Tin tức, bình luận, phóng sự, hậu trường chính trị quốc tế
Phàm bất cứ việc gì, nếu có bước làm thử, gọi là thử nghiệm, thì sau đó sẽ tốt hơn. Bởi ít nhất cũng tránh được sự dở, thậm chí bỏ luôn để tìm cách khác. Việc nhỏ đã vậy, việc lớn càng phải vậy.
Biết dở sai mà vẫn cố kéo dài, chống chế; đi từ thất bại này tới thất bại khác nhưng vẫn “kiên định”, không tỉnh để thoát ra, chỉ có thể gọi là lú lẫn u mê. Một đất nước, một dân tộc vướng phải sự ấy, là đại bi kịch.
Xứ này cũng như một số “anh em” của nó đang đắm chìm trong tấn đại bi kịch.
Giải túc cầu thế giới lần này không hiểu sao không làm tôi say mê như bao nhiêu năm trước. Có lẽ không còn ham những trò giải trí, hay không còn sức để theo dõi những trận cầu về khuya, khi giấc ngủ là cần thiết hơn.
May mắn, trận cầu hôm qua của Nhật Bản và Đức, cũng như trận hôm nay giữa Hàn quốc và Uruguay diễn ra lúc 20:00, không phải là quá trễ!
Trận hôm qua Nhật đã lội ngược giòng và thắng Đức với tỉ số 2-1, báo chí gọi là cơn địa chấn. Arap Seout cũng đã thắng Argentina hôm kia với tỉ số 2-1 nhưng tôi không quan tâm mấy. Tôi theo dõi hai trận của Nhật Bản-Đức; Hàn Quốc-Uruguay. Lòng tôi không phải nhịp theo những đường bóng lên xuống, những cú sút thót tim, mà, của nỗi lòng một con dân Việt đang bị thụt lùi.
Cho tới lúc này, trên thế giới gồm hơn 200 quốc gia chỉ còn lèo tèo vài nước tôn thờ chủ nghĩa cộng sản, cắm cúi nhắm mắt, bước thấp bước cao kiên định “tiến lên” trên con đường chủ nghĩa xã hội, mặc dù không biết nó ở đâu, khi nào mới tới nơi. Vô cùng mờ mịt, ảo tưởng.
Còn những “ai”? Đếm trên đầu ngón tay: Trung Quốc, Việt Nam, Cuba, Triều Tiên, Lào, Venezuela, Nicaragua, Eritrea.
Bọn Tàu khôn lỏi, chúng cứ bô bô danh nghĩa cộng sản và chủ nghĩa xã hội nhưng thực ra đã lẻn theo đường khác, mà chúng láu cá gọi bằng cái tên “chủ nghĩa xã hội màu sắc Trung Quốc”. Tại sao phải giữ danh nghĩa ấy? Không phải để vì chúng mà là giữ cái vòng kim cô thít lên đầu những thằng ngu dại khác.
“Nhà nước tư hữu” là một thuật ngữ quá quen thuộc, nhất là với những ai suốt thời trẻ phải học môn chính trị, mà nếu so sánh chỉ có thể dùng hình ảnh một người cứ mãi phải nhai mớ giẻ rách!
Nhưng cách nay hơn 30 năm, thầy tôi, Phạm Vĩnh Cư, trong một giờ giảng bài, đã ngẫu hứng nói với chúng tôi rằng: “Nguy hiểm nhất là khi Nhà nước bị biến thành kẻ tư hữu khổng lồ”.
Ngừng một lát, như không kìm nén được, thầy nói thêm: “Thể nào các em cũng thấy điều đó trong đời mình”.
Chắc khoảng năm 1986 gì đó, thầy Đỗ Bính khoa mình đi học khóa bồi dưỡng giáo viên ngắn hạn ở Liên xô về. Khi mình hỏi về Gorbachev, mắt thầy sáng lên, và vẫn theo thói quen, nói nhỏ với mình, rất nghiêm trọng: “Dân Nga họ bảo là Lênin tái sinh cậu ạ”.
Vốn đã thích Gorbachev, nghe thầy Bính nói thế mình càng tò mò, nên tất cả những gì gọi là perestroika (Cải tổ) glanos (sáng tỏ) đều đọc rất kỹ. Hồi đó trên báo Nhân Dân đăng loạt phóng sự của Thành Tín (chính là cụ Bùi Tín) về perestroika rất hay, mình đọc như nuốt từng chữ.
Thế rồi, mơ được ước thấy, tháng 10 năm 1987 mình cũng được đi Liên Xô, học lớp bồi dưỡng giáo viên ở trường đại học an ninh Liên xô, mang tên Dzeczinski, ở số 9, Khavxcaia.
Ngày này 31 năm trước (25/12/1991), tôi ngẫu nhiên trở thành nhân chứng lịch sử chứng kiến sự sụp đổ của Liên bang Xô viết.
Tôi quan tâm chính trị từ rất sớm, viết ra điều này có thể ít ai tin. Nhưng đó là sự thật.
Tôi còn nhớ như in năm 1968 khi còn là cậu bé 10 tuổi, tôi với 3 người bạn cùng trại trẻ quân đội C12 đã xé tờ họa báo Trung Quốc, bôi cứt gà lên ảnh Mao Trạch Đông để phản đối Cách mạng Văn hóa và ủng hộ Lưu Thiếu Kỳ. Hành động này của chúng tôi đã bị cô giáo Đỗ Bích Vân (mấy năm sau là phát thanh viên đầu tiên của chương trình truyền hình quân đội) phạt úp mặt vào tường.
Mikhail Gorbachev, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô cuối cùng, Tổng thống Liên Xô duy nhất đã từ trần hôm qua, ngày 30/08/2022 thọ 91 tuổi.
Năm 1989 Tổng bí thư Đảng CS Liên Xô Gorbachev đã quyết định rút quân đội Liên Xô khỏi Afghanistan sau 10 năm sa lầy tại chiến trường này.
Năm 1989 Tổng thống Liên Xô Gorbachev đã quyết định không đưa quân đội Liên Xô can thiệp vào tình hình nội bộ Ba Lan khi nước này thay đổi chế độ chính trị, mở đường cho sự sụp đổ hoàn toàn Hệ thống xã hội chủ nghĩa Đông Âu.
(NCTG 20/05/2022) “Thể chế tư hữu có bản chất dân chủ bắt buộc phải tôn trọng nhân quyền - tức mạng người, vì thế nó hướng đến giảm thiểu mạng lính khi chế ra vũ khí chính xác hay huấn luyện lính công nghệ. (…) Vũ khí của bên tư hữu thường nhắm đến sự chính xác và ổn định (tức hiệu quả), còn thể chế cộng sản (hoặc tàn dư cũng vậy) chú trọng nhiều hơn đến sức mạnh, sao cho giết càng nhiều người càng tốt”.
Chiến tranh - những cột mốc của lịch sử
Lịch sử cận đại từ đầu thế kỷ 20 đến nay được hình thành bởi mạng lưới gần 200 quốc gia trên thế giới luôn xáo động, đánh dấu bằng các sự kiện lấy đi hàng loạt mạng người vô tội bởi các cuộc cách mạng, thiên tai và chiến tranh. Trong thế kỷ 20 và 21, tính từ năm 1910 đến nay, thế giới đã trải qua hơn 80 sự kiện như vậy, tương đương thời gian an bình trên toàn thế giới dồn lại không quá 20 năm, có vẻ ngắn nhất trong lịch sử nhân loại suốt hai thiên niên kỷ qua.
Cuộc đối đầu lớn nhất trong hơn 100 năm này còn là cuộc đối đầu ý thức hệ giữa dân chủ tập trung (chủ nghĩa cộng sản - CNCS) và dân chủ nhân quyền.
Ông bạn tôi, Bùi Trọng Cường, một cựu chiến binh, người có tên trong danh sách sinh viên Trường đại học Tổng hợp Hà Nội vào lính, một nhà thơ, nhà nghiên cứu văn hóa (tôi chịu khó liệt kê nhiều thế để nói rằng đây là con người đạo đức và trí tuệ) nhắn cho tôi dòng tin vỏn vẹn "Thông ơi, càng sống những ngày này càng thấy buồn chán, thất vọng, em ạ".
Tôi là lớp đàn em nhưng sống với nhau lâu nên rất hiểu tâm trạng ấy.
Dồn dập trong thời gian gần đây, trên báo chí truyền thông và mạng xã hội (thời nay đừng bao giờ bỏ qua mạng xã hội bởi đó là kênh thông tin thời sự nhất, phong phú và khách quan nhất) có quá nhiều tin tức về những vụ việc đau lòng xảy ra trong gia đình, giữa những người chung một mái nhà.
Rét tràn về những ngày cuối năm. Nhưng là cái rét của thiên nhiên chỉ kéo dài trong vài ngày, có thể chống chọi, chưa phải là mối lo lớn.
Mối lo lớn, có thể ví như một đại băng hà chưa thấy ngày dứt nhưng tiếp diễn mỗi lúc một nặng hơn - là con bạch tuộc tham nhũng khổng lồ thần thông quảng đại có hàng chục triệu vòi tham nhũng, mà công ty Việt Á chỉ là một vòi nhỏ trong số đó. Sự thần thông quảng đại của quái vật bạch tuộc tham nhũng nằm ở chỗ, bị chém một vòi thì lập tức phát hiện mọc ra trăm vòi.
Việt Á rồi sẽ bị xử lý. Nhưng sẽ có hàng trăm Việt Á mới xuất hiện. Ủy ban Kiểm tra Trung ương không đủ sức để đối phó.
Tôi thích học tiếng Việt và tiếng Anh, nên hay chú ý đến những phát ngôn của các vị gọi là 'lãnh đạo'. Theo dõi cách nói của giới lãnh đạo Việt Nam tôi thấy có những đặc điểm chung: sáo ngữ, khẩu hiệu, hành chánh hóa, thiếu thông tin, và chung chung. Tôi thử phân tích 5 đặc điểm đó như sau.
Không biết thời nay thì sao, chớ vào thời tôi còn ở Việt Nam (tức cuối thập niên 70) thì giới lãnh đạo Việt Nam thường có những bài phát biểu rất dài. Tôi nhớ những ông như Lê Duẩn, Phạm Văn Đồng có khi nói cả 2 tiếng đồng hồ.
Thật ra, họ đọc thì đúng hơn. Tôi rất thán phục họ, vì không hiểu sao họ có văn hay chữ tốt thế, và có thể đứng một chỗ mà đọc suốt 120 phút! Tuy nhiên, sau 120 phút nghe, tôi không biết họ nói gì, chẳng nhớ họ nói gì. Nhưng sau này, khi ra nước ngoài tôi mới hiểu là có khi họ cũng không biết họ nói gì, chớ không phải lỗi ở tôi.
Trong đợt kỷ niệm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9 năm nào đó, nhà báo Trần Hữu Phước đã viết bài đầy những lời hoa mỹ đăng trên báo Sài Gòn Giải Phóng.
Trich : "Chủ nghĩa xã hội giàu sinh lực đã được đổi mới và trẻ hóa, vẫn đang đứng vững và tỏa sáng như ngọn hải đăng từ sông Áp Lục xuống tận vùng đất mũi của bán đảo Cà Mau trù phú. Từ cánh đồng Chum nổi tiếng của xứ “Triệu Voi” nối dài tới hòn đảo tự do của đất nước Cuba, tới châu Mỹ Latinh và vùng biển Caribê mênh mông bát ngát."
Kinh nhỉ! Đọc cứ thấy sao sao. Thực tế thì Chủ nghĩa xã hội thế giới giàu sinh lực như thế nào?
Lại nói, trong bài viết “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam” được công bố hồi tháng Năm năm nay, ông tổng bí thư khẳng định/cảnh báo/nhắc nhở rằng xây dựng chủ nghĩa xã hội là sự nghiệp vĩ đại, khó khăn, không thể nóng vội.
Sực nhớ ông anh họ tôi, một thầy giáo làng nhưng kiến thức thì không phải dạng vừa. Hồi còn sống có lần bảo mấy ông cộng sản chỉ thích làm những thứ vĩ đại, làm đếch gì cũng gắn mác vĩ đại. Đem bao nhiêu sức lực, của cải, thời gian ném vào đó, không cần biết nó sẽ đem lại gì cho dân chúng, đất nước.
Ngẫm nhời của ông anh, thấy đúng thật. Thứ chủ nghĩa xã hội bánh vẽ vĩ đại mà các ông bà ấy theo đuổi tới nay đã hai phần ba thế kỷ, rốt cục chỉ đem lại nghèo đói, lạc hậu, nội chiến, chiến tranh, xâu xé đất đai. Tan rã rường mối xã hội, dân chúng bất hạnh, kìm hãm đất nước chậm tiến hàng chục năm, thậm chí cả trăm năm so với cả rất nhiều quốc gia khác…
Suốt nhiều thập niên ở miền Bắc, cũng như ở miền Nam sau “giải phóng”, đám học sinh sinh viên “dưới mái trường xã hội chủ nghĩa” luôn được quán triệt rằng chỉ có chủ nghĩa xã hội mới đem lại hạnh phúc cho con người, chủ nghĩa cộng sản là mùa xuân của nhân loại.
Cùng với đó, tất nhiên ngược chiều, chủ nghĩa tư bản cực kỳ ghê tởm, đáng ghét, chỉ bóc lột, xấu xa, làm giàu trên xương máu, mồ hôi nước mắt, công sức của người lao động. Xã hội tư bản, dù có phát triển mấy đi chăng nữa cũng chỉ phồn vinh giả tạo, về cơ bản vẫn là xã hội bóc lột, cần phải bị tiêu diệt.
Công nhân, người lao động trong xã hội đó không có quyền làm chủ tập thể, không khác gì cái máy. Vì thế phải tiến hành đấu tranh giai cấp trên phạm vi toàn thế giới, phải chôn vùi tư bản, để xây dựng thế giới đại đồng. “Bao giờ thế giới đại đồng/Chúng ta sẽ thoát khỏi vòng gian truân”.
Trong phần 1, tôi có nhắc tới nước Đức và bức tường Berlin, nó sụp đổ ngày 9.11.1989 cách nay 32 năm. Nước Đức thống nhất đoàn tụ một cách vĩ đại, xét dưới góc độ nhân văn chứ không phải góc nhìn chiến tranh.
Đem xương máu dân tộc, nhân dân nướng vào cuộc chiến tranh ý thức hệ tàn bạo, dưới danh nghĩa giải phóng, không có gì là vĩ đại cả, không có gì đáng ca ngợi cả (chuyện này sẽ nói sau trong một bài khác).
Lứa chúng tôi sinh ra giữa thập niên 50, khi miền Bắc chính thức xây dựng chủ nghĩa xã hội. Chủ nghĩa xã hội, về lý thuyết rất đẹp, đẹp tốt hơn bất kỳ thể chế nào. Và nó cũng đẹp trong văn nghệ, thơ ca. Nó đẹp từ mồm những người lãnh đạo, từ báo chí, đài phát thanh. Nó chỉ không đẹp, thậm chí chứa đầy xấu xa tệ hại, xấu hơn tệ hơn so với xã hội trước nó, là ở thực tế. Giữa lý luận và hiện thực là vực sâu thăm thẳm. Những người sống ở miền Bắc từ thập niên 50 tới 80 biết rõ điều này.
Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, nơi điều trị ung thư lớn nhất nước này chỉ còn 10% bệnh nhân đến điều trị trong suốt mùa dịch. Không phải vì bệnh ung thư ở nước ta giảm mạnh, mà vì việc phong tỏa chống dịch đã khiến cho người bị ung thư không thể đến đây điều trị được.
Dù là bệnh viện công, nhưng bệnh viện này thực hiện tự chủ về tài chính. Người bệnh ít, nguồn thu giảm sâu không đủ bù chi phí, thu nhập của bác sĩ và nhân viên giảm mạnh, bệnh viện phải cầu cứu nhà nước.
Hiện tại, khi thành phố Hồ Chí Minh nới lòng giãn cách, số bệnh nhân của bệnh viện này đạt khoảng 40% so với trước dịch. Nhưng bệnh nhân các tỉnh miền Tây Nam bộ hầu như cũng không thể lên Sài Gòn khám chữa bệnh được, vì khu vực này vẫn còn bị căng thẳng (do phong tỏa).
Cũng không hẳn là mù mắt, nhưng mù đầu mù óc, mù tư duy suy nghĩ thì quá rõ. Như các cụ xưa bảo, đường quang chẳng đi lại đâm quàng bụi rậm. Quờ quạng cây gậy lý luận khua khoắng dò đường, chỉ đâm vào ngõ cụt.
Ấy là tôi nói đến đám đang lãnh đạo xứ này, những kẻ mù nhận trọng trách dẫn đường.
Điều dễ nhận ra, với hệ thống báo chí truyền thông độc quyền, cứ vài ba bữa họ lại nức nở ca ngợi chủ nghĩa xã hội, đề cao con đường đi lên chủ nghĩa xã hội, nhất là gần đây tán dương bài viết của ông tổng bí thư, xem nó như thứ ánh sáng chỉ lối soi đường, đuốc thời đại rọi tới tương lai.
Nouveau Riche (có thể dịch là « Trọc phú mới ») là chữ dùng để mô tả những người giàu sụ nhưng được cảm nhận như là những người phô trương và thiếu tánh lịch lãm. Đặc điểm này có vẻ mô tả khá đúng những người giàu sụ ở Việt Nam ngày nay.
Có lần tôi về Bến Tre và đi ngang qua một biệt thự rất lớn giữa một cánh đồng. Hàng xóm của ngôi biệt thự là những căn nhà lá thô sơ, rách nát, rất tiêu biểu cho một làng quê nghèo ở miền Tây. Ngôi biệt thự đó có thể nó đẹp, nhưng nó xuất hiện không đúng chỗ, và do đó làm cho nó xấu. Nói lịch sự theo tiếng Anh là « bad taste ».
« Bad taste » là khái niệm không dễ định nghĩa nhưng rất dễ nhận ra. Một người làm nghề lao động nghèo nhưng tậu một chiếc siêu xe hàng trăm ngàn USD có thể xem là « bad taste ». Tương tợ, trong một đất nước mà đa số dân chúng còn rất nghèo, nhưng xuất hiện những trọc phú tiêu ra hàng trăm triệu đồng cho một chai rượu Tây hay một bữa ăn (cho dù là do người khác tài trợ) vẫn có cái gì đó bad taste.
Tôi gõ Google “Không thể phủ nhận vai trò, hiệu quả của….” thì nó cho ra 57.600.000 kết quả. Trong đó, tựa hiện ra đầu tiên là:
“Không thể phủ nhận vai trò, hiệu quả của đường sắt Cát Linh”
Cả đời làm báo, tôi chưa đặt tựa bắt đầu bằng cụm từ “Không thể phủ nhận vai trò…”. Giờ mới “ngộ” ra đây là mẫu tựa rất phổ biến, thông dụng, nên tôi tò mò tổng kết và phân tích.
1. TẦM QUAN TRỌNG CỦA NHÂN TỐ ‘TRUYỀN THỐNG’
Trong bất cứ lĩnh vực nào,‘truyền thống’ luôn là một nhân tố quan trọng góp phần tăng xác suất thành công cho việc mở rộng lĩnh vực đó trong tương lai.
Chẳng hạn như ‘truyền thống’ chống giặc ngoại xâm mấy ngàn năm của người Việt cho phép tin rằng, nếu có giặc nước ngoài mang quân đến xâm chiếm nước Việt thì người Việt sẽ đánh bại. ‘Truyền thống’ được di truyền cả bằng đường “nội di truyền” và “ngoại di truyền”. “Nội di truyền” là máu mủ từ đời này qua đời khác. “Ngoại di truyền” là tác động của thế giới môi sinh bên ngoài, trong đó có các thành tố địa lý, văn hóa, xã hội…
