Cù Mai Công - 60 năm Đảo chính 1-11-1963 lật đổ nền Đệ nhất Cộng hòa Ngô Đình Diệm (4)

 

Kỳ 4: SAU ĐẢO CHÍNH, PHẢN ĐẢO CHÍNH LẠI LIÊN TIẾP ĐẢO CHÍNH VÀ PHẢN ĐẢO CHÍNH

Cái chết của Tổng thống Ngô Đình Diệm tạo ra hai luồng cảm xúc đối nghịch cả trong lẫn ngoài nước: một, vui mừng khi lật đổ chế độ “gia đình trị”; hai, bàng hoàng khi ông Diệm bị giết.

Người Mỹ đứng sau lưng, bật đèn xanh cho Hội đồng Quân nhân Cách mạng lật đổ nền Đệ nhất Cộng hòa Ngô Đình Diệm thì ai cũng rõ rồi. Nhưng khi nghe tin ông Diệm bị giết, Tổng thống Mỹ Kennedy cũng bần thần. Đa số người Bắc di cư vốn hàm ơn ông Diệm đưa mình vào Nam thì bàng hoàng.

Khi nghe ba tôi nói ông Diệm bị giết, mẹ tôi thốt lên “Giêsu Maria, lạy Chúa tôi” rồi vào ngồi trong góc nhà, đầm đìa nước mắt, đấm ngực than: “Hết về Bắc lại rồi ông ạ”. Chả là nhiều người Bắc 54 đến lúc đó vẫn tin sẽ có ngày ông Diệm đưa mình về lại quê hương.

Cù Mai Công - 60 năm Đảo chính 1-11-1963 lật đổ nền Đệ nhất Cộng hòa Ngô Đình Diệm (3)

 

Kỳ 3: TỔNG THỐNG VÀ BÀO ĐỆ BỊ SÁT HẠI TRONG NGÀY LỄ CÁC LINH HỒN 2-11

Có nhiều đánh giá khác nhau, tranh cãi về công, tội của nền Đệ nhất Cộng hòa Ngô Đình Diệm; đúng sai của cuộc đảo chính… Đó không phải là chủ đích của loạt bài này như đã nói từ đầu: “Tôi không viết sử mà chỉ ghi nhận thông tin từ góc người Ông Tạ”.

Nhưng có một thực tế khó ai phủ nhận: Đây là thời kỳ phát triển hoàng kim của miền Nam trước 1975, cả về kinh tế, văn hóa, giáo dục… lẫn nền nếp, trật tự xã hội. Những thành quả, hình ảnh, tư liệu… của miền Nam trước 1975 hay được nhắc tới hiện nay thường nằm trong thời kỳ này. Và nó kết thúc vào sáng 2-11-1963, ngày lễ Các linh hồn của Công giáo.

Sáng sớm ngày 2-11, Tổng thống Ngô Đình Diệm rời nơi mình tạm lánh từ tối 1-11: một ngôi nhà xây thời Pháp của ông Mã Tuyên (một bang trưởng người Hoa ở Chợ Lớn) ở số 36A Đốc Phủ Thoại (nay là Vũ Chí Hiếu) đi dự lễ ở nhà thờ Cha Tam cách đó vài trăm thước.

Cù Mai Công - 60 năm Đảo chính 1-11-1963 lật đổ nền Đệ nhất Cộng hòa Ngô Đình Diệm (2)

 

Kỳ 2: ĐẠI SỰ BẤT THÀNH, NGÀY LỄ ĐẪM MÁU

Trong giới Công giáo, lễ Các thánh 1-11, lễ Các linh hồn 2-11 là lễ lớn. Nếu không có ngăn trở quan trọng, giáo dân buộc phải dự lễ. Cả Tổng thống Diệm lẫn ba vị đại tá đều là người Công giáo nhiệt thành khó bỏ qua việc này.

Thực tế sáng 2-11, ngay trong cơn dầu sôi lửa bỏng, thập tử nhất sinh, trước khi quyết định gọi điện thoại cho phe đảo chính báo nơi ẩn náu của mình, ông Diệm và em trai là ông Nhu vẫn bí mật dự lễ Các linh hồn ở nhà thờ Cha Tam.

Cuộc đảo chính của nhóm các tướng lĩnh, do tướng Dương Văn Minh cầm đầu, có lẽ đã tính toán cả chuyện này khi quyết định chọn ngày D cho cuộc đảo chính: 1-11-1963.

Cù Mai Công - 60 năm Đảo chính 1-11-1963 lật đổ nền Đệ nhất Cộng hòa Ngô Đình Diệm (1)

 

Kỳ 1: BA ĐẠI TÁ DÂN ÔNG TẠ ĐƯỢC “ÔNG CỤ” ĐẶC BIỆT TIN CẨN

(Tôi không viết sử mà chỉ ghi nhận thông tin từ góc người Ông Tạ. Nhưng lịch sử Việt Nam Cộng Hòa chắc chắn sẽ phải viết lại hoàn toàn nếu các mưu sự, tính toán của ba vị đại tá ấy thành công).

Trên đường Phạm Hồng Thái (nay là Cách Mạng Tháng Tám, Tân Bình, TP.HCM), có hẻm An Tôn (nay là hẻm 947 Cách Mạng Tháng Tám). Hẻm này dài hơn hai trăm thước, cuối hẻm nhìn xéo bên phải là Trường trung tiểu học Mai Khôi (nay là Trường tiểu học Bành Văn Trân).

Xưa tôi học tiểu học ở Mai Khôi, nhiều lúc qua lại hẻm này vì trong đó có nhà cô giáo lớp Bốn của tôi. Cô tên Bùi Mai Phương, ba cô là giáo sư Bùi Ngọc Liên, anh ruột giám mục Bùi Tuần, cũng dạy ở Mai Khôi (và nhiều trường khác).

Cù Mai Công - 'Sình-gà-pò đẹp lắm, Sình-gà-po, Sình-gà-po...'

 

Không chỉ phim ảnh, không hiếm kiểu cách sinh hoạt, lối sống xã hội hiện nay cũng “lai” Tàu, copy - past từ ông bạn “16 chữ vàng”.

Chẳng hạn lối lát đá vỉa hè có một dải sọc chạy ngang ở TP.HCM lâu nay, khá giống kiểu lát đá vỉa hè ở Bắc Kinh, Thượng Hải cách đây hơn 20 năm mà tôi thấy. Nhiều mô đen quần áo hiện nay không chỉ giống Hàn đâu, có cả Trung nữa đó. Ẩm thực cũng vậy, món dimsum coi bộ sành điệu hơn điểm tâm dù thật ra viết như nhau 点心… Kể sao cho xuể.  

Chẳng bù xưa kia, một số nhạc phẩm ở miền Nam đã được các ca sĩ, nhạc sĩ nước ngoài thích thú, hâm mộ sử dụng nhạc, đổi lời như “Sài Gòn đẹp lắm”, “Diễm xưa”, “Không”…

Cù Mai Công - Phim “Đất rừng phương Nam”: Cuộc chiến không hồi kết, trường học nhảy vô làm gì, dính miểng

 

Suốt mấy ngày nay, cuộc đại chiến trên (phim) “Đất rừng phương Nam” coi bộ bất phân thắng bại. Thú thật là nghe các bên trình bày, tôi thấy bên nào từ góc nhìn của bên mình, cũng có lý.

Một bên nghĩ rằng dù điện ảnh cũng phải tôn trọng lịch sử, tôn trọng văn hóa, quần áo, ăn nói, đi đứng… của cư dân một thời kỳ lịch sử. Thậm chí phim thiếu tính chính trị (!). Bên này nêu ra những chi tiết, nhân vật không đúng thực tế thời điểm ấy, từ nút áo, phục trang, nội dung, ăn nói… đến khung cảnh như Tàu. Tức là tập trung vô tính ĐÚNG/SAI.

Thực tế thì đoàn phim đã phải chỉnh sửa vài chi tiết trong phim dù sửa cũng lèm nhèm. Tìm cách thể hiện chất Nam bộ xưa thì đã sửa phải sửa  là “Chánh nghĩa hội” chớ ai lại “Chính nghĩa hội”. Nghe hơi khó lọt lỗ tai.

Cù Mai Công -Bây giờ, người ta « quay xe » không ngượng miệng

Cán bộ mình giờ nhiều vị giống không ít phóng viên viết bóng đá: Trước trận đấu, dự báo rất thuyết phục đội A sẽ thắng, sau đó có bài giải thích vô cùng chí lý vì sao nó thua.

Tin vô mấy bài viết đó chỉ có nước "bán lúa giống"; ai cá độ có ngày ra đê mà ở.

Tại lễ thượng cờ dành cho Đoàn Thể thao Việt Nam sáng 22.09, Trưởng đoàn Thể thao Việt Nam tại ASIAD 19 Đặng Hà Việt trao đổi với phóng viên: “Tất cả các đội tuyển thể thao Việt Nam đã sẵn sàng bước vào tranh tài. Đây là kỳ tranh tài có ý nghĩa quan trọng với thể thao cả châu lục và thể thao Việt Nam tham dự với một mục tiêu nỗ lực giành thành tích cao nhất để khẳng định thêm chuyên môn”.

Cù Mai Công - Mang cả luật An ninh mạng ra đe dọa học trò

 

Về việc người học sinh nào đó phát tán video ghi lại hình ảnh cô giáo túm cổ áo, kéo lê nữ sinh tại Trường THPT Đa Phúc (Sóc Sơn, Hà Nội), ngày 02.10, trao đổi với phóng viên báo Lao Động, ông hiệu trưởng Nguyễn Duy Hiền cho hay, nhà trường sẽ đợi kết luận của cơ quan công an và đưa ra hình thức kỷ luật thích đáng.

“Nếu kết luận của cơ quan Công an là vi phạm Luật An ninh mạng, nhà trường sẽ xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật” - ông Hiền cho biết.

Ông Hiền khẳng định thêm: "Nhà trường chỉ cho phép học sinh sử dụng điện thoại vào mục đích học tập. Ngoài mục đích học tập chắc chắn sẽ vi phạm quy định và cần phải nhắc nhở, có hình thức xử lý phù hợp”.

Cù Mai Công - Quản lý, chỉnh trang đô thị kiểu "vá chằng vá đụp"

 

Thiên hạ đang lắc đầu trước những tấm cỏ nhựa cuốn quanh 1.300 trụ điện ở quận 5, thành phố Hồ Chí Minh để chống dán rao vặt.

Cỏ nhựa là cỏ giả, nó trơ trơ và dù có đẹp cỡ nào thì ai cũng biết cỏ vẫn là thứ để trên mặt đất, không đặt ngang mặt, không đội lên đầu.

Đã cuốn chằng chịt nhìn rất khó chịu, lại còn treo thông báo chình ình sai chính tả trước bàn dân thiên hạ.

Cù Mai Công - Đoán mò tổng thống Biden dẫn Kiều, suýt trúng độc đắc

 

Chiều 11-09-2023, đáp từ phát biểu của Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng tại tiệc chiêu đãi ở Phủ Chủ tịch, Tổng thống Joe Biden dẫn Kiều rất tình tứ, lãng mạn:

"Vinh hoa bõ lúc phong trần

Chữ tình ngày lại thêm xuân một ngày".

Đây là hai câu 2287, 2288 trong Kiều, nói về lúc Từ Hải gặp lại Kiều sau “nửa năm hương lửa đương nồng - trượng phu thoắt đã động lòng bốn phương”, ra đi dấy binh, bước đầu thành công, rầm rộ binh mã tái hồi với Kiều.

Cù Mai Công - Chuyện lạc lối nhìn từ những cây cầu

Đầu nguồn rạch Nhiêu Lộc chảy ngang đường Thoại Ngọc Hầu (nay là Phạm Văn Hai, Tân Bình) vùng Ông Tạ.

Cuối thập niên 1950, một cây cầu bê tông bắc ngang đoạn rạch này, thay cho cầu gỗ làm từ thời Pháp trước đó. Lan can cầu cũng đúc bê tông, cùng kiểu như một số cây cầu bắc qua kinh rạch ở Gia Định thời đó. Xe cộ qua cầu cứ thẳng một lèo trên đường.

Đầu thập niên 2000, chỉnh trang rạch Nhiêu Lộc. Hai bên rạch làm đường Hoàng Sa, Trường Sa. Thay vì đúc lại cầu Ông Tạ, làm trụ đèn xanh đèn đỏ như cầu Lê Văn Sỹ để đi lại thông suốt như cũ thì nó bị phá bỏ. Người ta làm hai cây cầu mang số 2, 3 cách cầu Ông Tạ vài chục mét. Xe cộ qua lại đường Phạm Văn Hai phải đi vòng lên cầu số 2, 3. 

Cù Mai Công - “Trước đèn coi xử chuyến bay…”

 

Cựu thư ký thứ trưởng Y tế Phạm Trung Kiên - chung thân:

“Cò kè bớt một thêm hai

Giờ lâu ngã giá tiền vòi: chung thân”

Cựu cục trưởng Cục Lãnh sự Bộ Ngoại giao Nguyễn Thị Hương Lan - chung thân:

Cù Mai Công - Cái gì của Caesar hãy trả lại cho Caesar

 

Phiên tòa “chuyến bay giải cứu” mới tạm xong phần đề nghị mức án sau khi "cập nhật" tiền khắc phục hậu quả. Một số báo chí, truyền thông rút tít: Tòa đang tạm dừng để các bị cáo “Nộp tiền khắc phục vụ án”.

Trước hết đây là lỗi câu cú do muốn rút tít gọn vì vụ án đang diễn ra; đúng/sai, hay/dở chưa rõ thì có gì phải khắc phục nó. Phải ghi rõ “Nộp tiền khắc phục hậu quả vụ án”.

Nhưng nếu ghi “Nộp tiền khắc phục hậu quả vụ án”, tức đã nói hậu quả thì buộc phải nói đến bị hại, nạn nhân đầu tiên, trực tiếp của vụ án này: những người mua vé “chuyến bay giải cứu” cao chót vót là đối tượng chính đáng, đầu tiên, duy nhất nhận lại tiền khắc phục hậu quả gây ra với họ này.

Cù Mai Công - Đâu chỉ măng cụt xanh !

 

Gỏi gà xé phay trộn me, xoài, cóc, ổi...non gì cũng ngon mà. Thịt gà luộc coi bộ như một cô thôn nữ đẹp nền nã mà lại khá thoải mái, có vẻ bất kỳ anh chị, cô dì chú bác, con nít con nôi… rau củ quả gì đi với cổ cũng vinh dự “mồm miệng”.

Đơn giản nhất là món thịt gà luộc xé phay, chỉ cần trộn với ớt sừng, rau răm, lá chanh cũng đủ ngon. Buồn tình thì thêm giá, hành tây, dưa leo, cà rốt, rau càng cua…Hoặc mang ra trộn gỏi với ngó sen, bắp cải, bắp chuối, rau muống, chôm chôm, mãng cầu, bưởi, me – xoài – cóc -ổi… để lên bàn nhậu, bàn ăn cũng sạch ráo trọi, chẳng ai chê - dù ăn uống vốn tùy miệng.

Vậy mà bỗng dưng “mùa hè năm nay, ai đã đưa em rời phố chợ đôi ngày” về Bình Dương săn lùng măng cụt xanh trộn gỏi gà. Ai chưa đi được thì tự tìm mua măng cụt xanh về kỳ công chế biến, thưởng thức cho “bằng chị bằng anh”, rồi lên Facebook khen nức nở: “Vị ngọt thanh, mềm của thịt gà hòa quyện vị hơi chua, ngọt nhẹ của măng cụt”.

Cù Mai Công - Ba đại lộ đầy cây xanh sầm uất nhất Sài Gòn đã bị « sa mạc hóa » ra sao ?

 

Ai cũng biết đó là ba đại lộ nào: Tôn Đức Thắng, Nguyễn Huệ và Lê Lợi. Và ai cũng biết ba đại lộ giữa trung tâm Sài Gòn ấy từng đẹp đẽ ra sao; nhiều cây cối mát mẻ ra sao; buôn bán sầm uất, khách qua lại tấp nập ngày đêm ra sao.

Đại lộ Tôn Đức Thắng trước 1975 là cung đường Cường Để tạo nên “khung trời đại học” thơ mộng, lãng mạn thứ hai của Sài Gòn; cuối thập niên 1990 từng là một trong những cung đường được xếp hạng đẹp nhất Việt Nam.

Hai đại lộ Nguyễn Huệ, Lê Lợi - hai dòng kinh/đường nước đầu thời Pháp thuộc bị lấp thì sau đó cả trăm năm, luôn là cung đường “ngựa xe như nước, áo quần như nêm” tạo nên bộ mặt đô thị bậc nhất của một Sài Gòn phát triển, thay đổi từng ngày.

Cù Mai Công - Trận cuối cùng dữ dội nhất ở Sài Gòn ngày 30-4-1975 ở Bảy Hiền-Lăng Cha Cả

Dù sáng 30-4-1975, Tổng thống Dương Văn Minh đã yêu cầu binh sĩ Việt Nam Cộng hòa “ngưng nổ súng", vẫn còn trận cuối cùng dữ dội, đến tận trưa, chiều ngày 30-4 ở Sài Gòn: cửa ô Bảy Hiền - Lăng Cha Cả, sát bên Ông Tạ.

Tiếng bom đạn liên tục dội lên ở khu vực này từ rạng sáng 30-4. Dân Ông Tạ báo nhau: “Ở Bảy Hiền, Lăng Cha Cả đánh nhau lớn lắm”. Như một số gia đình khu này, ba tôi chuẩn bị cho mỗi người trong gia đình một ba lô với đầy đủ những gì cần cho một cuộc di tản đến nơi an toàn hơn. Một thói quen thời chiến tranh của nhiều gia đình miền Nam. Tôi lúc ấy 13 tuổi cũng có một cái - dù vai bên trái đã trúng miểng đạn từ chiều 29-4.

Lực lượng chủ yếu của Quân Giải phóng tấn công vào đây là Sư đoàn 10 (Quân đoàn 3) và Trung đoàn xe tăng 273. Trong đó có một chiến sĩ sau này là nhà văn Bảo Ninh, tác giả cuốn tiểu thuyết nổi tiếng “Nỗi buồn chiến tranh”. Lúc ấy, ông là lính trinh sát của Tiểu đoàn 5, Trung đoàn 24 và đã viết rất chi tiết trong bài ký “Đêm cuối cùng ngày đầu tiên”: “Mãi tới 14 giờ 30, quân ta mới dứt điểm được ổ đề kháng cuối cùng ở góc phía Tây phi trường”. “Nỗi buồn chiến tranh” trong ông hẳn cũng có nỗi buồn của trận chiến nơi đây?

Cù Mai Công - Chiến dịch “Gió lốc” và tùy nghi di tản (2)

 

Kỳ 2 : CẬN CẢNH TẤM ẢNH LỊCH SỬ TỪ NGƯỜI TRONG CUỘC

Tối 28-04, gia đình ông Trần Văn Oanh, Bắc 54 Vĩnh Phúc, chủ tiệm phở Ngọc Hương (nhưng đã thôi bán phở, chuyển sang xay bột từ mấy năm trước) nhà mặt tiền số 497 Trương Minh Ký (nay là Lê Văn Sỹ) nhận được thông tin từ người con rể Nguyễn Hữu Dõng, đại úy phi công: chuẩn bị hành lý gọn nhẹ, nhất là giấy tờ quan trọng, trưa 29-04 sẽ có máy bay trực thăng tới đón di tản.

Nhà tiệm phở Ngọc Hương có hai vợ chồng, bảy con: một con gái cả và sáu em trai. Bà Ngọc Hương tên Nguyễn Thị Mỹ, trắng trẻo, có da có thịt khiến nhiều người tưởng lai tây. Mấy anh con trai người nào cũng đẹp như mẹ, có anh hình như tập tạ, “đô” như “con kiến càng”. Cô con cả tên Trần Thị Nương, gương mặt xinh xắn, nhìn cũng lai Tây như mẹ. Trước đó vài năm, năm 1972, khi đúng tuổi đôi mươi, cô là á hậu một cuộc thi người đẹp của báo Đông Phương. Chị Nương là vợ anh Dõng, kém anh bảy tuổi. Hai vợ chồng mới có hai con gái: Mai, một tuổi rưỡi và Loan, gần hai tháng tuổi.

Tất cả lớn nhỏ 11 người, cùng với phi công, kể cũng tạm ổn cho một chuyến trực thăng Bell UH-1 Huey (tên chính thức là UH-1 Iroquois), phiên bản UH-1H. Loại này dùng động cơ Lycoming T53-L13 với công suất 1.400 hp; được sản xuất nhiều và phổ biến trên chiến trường Miền Nam trước 1975. Nó có thể chở 10 đến 14 người.

Cù Mai Công - Chiến dịch “Gió lốc” và tùy nghi di tản (1)

 

Kỳ 1: NHỮNG TẤM ẢNH LỊCH SỬ CỦA MÁY BAY BELL UH - 1 HUEY

Ngày 28-04-1975 phi trường Tân Sơn Nhứt bị pháo kích. Chiều 28-04-1975, theo lệnh Bộ chỉ huy Chiến dịch Hồ Chí Minh, phi công Nguyễn Thành Trung dẫn đầu phi đội ba chiếc A-37 từ sân bay Thành Sơn (Phan Rang) ném bom phi trường Tân Sơn Nhứt.

Phi trường Tân Sơn Nhứt bị thiệt hại nặng, không thể hoạt động, đảo lộn kế hoạch di tản bằng các máy bay vận tải cỡ lớn C130, C141 của người Mỹ. Hơn một tuần trước, những máy bay này đã đưa hơn 55.000 đến 57.000 người Mỹ và người Việt (trong đó có hàng ngàn trẻ mồ côi Việt Nam trong Chiến dịch Không vận Trẻ em Việt Nam Babylift) di tản từ Tân Sơn Nhứt, cùng lúc hơn 70. 000 người di tản bằng đường biển.

Lúc ấy, dọc các con đường dẫn vào phi trường như Thoại Ngọc Hầu (nay là Phạm Văn Hai) trước nhà tôi, Trương Minh Ký (nay là Lê Văn Sỹ), Võ Tánh (nay là Hoàng Văn Thụ) … luôn có nhiều nhóm người, nhóm gia đình đi xe hơi, taxi, xích lô… lẫn đi bộ với hành lý nhẹ. Mẹ tôi ngạc nhiên, hỏi họ đi đâu, làm gì. Hầu như không ai trả lời, hoặc chỉ trả lời cho qua. Họ cũng đang rối bời, đang rất vội trước nhịp diễn biến quá nhanh của thời cuộc, chiến sự.

Cù Mai Công - « Gạc Ma-Vòng Tròn Bất Tử » chìm trong vô vọng, vì sao ?

 

Tập sách lịch sử "Gạc Ma - Vòng Tròn Bất Tử" của những người tâm huyết thực hiện trong 5 năm đã được hội đồng thẩm định cấp Quốc gia duyệt in.

Sách phát hành được 30 ngày bị 12 lỗi đính chính nên phải thu hồi để sửa. Trí Việt đồng ý sửa. Đích thân Thượng Tướng Võ Tiến Trung chỉnh sửa từng dòng lần cuối cùng.

Vậy mà ba năm sau tập sách này vẫn nằm ở Nhà xuất bản Văn Học, không được cấp phép tái bản sau khi chỉnh sửa theo yêu cầu?

Cù Mai Công - Tết ở Ông Tạ : Giao thừa, năm hết Tết đến

 

Ầm ĩ, chộn rộn những ngày trước tết, đêm 29 rạng sáng 30 tết, nhiều người Ông Tạ cũng không ngủ. Chợ Ông Tạ càng không ngủ - đêm cuối trước tết còn chợ, sau đó sẽ nghỉ đến mùng ba, mùng bốn tùy năm.

Thực tế mùng bảy mới hy vọng chợ hoạt động như cũ. Ấn tượng thuở nhỏ của tôi là chợ búa khu Ông Tạ nghỉ tết khá lâu, mùng sáu vẫn loe hoe ít sạp hàng buôn bán. Phải mùng bảy hạ nêu, chợ mới chính thức vào công việc một năm mới.

Đêm 29 rạng 30 là một chợ Ông Tạ của nhà nghèo, hàng hóa bán rẻ cho xong buổi chợ. Có bà vừa bán vừa mừng tuổi cho khách: dúi thêm ít hàng, ít bánh kẹo “mang về cho cháu ở nhà”. Lò heo cũng vào mẻ thịt ra chợ cuối cùng trong năm. 30 tết và sau đó mấy ngày, chợ nghỉ, lò heo cũng phải nghỉ theo.