Bob Dylan và thơ trong nhạc

Bob Dylan (phải) trình diễn "Maggie's Farm trong giải Grammy lần thứ 53 ở Los Angeles năm 2011.

FB Huỳnh Duy Lộc (Năm nay giải Nobel Văn chương được trao cho nhạc sĩ Mỹ Bob Dylan vì “đã sáng tạo những cách diễn đạt mới cho thơ theo truyền thống vĩ đại của những ca khúc của Mỹ” (for creating new poetic expressions within the great American song tradition). Bài viết ngắn này được post lại để ăn theo tin mới nhận được)

Robert Zimmerman (tên thật của Bob Dylan) hãy còn là một thiếu niên khi rời quê nhà Minnesota để đến thành phố New York vào tháng giêng năm 1961, chỉ bốn ngày sau khi John F. Kennedy nhậm chức tổng thống. Chỉ sau vài tháng, chàng trai có khuôn mặt giống như trẻ thơ và luôn đội chiếc mũ kết như nhân vật Huck Finn của Mark Twain đã bắt đầu sáng tác và tự trình bày những ca khúc có nội dung rất phù hợp với tinh thần lý tưởng và ý thức sâu sắc về chính trị vốn là đặc trưng của nhiệm kỳ tổng thống của John F. Kennedy.

Cái tên Bob Dylan đã trở nên quen thuộc với những câu lạc bộ nhạc folk ở Greenwich Village và ai cũng biết đến những ca khúc như: "Blowin' in the wind", "Masters of War", "A Hard Rain A-Gonna Fall", "The Times They Are A-Changing" - những ca khúc đánh động ý thức của cả một thế hệ về tình trạng bất công trong xã hội. Các album nhạc "The Freewheelin' Bob Dylan" và "The Times They Are A-Changing" là những cột mốc đáng nhớ trong sự nghiệp sáng tác của Bob Dylan vào thời kỳ này.

Công bố giải Nobel văn chương tại Hàn lâm viện Thụy Điển ngày 13/10/2016.

Nhiều người đã coi anh như người thừa kế ca sĩ huyền thoại của nhạc folk Woody Guthrie, nhưng anh thoát ra khỏi mọi danh xưng và công thức vì ngoài những ca khúc thể hiện sự phẫn nộ trước tình trạng bất công và tinh thần thiếu khoan dung, anh còn sáng tác nhiều bản tình ca như: “Girl From The North Country”, “Don’t think Twice, It’ All Right”, “It Ain’t Me Baby”…

Giai đoạn thứ hai trong sự nghiệp của Bob Dylan bắt đầu năm 1965 qua album “Bringing All It Back Home” với những ca khúc nổi tiếng như “Maggie’s Farm”, "Subterranean Homesick Blues” và “Mr. Tambourine Man”. Thành công về thương mại đến với anh qua ca khúc “Like A Rolling Stone”. Các báo gọi anh là “Beatles Dig Dylan” với hàm ý anh là một ngôi sao nhạc rock’ n’ roll ở tuổi 24. Năm 1966, album “Blonde On Blonde” là album đôi đầu tiên của nhạc rock ra mắt, mở màn cho những chuyến lưu diễn khắp nước cùng với ban nhạc sử dụng guitar điện. 

Một tai nạn xe môtô vào năm 1966 buộc anh phải nghỉ sáng tác và biểu diễn trong hai năm, nhưng sau đó anh đã trở lại với album nhạc chịu ảnh hưởng của nhạc sĩ country John Wesley Harding và hai album “Nashville Skyline” (có ca khúc nổi tiếng “Lay Lady Lay”) và “New Morning” (có ca khúc “If Not For You”) rất thành công về thương mại.

Đầu năm 1970, sau khi ban nhạc The Beatles tan rã và ban nhạc The Rolling Stones tạm ngừng trình diễn để trốn thuế, Bob Dylan cho phát hành album nhạc phim “Pat Garrett& Billy The Kid”, trong đó có ca khúc “Knockin’ On Heaven’s Door”. Sau mười năm sáng tác và biểu diễn, tên tuổi anh sáng chói hơn bao giờ hết với những ca khúc như “Forever Young” trong album "Planet Waves”, “Tangled Up In Blue”, “Shelter In The Storm” trong album “Blood On The Tracks” và chuyến lưu diễn khắp nước Mỹ rất thành công (có đến 6 triệu người hâm mộ giành nhau mua 650.000 vé của tour lưu diễn này). 

Gặp gỡ tổng thống Barack Obama và phu nhân tại Nhà Trắng tháng 9/2010.

Năm 1997, Bob Dylan chứng tỏ sức sáng tạo của anh không hề suy giảm theo thời gian khi cho ra mắt album “Time Out Of Mind” giành được nhiều giải Grammy, một album mà ca sĩ Elvis Costello cho là album hay nhất của Bob Dylan. Người ta vẫn thường nói: “Muốn biết tượng đài của Bob Dylan ở đâu, người ta chỉ việc nhìn xung quanh" để thấy đã có biết bao nghệ sĩ trình bày lại những sáng tác âm nhạc của anh, từ Duke Ellington, U 2, Jimi Hendrix cho tới Stevie Wonder, Bruce Springsteen, Simon & Garfunkel, Neil Young, Billy Joel, Garth Brooks và Elvis Costello…

Nữ ca sĩ Joan Baez có nói nhạc sĩ “Trịnh Công Sơn là Bob Dylan của Việt Nam” vì cả Bob Dylan và Trịnh Công Sơn đều là những người hát thơ giống như những nhạc sĩ hát rong thời Trung cổ và trong nhạc bao giờ cũng có thơ.

Ca khúc “Blowin’ in the wind” (Theo gió bay đi) được Bob Dylan sáng tác vào tháng Tư năm 1962 chỉ trong vài chục phút trong quán cà phê The Commons sau một cuộc tranh luận với những người bạn về đề tài chính trị đã dẫn anh tới một nhận định: Nhìn thấy sự bất công mà không đấu tranh chống lại nó có nghĩa là thỏa hiệp với nó. Ngay từ khi mới ra đời, ca khúc này đã được coi là bài hát có nội dung chống tình trạng bất công và sự phân biệt đối xử với người da đen ở Mỹ:

Ca sĩ Bob Dylan năm 1978

How many roads must a man walk down
Before you call him a man?
How many seas must a white dove sail
Before she sleeps in this sand?

Yes, an' how many times must the cannon balls fly
Before they're forever banned?

The answer, my friend, is blowin' in the wind
The answer is blowin' in the wind

How many years can a mountain exist
Before it is washed to the sea?
Yes, an' how many years can some people exist
Before they're allowed to be free?

Yes, an' how many times must a man turn his head
An' pretend that he just doesn't see?

The answer, my friend, it is blowin' in the wind
An' the answer is blowin' in the wind

How many times must a man look up
Before he can see the sky?

Yes, an' how many ears must one man have
Before he can hear people cry?

Yes, an' how many deaths will it take until he knows
That too many people have died?

The answer, my friend, is blowin' in the wind
The answer is blowin' in the wind...

Bob Dylan thời trẻ

(Bao nhiêu con đường một người phải đi qua
Trước khi bạn gọi đó là một người?
Bao nhiêu biển bồ câu trắng phải bay qua
Trước khi nó có thể ngủ yên trên bãi cát?
Và bao nhiêu lần quả đạn đại bác phải bay
Trước khi bị cấm vĩnh viễn?

Câu trả lời, bạn ơi, đang bay trong gió,
Câu trả lời đang bay trong gió.

Bao nhiêu năm ngọn núi có thể sống,
Trước khi nó bị tạt ra biển?
Bao nhiêu năm người ta phải sống,
Trước khi được tự do?

Và bao nhiêu lần một người quay đầu
Và giả vờ là anh ta chẳng thấy?

Câu trả lời, bạn ơi, đang bay trong gió,
Câu trả lời đang bay trong gió.

Bao nhiêu lần người ta phải nhìn lên,
Trước khi có thể thấy bầu trời?
Và bao nhiêu lỗ tai người ta phải có,
Trước khi có thể nghe con người khóc?
Và phải có bao nhiêu cái chết cho đến khi chúng ta biết
Rằng đã có quá nhiều người chết?

Câu trả lời, bạn ơi, đang bay trong gió,
Câu trả lời đang bay trong gió.
Câu trả lời, bạn ơi, đang bay trong gió,
Câu trả lời đang bay trong gió)