Sữa, một trong những sản phẩm đối mặt với cạnh tranh trong TPP. |
Phạm Chí Dũng : Nếu Hội nghị trung
ương 14 sắp diễn ra có thể vẫn chẳng đi tới đâu về thỏa hiệp nhân sự cho « tứ
trụ », thì tiến trình TPP cũng chẳng khá gì hơn…
TPP sang 2017?
Khác
hẳn với thời điểm cuối những năm trước, cuối năm 2015 là một thời đoạn chẳng
vinh quang gì dành cho cho chính thể Việt Nam đang dày công xung đột quyền lực
trước đại hội 12: cùng với quyết định « ngưng các khoản vay ưu đãi »
của Ngân hàng thế giới cùng số nợ Việt Nam phải trả trong hai năm 2015 -
2016 lên đến 16 tỉ USD, một thất lợi lớn khác đã xảy đến.
Ngày 10/12/2015, Chủ tịch Thượng viện Hoa Kỳ, TNS Mitch
McConnell (Cộng Hòa, Kentucky), chính thức công bố sẽ không đưa TPP
ra biểu quyết cho đến sau ngày bầu cử Tổng thống và Quốc hội vào
đầu tháng 11 năm 2016, vì Quốc hội chỉ làm việc
ngắn hạn sau đó, số phận của TPP sẽ phải chờ nhiệm kỳ Hành
pháp và Quốc hội mới, bắt đầu năm 2017.
Trong
quá khứ của nửa cuối năm 2015, lưỡng viện Quốc hội Mỹ đã từng « hành »
kha khá định chế TPA (quyền đàm phán nhanh) liên quan mật thiết đến TPP, để sau
đó chỉ thông qua TPA với một tỷ lệ thuận rất sít sao so với tỷ lệ nghịch.
Nếu
khả năng Thượng viện Mỹ buộc TPP hoãn đến 2017 xảy ra, việc Việt Nam tham
gia ký kết vào ngày 4/2/2016 như một thông báo mới đây của Bộ Công thương - cơ
quan trưởng đoàn đàm phán TPP của Việt Nam - sẽ chẳng mang ý nghĩa nào lớn lao.
Càng
chậm càng tệ. Việc kéo lui thời hạn thông qua TPP sẽ càng làm cho cơ hội « Việt
Nam là quốc gia hưởng lợi nhiều nhất trong TPP » trở nên mờ mịt, trong
lúc nền kinh tế Việt Nam đã đặt một chân bên bờ vực thẳm. Thậm chí được coi là « nước
xuất khẩu gạo thứ hai thế giới », gạo Việt Nam lại đang có nhiều nguy
cơ biến mất tại thị trường Mỹ.
Tuy
nhiên, Hà Nội vẫn đang hy vọng chính quyền Obama có thể thuyết phục Thượng nghị
viện Hoa Kỳ bỏ phiếu thông qua TPP vào giữa năm 2016, trước khi Tổng thống
Obama kết thúc nhiệm kỳ.
Khác
hẳn với cơ chế WTO mà Việt Nam đã trở thành thành viên thứ 150 một cách khá dễ
dàng, TPP là quá trầy trật. Việc lần đầu tiên hiệp định này được gắn với các
điều kiện nhân quyền như tự do lập hội, công đoàn độc lập và tự do tôn giáo
càng khiến chế độ chưa mấy quen với quyền làm người hết sức lúng túng và khó
xử.
Trong
thực tế, nếu TPP không được Quốc hội Mỹ thông qua trong năm 2016, đây sẽ là một
năm « trống rỗng », thậm chí làm nguội lạnh thêm mối quan hệ vừa được
hâm nóng giữa Hoa Kỳ và Việt Nam, tính từ mốc chuyến công du Washington của
người đứng đầu đảng Nguyễn Phú Trọng vào tháng 7/2015.
Trong
bối cảnh TPP bị hoãn, dân chủ và nhân quyền Việt Nam cũng ít nhiều bị ảnh
hưởng. Sẽ không thể sớm có việc triển khai định chế Công đoàn độc lập và quyền
tự do lập nghiệp đoàn cơ sở của công nhân. Thậm chí giới lãnh đạo và công an
Việt Nam có thể gia tăng đàn áp, bắt bớ đối với một số nhà hoạt động nhân quyền
trong nước như từng hành xử với luật sư Nguyễn Văn Đài vào tháng 12/2015.
Thời kỳ « lu mờ » Mỹ - Việt?
Gần
hai tuần sau khi luật sư nhân quyền Nguyễn Văn Đài bị Bộ Công an đột ngột khởi
tố và bắt giam, Đại sứ Hoa Kỳ ở Việt Nam mới ra thông cáo báo chí về thái độ « quan
ngại sâu sắc » và nói vụ bắt bớ này « đe dọa làm lu mờ sự tiến bộ của Việt
Nam về nhân quyền trong những năm gần đây ».
Độ
trễ khá dài của tuyên bố này có vẻ khác thường so với thái độ phản ứng nhanh
chỉ sau vài ba ngày cũng của Đại sứ quán Hoa Kỳ vào những lần Việt Nam bắt giam
người bất đồng chính kiến trước đây.
Một
cuộc trao đổi giữa Đại sứ quán Hoa Kỳ với bà Vũ Minh Khánh - vợ của luật sư
Đài, đã được nhà báo Đoan Trang ghi lại, cho thấy ngay cả Đại sứ Ted Osius cũng
tỏ ra bất ngờ trước hành động đàn áp bất đồng chính kiến của Nhà nước Việt Nam
ngay vào thời điểm này. Ông Ted Osius còn gọi hành động đó là một sự « phiêu
lưu ».
Một
năm trước cảnh tượng tống giam luật sư Đài, công an Việt Nam cũng bất thần mở
đợt tấn công cao điểm vào giới đấu tranh dân chủ nhân quyền vào tháng 12 năm
2014. Kết quả là có đến ba blogger là Hồng Lê Thọ, Nguyễn Quang Lập, Nguyễn
Ngọc Già bị bắt chỉ trong tháng 12 ấy.
Không
khí cần được mô tả là trước đó vào tháng 10/2014, Trợ lý ngoại trưởng Mỹ đặc
trách về dân chủ, nhân quyền và lao động Tom Malinowski đã đến Hà Nội và « kéo »
được tù nhân lương tâm nổi tiếng Điếu Cày Nguyễn Văn Hải khỏi nhà tù. Tưởng như
tình hình dân chủ đã được cải thiện đáng kể; thế nhưng từ tháng 10/2014 đến tết
nguyên đán năm 2015 đã như có một khối băng chắn giữa hai quốc gia Hoa Kỳ và
Việt Nam.
Còn
vào cuối năm 2015, khối băng đó có vẻ cũng đang phục hình lại. Sau chuyến công
du Washington của Nguyễn Phú Trọng được giới tuyên giáo ca ngợi « thành
công vượt trên mong đợi », giới lãnh đạo Việt Nam lại chìm vào cuộc
tranh đấu không ngừng nghỉ để tranh giành những cái ghế tại Đại hội Đảng 12. Từ
tháng 9/2015 đến nay, hầu như không có sự kiện đặc biệt nào giữa Hoa Kỳ và Việt
Nam.
Lẽ
dĩ nhiên, Hoa Kỳ có lẽ đã làm phần lớn những điều cần thiết để cải thiện quan
hệ Mỹ - Việt và cho dân chủ - nhân quyền. Những gì còn lại thuộc về ý thức cùng
hành vi của Bộ Chính trị Việt Nam. Nhưng thái độ chây ì cố ý của Hà Nội, cùng
động lực lôi kéo lẫn đe dọa liên tục từ Bắc Kinh đã khiến giới lãnh đạo Việt
Nam một lần nữa trở nên bất nhất.
Khác
hẳn với thái độ mềm mỏng có phần quá nhu hòa từ khi nhậm chức đại sứ từ đầu năm
2015, ông Ted Osius đang tỏ ra cứng rắn hơn hẳn. Thậm chí ông còn nói với vợ
của luật sư Đài rằng ngoài TPP, Mỹ vẫn còn nhiều thứ để gây áp lực đối với Việt
Nam.
Những
« thứ » gì?
« Đổi áo » hay « thay ruột »?
Nếu
diễn ra đúng « quy luật » như khoảng thời gian cuối 2014 - đầu 2015,
quan hệ Mỹ - Việt chỉ « tan băng » trong quý 1 năm 2016. Khi đó Đại
hội Đảng cầm quyền lần thứ 12 cũng đã kết thúc và may ra có thể hình thành một
dàn nhân sự được điểm xuyết bởi vài khuôn mặt coi trọng lợi ích với phương Tây
và do vậy cũng tỏ ra tôn trọng nhân quyền hơn.
Theo
tin mới nhất, Nhà Trắng vừa dự kiến sẽ thông báo lịch trình Tổng thống Obama
viếng thăm Cuba trong vài tháng tới. Nếu chuyến đi này trở nên hiện thực và
thúc đẩy thêm tiến trình bình thường hóa quan hệ Mỹ - Cuba, điều này có thể tác
động đến giới lãnh đạo cao cấp của Việt Nam, đặc biệt nếu « tứ trụ »
mới bao gồm những gương mặt ít bảo thủ hơn và cũng ít lệ thuộc Trung Quốc hơn.
Khi đó, có khả năng giới ngoại giao Hà Nội sẽ tiến hành « vận động »
Obama sang thăm Việt Nam, để bầu không khí Mỹ - Việt dần ấm lại.
Cũng
mới đây, báo chí Mỹ đưa tin Tổng thống Obama có thể đến Việt Nam vào tháng
5/2016.
Tháng
Năm năm nay lại trùng với thời điểm Quốc hội Việt Nam bầu cử lại. « Đổi áo »
hay « thay ruột »?
Ngay
trước mắt, kết quả bầu bán nhân sự Đại hội 12 của đảng cầm quyền sẽ phần nào
giải mã đường lối đối ngoại của Việt Nam trong năm 2016 và mối quan hệ với TPP
hữu cơ đến mức nào.
Càng
chậm càng chết. Một trong những ưu tiên trên hết của Bộ Chính trị mới tại Việt
Nam là phải làm tất cả để TPP được Quốc hội Hoa Kỳ thông qua càng sớm càng tốt.
PHẠM CHÍ DŨNG (Bài đăng trên blog VOA ngày 10.01.2016)
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire
Remarque : Seul un membre de ce blog est autorisé à enregistrer un commentaire.