ thông Việt Nam, nhưng nay không có mấy học sinh lựa chọn. Bài học chưa đủ rõ chăng ?

Và trong thời kỳ mà lợi ích nhóm rộ lên nhiều hơn nấm sau mưa, thì cũng không thừa nếu đặt câu hỏi, rằng liệu có hay không ai đó đã lobby để tiếng Hàn trở thành ngoại ngữ số 1 trong chương trình giáo dục phổ thông Việt Nam ? Và có ai được hưởng lợi từ dự án này không ?

3. KÉO DÀI TÂM THẾ LỆ THUỘC

Cứ nước nào đến đầu tư nhiều ở Việt Nam thì phải đưa tiếng nước họ vào chương trình phổ thông trên toàn quốc ư ? Nếu Ả rập Xê út đến đầu tư nhiều hơn nữa ở Việt Nam, nếu Israel mở rộng quan hệ hơn nữa với Việt Nam, rồi thì chúng ta sẽ đưa tiếng nước họ vào chương trình giảng dạy bắt buộc ở phổ thông ư ? Danh sách ngoại ngữ 1 sẽ kéo dài thêm những nước nào ?

Một thực tế, đưa tiếng nước nào vào danh sách ngoại ngữ 1 đã làm đau đầu không chỉ một người có trách nhiệm. Ngoại trừ tiếng Anh nhận được sự đồng nhất về nhiều tiêu chí. Còn lại đưa tiếng Nga, tiếng Pháp, tiếng Trung Quốc… đều dính líu đến quan hệ và e ngại.

Danh sách ngoại ngữ 1 trong chương trình giáo dục phổ thông Việt Nam sẽ không chấm dứt chừng nào tâm thế lệ thuộc còn tồn tại trong suy nghĩ của những người đứng đầu ngành giáo dục. Tại thời điểm hiện tại, danh sách ngoại ngữ 1 bao gồm : tiếng Anh, tiếng Nga, tiếng Pháp, tiếng Trung Quốc, tiếng Nhật, tiếng Đức và tiếng Hàn.

4. ĐỀ XUẤT

Chỉ tập trung cho tiếng Anh trong chương trình giáo dục phổ thông, ở mọi trường học. Các ngoại ngữ khác là lựa chọn thêm, học ở các TRUNG TÂM NGOẠI NGỮ, HỌC TRỰC TUYẾN.

5. XOÁ BỎ TÂM THẾ LỆ THUỘC

Các nước ở Bắc Âu, có diện tích gần tương đương nhưng có dân số ít hơn Việt Nam trong khoảng từ 10-20 lần, lại nằm cạnh các nước lớn là lò lửa chiến tranh trong nhiều thế kỷ, nhưng chẳng bao giờ gọi nước nào là anh cả, anh hai. Họ rộng mở chào đón các nhà đầu tư lớn từ nước ngoài, nhưng cũng không bao giờ “lót ổ cho đại bàng” mà tự đưa mình vào vị thế “chim sẻ”. Học sinh phổ thông của họ biết ngoại ngữ giỏi hơn học sinh phổ thông Việt Nam, nhưng không có danh sách ngoại ngữ 1 dài dằng dặc như ở Việt Nam.

Muốn độc lập, hùng cường, thì cần phải xóa bỏ tâm thế lệ thuộc. Và phải bắt đầu trong suy nghĩ của lãnh đạo. Xoá bỏ được suy nghĩ lệ thuộc thì hành động sẽ không lệ thuộc. Như đã có một thời “muốn đánh Mỹ, thì đừng sợ Liên Xô, Trung Quốc”.

Xóa bỏ tâm thế lệ thuộc phải bắt đầu trong giáo dục. Muốn vậy phải xóa bỏ tâm thế lệ thuộc trong lãnh đạo ngành giáo dục, và trong suy nghĩ của các giáo viên. Có thế, học sinh mới không bị gieo rắc tâm thế lệ thuộc.

Việt Nam rất cần một vị Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo xứng tầm.

NGUYỄN NGỌC CHU 05.03.2021