Tin tức, bình luận, phóng sự, hậu trường chính trị quốc tế
Trong tự truyện "Du học Mỹ tuổi mười sáu" của cô bé Vi Trịnh (ái nữ của ông bạn Trịnh Bá Ninh) có một chuyện nhỏ nhưng phản ánh tầm cỡ khổng lồ của một nền giáo dục.
Hôm đó có giờ giảng của thầy về chiến tranh. Nhưng vì thầy biết trong lớp có một sinh viên người Việt và thầy không muốn cô bé bị tổn thương thêm, vì thế, thay vì giảng oang oang trên bục, thầy cho sinh viên về nhà tự học qua sách vở, tài liệu rồi lặng lẽ trả bài cho thầy.
Quyết định của thầy giáo, cho thấy hai điều:
Sau mấy ngày nghỉ lễ, cô giáo Mai Thị Yến cùng chồng cũng là giáo viên đang dạy học vùng cao cùng con nhỏ quay trở lại trường. Đường đến trường ở trên núi, đi qua những con đường nguy hiểm, cheo leo và xe cùng người rơi xuống vực sâu.
Cô giáo Yến qua đời, chồng chấn thương nặng phải vào cấp cứu ở bệnh viện, đứa con bị thương nhẹ. Cô Yến là giáo viên mầm non trường Đường Thượng, huyện Yên Minh tỉnh Hà Giang. Cô giáo quê huyện Bắc Quảng, Hà Giang, xung phong lên bản làng xa xôi dạy học đã 13 năm nay.
Tin báo: "Ngày 03/05, sau kỳ nghỉ lễ, bé N.K.T theo ba mẹ từ Phú Thọ lên xã Đường Thượng dạy học. Trên đường đi, do dốc trơn trượt, xe máy gặp sự cố, cả gia đình lao xuống vực.
Theo thông tư 08/2023 của Bộ trưởng Giáo dục Nguyễn Kim Sơn, chỉ cần một chứng chỉ với thời gian “bồi dưỡng theo tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp” tối đa là 6 tuần, một giáo viên có thể được xét thăng hạng từ bậc Tư lên tới bậc Nhất.
Trước đây, cứ mỗi lần xét thăng hạng, giáo viên lại cần đi học (từ 6-8 tuần) và lại phải thi thêm một chứng chỉ.
Những quy định này, có từ Thông tư 01-04, 2021 do Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ ký [để thực hiện Luật Công chức 2008 và Luật Viên chức 2010], đã nhận được nhiều ý kiến phê phán của dư luận và phản ứng của giáo giới. Bộ Giáo dục và Đào tạo, ngay đầu nhiệm kỳ mới, đã tiến hành các khảo sát, lấy ý kiến trong ngành trước khi kiến nghị sửa đổi lên Chính phủ.
Những ngày này, mạng xã hội đang rúng động bởi câu chuyện về em Y.N., sinh năm 2007, học THPT Chuyên của Đại học Vinh, đã treo cổ tự tử tại nhà riêng vì bạo lực học đường.
Tôi theo dõi những tin tức về em, càng đọc thì càng rùng mình vì sợ, vì chỉ mới cách đây vài tháng thôi, con tôi cũng từng là nạn nhân của bạo lực học đường. Câu chuyện của em Y.N. và câu chuyện của con tôi có nhiều điểm tương đồng đến lạ kỳ, làm tôi không khỏi tự hỏi phải chăng những câu chuyện đau lòng thế này là câu chuyện của rất nhiều em học sinh khác, chỉ là có dịp phơi bày hay chưa mà thôi.
Năm lớp 6, con tôi học ở một trường quận 4. Thầy cô và bạn bè ở đây rất ổn, nhưng vì không theo kịp chương trình Tích hợp mà trường lại từ chối cho chuyển sang lớp thường, tôi và con quyết định chuyển sang L.Q.Đ, một trường chuyên ở quận 3, Tp. HCM, từ học kỳ II năm lớp 6.
Tôi đã cố kìm nén cho đến hết chiều nay, sau kết quả buổi họp báo của trường để nắm thêm thông tin về cái chết của nữ sinh lớp 10A15, trường chuyên đại học Vinh (Nghệ An).
Trên các trang báo khá thận trọng những ngày qua, cái chính vẫn là thông tin một nữ sinh treo cổ tự vẫn. Dù gia đình em có lên tiếng trên mạng xã hội nhưng vẫn chỉ là thông tin một chiều dẫu ai cũng biết, họ không thể tự bịa đặt lý do về cái chết của con cháu họ.
Hôm nay, sau cuộc họp báo, các thông tin tôi lọc ra được là như thế này:
Lúc tôi đi làm trở lại sau vài năm bỏ việc, cũng vào dịp giáp tết thế này đây. Như đã thành lệ, giáo viên trong các tổ chuyên môn sẽ rồng rắn đến nhà hiệu trưởng-hiệu phó để "đi tết".
Lúc này, một giỏ hoa hay chiếc áo chỉ là vật đựng chiếc phong bì cho...trang nhã.
Tôi không chịu, và tự quyết luôn, là Tổ văn không có tiền bạc gì cả. Vì nó thành nếp đã lâu, giờ đột ngột không tới cũng khó coi, nên xem như đi chúc nhau một lời sau cả năm làm việc vất vả. Dù biết rằng đáng ra dịp này chính họ (BGH) phải là người đến thăm hỏi giáo viên và học sinh, chứ không phải ngược lại.
Thập niên tám mươi của thế kỷ trước, mỗi đầu sách ra đời, ấn bản hàng vạn. Hồi ấy các nhà văn tỉnh bơ, mừng bản thân cuốn sách ấy chứ không mừng số lượng.
Dân nghèo thê thảm, nghịch lý thay, mỗi đầu sách là số lượng trong mơ vậy đó. Nước Mỹ thiên đường có lẽ cũng in chừng ấy với những cuốn sách vừa vừa.
Vì sao? Không ai nghĩ sách rơi vào hư vô. Không. Đường đi của mỗi cuốn sách rõ ràng nhờ hệ thống thư viện. Thư viện như mao mạch, tỉnh, huyện và các cơ quan văn hóa, cùng với người đọc ở hai nơi đông người đọc nhất là môi trường của ngành giáo dục và quân đội. Hàng vạn bản sách ra, nói theo ngày nay là “trong vòng một nốt nhạc!”
Cả tháng nay, dư luận dậy sóng vì các thông tin bất cập về Hội Phụ huynh Học sinh (PHHS, gọi là Hội “Cha mẹ Học sinh” thì đúng hơn) và những tiêu cực của việc lạm thu. Rất nhiều người lên án, kết tội Hội lẫn Hiệu trưởng.
Thoạt nghe, đều có lý nhưng ngẫm lại, đúng mà chưa đủ. Thực tế nhãn tiền nhưng hình như chưa ai dám đụng tới gốc của vấn đề? Giải pháp đa phần chung chung hoặc chỉ phần ngọn.
THỰC TRẠNG
Việc lạm thu của Hội PHHS tồn tại từ vài chục năm nay và gia tăng theo đà phát triển kinh tế, xã hội. Khi còn làm Phó Chủ tịch Hội đồng Đội (Thành Đoàn HCM, thập niên 1990); mấy nhà báo đến hỏi tôi việc lạm thu của các trường để viết báo. Trường nào được lên báo là Hiệu trưởng lãnh đủ. Tôi nắm rõ những việc này ở các trường trọng điểm nhưng không cung cấp cho báo chí vì đó là lỗi của hệ thống giáo dục. Trách nhiệm, trước hết là của Sở và Bộ.
Trong suốt gần hai chục năm trời, Trường dự bị đại học TP.HCM nổi tiếng là trung tâm luyện thi uy tín, mỗi năm thu hút hàng nghìn học sinh khắp cả miền Nam.
Có những năm, vào thời điểm hoàng kim luyện thi, thầy Hiệu trưởng Nguyễn Văn Năm phải ra lệnh hạn chế nhận thí sinh vào trường mặc dù nhận vào là có tiền, bởi không đủ chỗ học, ngoài ra giáo viên dồn giờ dạy cho luyện thi nhiều quá nên chểnh mảng nhiệm vụ chính.
Đồng tiền kiếm từ luyện thi giúp cho đời sống giáo viên khá hơn nhưng hầu như chả mấy ai nghĩ rằng chính họ đã góp phần làm hư hỏng hệ đại học. Tôi có người bạn là giảng viên Trường đại học Tổng hợp, bên ấy cũng căng ra luyện thi, anh kể có ngày dạy luyện thi tới 10 tiết, sáng 4, chiều 4, tối 2, chỉ kịp nhét miếng cơm vào mồm rồi cuống cuồng lên lớp. Lúc nào cũng thèm ngủ.
Xứ mình nhiều ngày lễ, trong đó có lễ riêng của nhà giáo, những người làm nghề dạy học. Cứ tới tháng 11 tây hằng năm, không chỉ thầy lẫn trò mà dư luận xã hội cũng lao xao chộn rộn về ngày 20.11, ngày Nhà giáo Việt Nam.
Thú thực, chả bao giờ tôi nghĩ mình sẽ theo nghề dạy học, còn gọi là sư phạm, thế mà lại đứng bục giảng những 16 năm trời. Hồi nhỏ tôi rắn mày rắn mặt, chỉ thích đi bộ đội hoặc làm lính biên phòng, chứ không thích làm thầy giáo. Người định một đằng, trời quyết một nẻo, chả thể nào tính được.
Tôi học khoa Văn, Đại học Tổng hợp Hà Nội, tốt nghiệp tháng 12.1976. Khóa tôi là khóa bản lề chiến tranh và hòa bình. Nhập trường khi kết thúc cuộc chiến tranh phá hoại ở miền Bắc, ra trường khi đất nước vừa chấm dứt chiến tranh.
Câu chuyện xảy ra đã lâu, cách đây khoảng 15 năm. Mỗi lần nhớ lại, tôi đau nhói lòng.
Anh là một thầy giáo nghèo, xa quê miền Trung vô Sài Gòn kiếm sống, lo cho con ăn học. Vì không có hộ khẩu thành phố, nên anh chỉ xin được chân giám thị ở một trường tư.
Ngoài giờ làm việc chính thức, anh nhận kèm học sinh tại gia. Một ngày nọ, tình cờ tôi nhìn thấy một cảnh đau lòng.
Tôi có mười lăm năm đầu đời là nhà giáo nên có nhiều bạn trong ngành giáo dục. Ngày Nhà Giáo Việt Nam, các bạn tôi vui mừng với học trò, sinh viên quây quần chúc tụng.
Nhìn nét mặt các bạn rạng rỡ, tôi vui lây, trân trọng niềm vui của các nhà giáo tâm huyết và lương thiện. Các bạn xứng đáng với niềm vui đó vì đã trọn đời làm việc tận tâm với nghề giáo.
Cuộc đời làm việc đưa tôi đi nhiều nơi trên nước Việt với tần suất cao. Những nơi đã tới cho tôi thấy, khác với điểm làm việc của các bạn tôi nơi đô thị lớn, bộ mặt chung của ngành giáo dục Việt có nhiều điều đáng lo, nhất là về mặt tổ chức, quản trị và giá trị đạo đức của ngành.
Khi tôi học lớp Năm thì Mỹ quay trở lại bắn phá miền Bắc lần thứ hai. Do nằm trong vành đai bảo vệ Hà Nội, nên quê tôi rất dễ là mục tiêu oanh kích. Để an toàn, chúng tôi không đến lớp mà học tại nhà.
Tôi còn nhớ cô giáo chủ nhiệm tên là Hương, người Thạch Thất, ở trọ trong một gia đình nông dân, ngày nào cũng phải đi bộ hàng chục ki lô mét, đến tất cả các nhóm học ở các làng để giao bài cho học trò và kiểm tra xem chúng tôi học hành ra sao. Cô ăn mặc như một phụ nữ nông thôn, nghĩa là rất mộc mạc.
Có bận cô vừa xuất hiện thì cũng là lúc máy bay Mỹ ầm ầm hú hét trên bầu trời. Thế là cô nhanh chóng trở thành người chỉ huy để chúng tôi xuống hầm trú ẩn có trật tự và nhanh nhất. Khi không còn đứa nào trên mặt đất, cô mới chui vào sau cùng và ngồi chắn ngoài cửa hầm. Mặc dù tiếng gầm rú của máy bay, tiếng tên lửa tầm thấp, tiếng đạn pháo thỉnh thoảng khiến cô giật mình, nhưng cô luôn giữ được một nụ cười trên miệng cùng với lời động viên: “Các em đừng sợ”.
Tháng 1/1946 một tổ chức quốc tế các nhà giáo được thành lập ở Paris (Pháp) lấy tên là FISE (Féderation International Syndicale des Enseignants - Liên hiệp Quốc tế các Công đoàn Giáo dục). Năm 1953 Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đến dự và được kết nạp vào tổ chức này.
Năm 1957, tại Thủ đô Vacsava, Hội nghị FISE có 57 nước tham dự, trong đó có cả Công đoàn Giáo dục Việt Nam, quyết định lấy ngày 20 tháng 11 làm ngày Quốc tế Hiến chương các nhà giáo.
Từ đó, cứ đến ngày 20 tháng 11, VNDCCH đều long trọng tổ chức “Hiến chương các nhà giáo”.
Liên quan đến sự việc cô giáo bị bẻ tay đẩy ra khỏi lớp học ở trường THPT Hai Bà Trưng (Huế), ông Ngô Đức Thức, hiệu trưởng trường này vừa có bài trả lời phỏng vấn trên báo Tuổi Trẻ.
Rất nhiều điều cần mổ xẻ trong những câu trả lời này, nhưng tạm gác lại, tôi chỉ nói về một điểm.
Khi phóng viên hỏi, việc thầy giáo thể dục - quốc phòng Nguyễn Đức Phong bẻ tay, đẩy cô giáo ra khỏi lớp là “do chủ ý cá nhân của thầy ấy, hay là có sự chỉ đạo của nhà trường?”; ông hiệu trưởng trả lời: “Cô giáo chủ nhiệm lớp mời cô Tâm đi ra không được nên đã báo cáo với ban giám hiệu nhà trường. Đi cùng với thầy Nguyễn Đức Phong lúc đó có một thầy giáo là phó hiệu trưởng nhà trường, một giáo viên và một nhân viên bảo vệ”.
Cô giáo chống tiêu cực bị nam đồng nghiệp vặn tay và nữ đồng nghiệp đẩy ra khỏi lớp trước mặt học trò!
Cô giáo Hồ Thị Tâm (Giáo viên môn ngữ văn, trường THPT Hai Bà Trưng - Thừa Thiên Huế), bị hai đồng nghiệp làm nhục, trong đó nam giáo viên thể dục của lớp bẻ tay và đẩy cô ra khỏi lớp.
Hành động này sẽ phải gọi là một vết nhơ khó có thể chấp nhận trong ngành giáo dục.
(Nhân chuyện 1.000 ông bà tiến sĩ sẽ soạn sách giáo khoa, chợt nhớ).
Thời đó qua đi hơn 70 năm rồi, mà “kỷ niệm đầu đời” vẫn còn tươi mới trong ký ức của một gã đàn ông gần đất xa trời. Những hình ảnh, câu chuyện vẫn đeo đẳng kiếp người, và khi nhìn vào nền giáo dục thời nay, ký ức vẫn mang lại niềm tiếc nhớ khôn nguôi.
Kỷ niệm của những ngày 7- 8 tuổi ấy không bao giờ phai nhạt, đặc biệt với hai quyển Quốc văn Giáo khoa thư lớp Dự bị (cours préparatoire, sau là lớp Tư, nay là lớp Hai) và Quốc văn Giáo khoa thư lớp Sơ đẳng (cours élémentaire, sau là lớp Ba, nay cũng là lớp Ba). Ấn tượng về chúng mạnh mẽ đến nổi khi lớn lên, có những lúc, mình ngồi nhớ quay quắt từng hình ảnh, từng câu chuyện trong sách.
Tôi nhớ cách đây 45-46 năm, đọc trong phần cuối bộ truyện Anna Karenine, thấy văn hào Nga Leon Tolstoy có một đoạn dài miêu tả tâm trạng và những diễn biến tâm lý của nhân vật nữ.
Những suy nghĩ, dằn vặt quay cuồng trong đầu cô gái, càng lúc càng dâng cao, càng lúc càng căng thẳng. Cuối cùng cô gái chỉ còn có một chọn lựa cuối cùng là nhảy vào đoàn xe lửa đang chạy.
Dù đã gần nửa thế kỷ không đọc lại tác phẩm này, song ấn tượng mà tôi có được từ những trang viết của văn hào Tolstoy khiến tôi nhớ mãi. Ông viết tinh tế, sâu sắc đến nỗi khi ấy, tôi tự nhủ rằng nếu mình lâm vào hoàn cảnh như cô gái kia, trong đầu mình cũng quay cuồng những suy nghĩ, những tâm trạng đó, chắc mình cũng lao đầu vào đoàn xe lửa mất!
Mặc dầu đã suốt đời làm nghề giáo, và bạn bè tôi trên Facebook này cũng rất nhiều người trong nghề, hôm nay trang Facebook của họ đầy những hoa và lời chúc tụng. Tôi không thể không nói ra điều suy nghĩ từ lâu năm, từ trong tận thâm tâm của mình:
Giáo dục Việt Nam chỉ có thể tiến bộ khi cái gọi là "ngày nhà giáo" này được vứt vào sọt rác của lịch sử. Và những người thầy được tôn trọng không phải chỉ một năm một lần mà luôn luôn, trong suốt cuộc đời của họ.
Sự tôn trọng phải được thể hiện trong cả hai khía cạnh, tinh thần và vật chất.
Định không viết về cái clip mất dạy này.
Nhưng đọc trên báo Tuổi Trẻ thấy Nguyễn Minh Vỹ, giám đốc Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên Lục Ngạn (tỉnh Bắc Giang), cho biết đã có văn bản gửi UBND huyện Lục Ngạn để báo cáo và đề nghị cơ quan công an vào cuộc điều tra làm sáng tỏ sự việc.
Và nhấn mạnh: "Một số đối tượng xấu lợi dụng video này để làm phức tạp tình hình giai đoạn này. Nhà trường có văn bản đề nghị cơ quan công an vào cuộc điều tra" !
